Του ΚΩΣΤΗ Ε. ΜΑΥΡΙΚΑΚΗ
Φαντάζομαι ότι η μνήμη στη διπλωματία και τις διεθνείς σχέσεις είναι εξόχως σημαντική. Και είναι εξόχως σημαντική γιατί μνήμη σημαίνει Ιστορία, και η τελευταία με τη σειρά της (πρέπει να) διαμορφώνει τη συλλογιστική του μέλλοντος και τις αντίστοιχες αποφάσεις, όχι μόνο στους ανθρώπους αλλά και στα κράτη. Αυτές τις μέρες κλείνουν τέσσερα χρόνια, από την επίσκεψη του επικεφαλής της τουρκικής διπλωματίας Μεβλούτ Τσαβούσογλου με τον έλληνα ομόλογό του Νίκο Κοτζιά στο γενέθλιο τόπο του Δία. Στο σπήλαιο του Ψυχρού στο Οροπέδιο Λασιθίου, στην οποία ο έλληνας ΥΠΕΞ επεχείρησε να δώσει εξόχως υψηλούς συμβολισμούς μέσα από μυθολογικούς συνειρμούς. Οι δυο άντρες επισκέφθηκαν το σπήλαιο όπου γεννήθηκε ο Δίας και οδήγησε εκεί, κατά παραλλαγή του γνωστού μύθου, τη βασιλοπούλα Ευρώπη μετά την απαγωγή της από τη Φοινίκη, ανέφερε τότε η ειδησεογραφία.
«Θεώρησα ότι είναι σωστό μιας και η συνάντησή μας έγινε στην Κρήτη να έρθουμε στο μέρος όπου γεννήθηκε ο Δίας και που έκανε τη μεγάλη απαγωγή της Ευρώπης, δείχνοντας το πώς εμείς πιστεύουμε ότι ο φίλος λαός της Τουρκίας ανήκει στην Ευρώπη και μπορεί και πρέπει να έρθει στην ΕΕ εφόσον και όταν ικανοποιήσει όλα τα κριτήρια», ανέφερε τότε ο επικεφαλής της ελληνικής διπλωματίας! Ο Ν. Κοτζιάς ως (πρώην) μαρξιστής και ως εσχάτως υπηρέτης των Μουσών μέσα από την ποίηση, ίσως να σκέφτηκε ότι η σωστή και αποδοτική εξωτερική πολιτική, περνά μέσα και από τη διαχείριση των συμβολισμών και των μύθων. Η μαρξιστική αριστερά, όπως και η (δόκιμη στρατευμένη) ποίηση άλλωστε, ήταν “μαιτρ” στο να διαχειρίζεται συμβολισμούς. Ακόμη και από το ελάχιστο ή και το πουθενά.
Τα ανακαλεί κανείς αυτά σήμερα, διαβάζοντας την ειδησεογραφία στο διαδίκτυο μόλις πριν από τέσσερα χρόνια, και το ελάχιστο που του προκαλούν, είναι κάτι ανάμεσα σε μια φευγαλέα θυμηδία και μια συγκρατημένη οργή. Όχι γιατί φταίει ο Ν. Κοτζιάς που η γείτονα χώρα έχασε το δρόμο της προς την …Ευρώπη (δρόμο που ποτέ της δεν είχε βρει), αλλά να, γιατί στις διεθνείς σχέσεις και τη γεωπολιτική, είναι ιστορικά αποδεδειγμένο ότι οι κινήσεις εντυπωσιασμού για εσωτερική κατανάλωση και οι πομφόλυγες που συγχέονται με τη λαθεμένη διαχείριση των συμβόλων σε λαθεμένο χρόνο, όχι μόνον δεν αποδίδουν στους στόχους σου, όχι μόνον σε εκθέτουν, αλλά κάνουν ανεπανόρθωτη ζημιά και στη χώρα. Το πέρασμα από τις σχέσεις στοργής στις σχέσεις οργής και τ’ανάπαλιν, ισχύει και στην εξωτερική πολιτική, αλλά ένας καλός διπλωμάτης δεν πρέπει ποτέ να παρασύρεται από το θυμικό, τη συναισθηματική αφετηρία και την αιτιότητα της θέλησης, που τον παρασύρουν ενδεχομένως άλλοι, και που είναι μόνο καταστροφική για τα εθνικά συμφέροντα.
Υπάρχει άραγε σήμερα κανένας νοήμων πολίτης όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και τον κόσμο ολόκληρο, που να πιστεύει στα σοβαρά, ότι η Τουρκία έχει θέση στην Ευρωπαϊκή Ένωση; Όλοι θα συμφωνήσουν ότι αυτό ακούγεται σαν το καλύτερο ανέκδοτο αυτή την περίοδο! Χρειάστηκε να περάσουν μόνον τέσσερα χρόνια που αυτές οι σχέσεις στοργής έγιναν λεονταρισμοί στα πρόθυρα του πολέμου, μέσα από μια μόνιμη ισλαμικο-εθνικιστική ατζέντα διαρκούς διαζυγίου της γείτονος από το κεμαλικό κεκτημένο που διαφαίνονταν εδώ και χρόνια από την πολιτική Ερντογάν. Ο επιχειρούμενος τότε θνησιγενής πολιτικός συμβολισμός του έλληνα ΥΠΕΞ ήταν καταδικασμένος να κρατήσει τόσο, όση ώρα διήρκεσε. Τον Ν. Κοτζιά και τους εμπνευστές αυτής της ατυχούς επίσκεψης, δεν τους ενδιέφερε που επεχείρησαν να βάλουν ένα διάβολο στην κολυμπήθρα. Απλά τους ενδιέφερε να κάνουν τη βάφτιση!
