Η ευρωπαϊκή καστανιά (Castanea sativa Mill.) είναι το μοναδικό είδος καστανιάς στην Ευρώπη και στις Μεσογειακές χώρες. Στην Ελλάδα, η καστανιά εξαπλώνεται σε 28 νομούς της χώρας και η χρήση της περιλαμβάνει την παραγωγή ξυλείας (πρεμνοφυή δάση), την παραγωγή καρπών (κάστανα) καθώς και ένα ευρύ φάσμα δευτερευόντων προϊόντων (μανιτάρια, μέλι) και υπηρεσιών (αναψυχή).
Στην Κρήτη, η καστανιά έχει εισαχθεί κατά το παρελθόν (άγνωστο πότε), προσαρμόστηκε άριστα στις τοπικές εδαφικές και κλιματικές συνθήκες και σήμερα αποτελεί χαρακτηριστικό στοιχείο του περιβάλλοντος και του τοπίου αλλά και σημαντικό οικονομικό πόρο των ορεινών πληθυσμών του ν. Χανίων
Τις τελευταίες δεκαετίες η καστανιά στο ν. Χανίων αντιμετώπισε δύο σοβαρές μυκητολογικές ασθένειες. Αρχικά το “έλκος της καστανιάς” και στη συνέχεια η “μελάνωση” μείωσαν τον αριθμό των δένδρων περίπου κατά 40% και περιόρισαν σημαντικά την παραγωγή καστάνων.
Σήμερα, λόγω της εμφάνισης του εντόμου της σφήκας της καστανιάς σε πολλές περιοχές της χώρας, υπάρχει η απειλή εισαγωγής του στην Κρήτη κυρίως μέσω της μεταφοράς δενδρυλλίων. Το ενδεχόμενο αυτό θα είναι μία επιπλέον επιβάρυνση για τις καστανιές, καθόσον το έντομο αυτό αφενός μεν προκαλεί μείωση της παραγωγής μέχρι και 85%, αφετέρου δε προκαλεί μείωση της ανάπτυξης και σταδιακή εξασθένηση των δένδρων.
Τον Μάρτιο του 2021 ολοκληρώθηκε το ερευνητικό πρόγραμμα “Διερεύνηση των δυνατοτήτων διατήρησης του ιδιόρρυθμου γενετικού υλικού καστανιάς του ν. Χανίων μέσω της προστασίας γενοτύπων των εντόπιων ποικιλιών και της ενίσχυσης της εμπορευσιμότητας του κάστανου”. Δικαιούχος του Προγράμματος ήταν η Γενική Διεύθυνση Δασών και Δασικού Περιβάλλοντος του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας και Ανάδοχος το Μεσογειακό Αγρονομικό Ινστιτούτο Χανίων (ΜΑΙΧ) σε συνεργασία με τη Διεύθυνση Δασών Χανίων της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Κρήτης και τους Δήμους: Πλατανιά, Κισσάμου και Καντάνου - Σελίνου. Στην υλοποίηση του έργου συνέβαλαν: ο Δρ. Στέφανος Διαμαντής, η Αναπτυξιακή Εταιρεία Εννιά Χωριών Κισσάμου Α.Ε., ο Αγροτικός Ελαιουργικός και Καστανοπαραγωγικός Συνεταιρισμός Παλαιών Ρουμάτων και Καστανοπαραγωγοί από όλες τις περιοχές.
Κύριο αντικείμενο του προγράμματος ήταν η προστασία και διατήρηση του πολύτιμου τοπικού γενετικού υλικού, η παραγωγή εμβολιασμένων δενδρυλλίων τοπικών “ποικιλιών” και η διερεύνηση των κοινωνικών, οικονομικών και εμπορικών χαρακτηριστικών του καστάνου με σκοπό την περαιτέρω αξιοποίηση και ενίσχυση της ανταγωνιστικότητάς του.
Το Πρόγραμμα επικεντρώθηκε στις “ποικιλίες” Ρογδιανή, Στροβλιανή, Καθαροκαστανιά και Κουτσακερή, οι οποίες καλύπτουν το μεγαλύτερο ποσοστό της παραγωγής καστάνων του ν. Χανίων.
Στα πλαίσια του παραπάνω ερευνητικού προγράμματος εκδόθηκε 4σέλιδο ενημερωτικό φυλλάδιο το οποίο περιλαμβάνει πληροφορίες για το πρόγραμμα, τις δράσεις που εκτελέστηκαν και τα κυριότερα αποτελέσματα και συμπεράσματα. (http://castanea.maich.gr/download/351)
Επίσης στα πλαίσια του ιδίου προγράμματος, εκδόθηκε από το ΜΑΙΧ 36σέλιδο φυλλάδιο με τίτλο “Δημιουργικές συνταγές με κάστανα Χανίων”.
Σκοπός της έκδοσης αυτής είναι η προώθηση του κάστανου Χανίων από τοπικές επιχειρήσεις εστίασης, επιχειρήσεις προϊόντων διατροφής και τουρισμού αλλά και απλούς καταναλωτές και με απώτερο στόχο την ανάδειξη, την ενίσχυση και τη διαφύλαξη ενός τοπικού προϊόντος με ιδιαίτερη σημασία, χαρακτηριστικά και δυναμική.
Το φυλλάδιο αποτελείται από 16 συνταγές που δημιούργησαν μάγειρες και ζαχαροπλάστες ειδικά για το πρόγραμμα της καστανιάς με βασικό υλικό το κάστανο Χανίων και περιέχει τα υλικά, την εκτέλεση και την διατροφική αξία της κάθε συνταγής.
Το φυλλάδιο θα διανεμηθεί δωρεάν σε κάθε ενδιαφερόμενο και είναι διαθέσιμο στη διεύθυνση (http://castanea.maich.gr/download/353)