Θυμάμαι τον κ. Νίκο Κοτζιά να μιλάει στα φοιτητικά αμφιθέατρα, κάπου εκεί στα μέσα της δεκαετίας του ’80, ως μέλος του Πολιτικού Γραφείου και ιδεολογικό καθοδηγητή του ΚΚΕ, λίγο πολύ σαν γκουρού και ινστρούχτορα του μαρξισμού – λενινισμού ως ανατολικοσπουδαγμένο θεωρητικό, με το μόνιμο κόκκινο φουλάρι στο λαιμό. Άλλωστε, αυτό το «σοβιετικό» προφίλ στη φυσιογνωμία του, θυμίζοντας ακόμη ηγέτες εκείνης της δεκαετίας, κάτι ανάμεσα Τσερνιένκο και Μπρέσνιεφ, εξακολουθεί να το διατηρεί, παρότι τις φιλότιμες προσπάθειές του να μεταπηδήσει σε εποχούμενες δίπλα του σειρήνες και οχήματα της εξουσίας, μετά τη διαδρομή του από το ΚΚΕ και το ΝΑΡ. Όπως οι εξ απορρήτων συμβουλές στον ΓΑΠ μέσω της προεδρίας του ΙΣΤΑΜΕ και αργότερα η υπουργοποίηση του ως ύπατος της εξωτερικής διπλωματίας της χώρας από τον Τσίπρα, που έληξε τόσο άδοξα. Όμως στο ενεργητικό του Ν. Κοτζιά δεν ήταν μόνον το ατύχημα μιας ατυχούς πρόσκλησης πριν τέσσερα χρόνια του τούρκου ΥΠΕΞ στον τόπο που ο Δίας οδήγησε από τις ακτές της Φοινίκης την πριγκιποπούλα Ευρώπη για να δώσει (ανεπιτυχείς) συμβολισμούς στην πορεία της γείτονας. Καταγράφεται και η εθνικά επιζήμια συμφωνία των Πρεσπών η οποία φέρει την υπογραφή του, και της οποίας τα αποτελέσματα θα είναι ορατά στο μακρινό μέλλον. Αλλά και οι μεταγενέστεροι αλλεπάλληλοι λαθεμένοι χειρισμοί έως και η έσχατη αρθρογραφία του στα θέματα οριοθέτησης των ΑΟΖ με την Ιταλία και την Αίγυπτο, απόψεις που εκφράζουν μικρότητα και μικροψυχία αλλά και έλλειψη αρραγούς μετώπου για χειρισμούς υψίστης εθνικής ασφάλειας, σε μια περίοδο που η αστάθεια στην περιοχή μας μόνον ομοψυχία επιτάσσει.
Σήμερα η βασιλοπούλα Ευρώπη, που δεν μπόρεσε ούτε ο Ν. Κοτζιας ούτε ο Μ. Τσαβούσογλου να οσμίσουν κάποιο απομεινάρι καν από το πέρασμά της από το Δικταίο Άντρο πριν από χιλιάδες χρόνια, σήμερα, σε μιαν άλλη συμβολική εικαστική έκφρασή της, δώρο της Κρήτης στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο μπροστά από το μέγαρο του Στρασβούργου, κοιτάζει με μιαν απελπισμένη ματιά φόβου προς τα πίσω της. Ίσως γιατί διαισθάνεται την ασυγκράτητη πια νεοθωμανική προκλητικότητα και τις απειλές όπως την εποχή των Σουλτάνων, που έφτασαν μέχρι τα τείχη της Βιέννης. Ο Δίας μεταμορφωμένος ακόμη σε ταύρο έξω από το μέγαρο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, εκεί στο πάρκο της λεωφόρου Robert Shcuman σε μια έκφραση αγωνίας για την αγαπημένη του, που κοιτάζει πίσω εκτείνοντας τα χέρια, εκφράζει ίσως τους βέβαιους φόβους του για το νέο παντουρκισμό που απειλεί όχι μόνο την Ελλάδα αλλά την Ευρώπη ολόκληρη, σαν μια επαναλαμβανόμενη φάρσα της Ιστορίας. Μπορεί να απορεί κι εκείνος από το πόσο ανιστόρητοι, αιθεροβάμονες και ανυποψίαστοι ήταν κάποιοι που κάποτε διαχειρίζονταν τις τύχες της χώρας. Ο Ν. Κοτζιάς πράγματι έδωσε ύψιστους συμβολισμούς στη διπλωματική του θητεία: Εκείνους τους συμβολισμούς της ανευθυνότητας και της πολιτικής πενίας που φαίνονται αβίαστα συγκρινόμενες με την παρούσα ελληνική εξωτερική πολιτική, στα επικίνδυνα παιχνίδια και τα τύμπανα πολέμου που ακούγονται καθαρά πια στην ανατολική Μεσόγειο.
