Της Κατερίνας Μαλλιωτάκη
Με την λέξη προσβολή εννοούμε την ενέργεια που ασκούμε σε κάποιον με αποτέλεσμα να τον θίγουμε είτε ηθικά είτε λεκτικά είτε νοητικά. Από μόνη της η προσβολή είναι μια επίθεση η οποία έχει σκοπό ν’ υποτιμήσει ή να θίξει κάποιον. Τα όπλα που χρησιμοποιεί είναι διάφορα και ανάλογα με την περίσταση αλλάζουν πρόσωπα. Άλλες φορές έχουν ειρωνεία, άλλες αμφισβήτηση, πολλές φορές επίθεση και τις περισσότερες υποτίμηση.
Η ειρωνεία είναι ο αγαπημένος τρόπος κάποιων οι οποίοι κάνοντας «χιούμορ» περνούν μηνύματα υποτιμητικά, περιφρονητικά, με «αστεϊσμό», σαρκασμό και χλευασμό. Με αυτό τον τρόπο ή με αυτό το τέχνασμα οι περισσότεροι χρησιμοποιούν το περιεχόμενο των λέξεων για να δηλώσουν, το εντελώς αντίθετο νόημα από αυτό που εννοούν. Συνήθως το οξύμωρο σχήμα αυτό το καταφέρνουν με τον ιδιαίτερο τόνο και χρωματισμό της φωνής τους ή μια χειρονομία.
Τι περιέχουν οι προσβολές και ποιος είναι ο σκοπός τους;
Ο σκοπός συνήθως αυτού που προσβάλει είναι να μειώσει κάποιον άλλον. Αυτό μπορεί να γίνει για την κοινωνική κατάσταση ενός ατόμου ( καλά αυτός δεν έχει στον ήλιο μοίρα) την επαγγελματική ( δεν ξέρει να γράψει ούτε το όνομα του) την ηθική ( σιγά την αγία) την νοητική( δεν του κόβει καθόλου) κτλ Πολλές προσβολές έχουν να κάνουν με αναφορές για το σώμα, το ύψος, την φυλή, το σεξ, την ευφυΐα, και την διαφορετικότητα.
Ο σκοπός που κάποιος προσβάλει έχει να κάνει με την υποτίμηση του άλλου και την υπερτίμηση του εαυτού μας. Αν ο αποδέκτης της προσβολής νοιώσει άβολα ή ντραπεί τότε ο επιτιθέμενος νοιώθει ικανοποίηση και αυξάνει το κύρος του. Είναι γεγονός πάντως ότι ζούμε σε μια εποχή που οι προσβολές κινούνται ελεύθερα και με περίσσεια ευκολία καθώς η συμπεριφορά αυτή όλο και περισσότερο μας οδηγεί στην υπέρμετρη αύξηση του ναρκισσισμού μας.
Που οφείλεται το φαινόμενο αυτό;
Οι άνθρωποι που συμπεριφέρονται έτσι κρύβουν μέσα τους, εσωτερικό θυμό και ανασφάλεια. Ο Freud μάλιστα πίστευε ότι νοιώθουν καλά με τα ελαττώματα τους όταν πιστεύουν ότι και άλλα άτομα έχουν τα ίδια ελαττώματα μ αυτούς. Π.χ αν νοιώθεις ότι με ευκολία ο κάθε ένας μπορεί να προσβάλει γιατί να μην προσβάλεις κι εσύ;
Σύμφωνα με ψυχολογικές έρευνες ο άνθρωπος που μειώνει τον άλλον συνήθως έχει πρόβλημα με τον ίδιο του τον εαυτό. Οι κακότροποι και αγενείς άνθρωποι οι οποίοι με το παραμικρό δεν διστάζουν να προσβάλλουν τον άλλον είναι όσο κι αν φαίνεται παράξενο συνήθως άτομα ανασφαλή και με χαμηλή αυτοεκτίμηση. Κατά βάθος πιστεύουν ότι για όλα τους τα προβλήματα φταίνε οι άλλοι και για αυτό τον λόγο γεμίζουν θυμό και ξεσπάνε. Επιτίθονται λοιπόν για να νοιώσουν ανώτεροι και να επιβληθούν. Άλλες φορές πάλι πάσχουν από αίσθημα ανωτερότητας το οποίο αν δεν αναγνωριστεί θα βγει στην επιφάνεια με οργή και ύβρη. Η ανάγκη τους για αναγνώριση είναι η κύρια αιτία που εκδηλώνουν ειρωνεία και επιθετικότητα.
Συνήθως όταν απειλείται η αυτοεκτίμηση μας συνειρμικά πια συγκρίνουμε τον εαυτό μας με τους γύρω μας και όταν αποφανθούμε ότι αυτοί έχουν περισσότερα αρνητικά χαρακτηριστικά από εμάς, νοιώθουμε «δυνατοί» στο να μπορέσουμε να υποβαθμίσουμε τις δυνατότητες τους και να προσβάλουμε την προσωπικότητα τους. Όλα αυτά βέβαια χαρτογραφούν το δικό μας χαρακτήρα καθώς αποτυπώνουμε με σκληρότητα την ανασφάλεια ή την υπεροψία μας στο πρόσωπο του άλλου.
Η παγίδα της «εξυπνάδας» ή της υπεροψίας μας, έχει να κάνει όμως και με το περιορισμένο επίπεδο ανοχής μας, την υπερβολική τάση μας να παρεμβαίνουμε, να κάνουμε παρατηρήσεις και να γινόμαστε συνέχεια ειδήμονες οι οποίοι αφού ξέρουν τα πάντα έχουν το δικαίωμα να κριτικάρουν και να μιλούν. Η ανάγκη μας να προβάλλουμε το εγώ μας, τον τίτλο, την θέση, την κατάρτιση, την ομορφιά και την εμπειρία μας είναι η παγίδα που μας απομακρύνει από την οπτική της ευγένειας και της αποδοχής ακόμα και για τα ελαττώματα ενός ατόμου.
Πως αντιμετωπίζουμε μια προσβολή;
Αρχικά ας ξεκαθαρίσουμε κάποια πράγματα. Σίγουρα υπάρχουν πράξεις και λόγια που πάντα θα μας ενοχλούν κάποιες φορές ίσως και να μας θυμώνουν. Ωστόσο όμως θα πρέπει να δούμε ποιος είναι ο αυτοσκοπός μας. Είναι η παρέμβαση ή κριτική για την κριτική; Σεβόμαστε την γνώμη του άλλου ή επιβεβαιώνουμε απλά την παντοδυναμία μας; Θέλουμε να συνεργαστούμε ή απλά ευχαριστιόμαστε να μαλώνουμε; Θέλουμε να επιβάλουμε και ν αυτοπροβληθούμε ή επιδιώκουμε την επίλυση του προβλήματος; Αυτά είναι κάποια από τα ερωτήματα που πρέπει να μας προβληματίσουν για να καταλάβουμε την συμπεριφορά μας.
Το επόμενο βήμα είναι η συνειδητοποίηση ότι η συμπεριφορά μας καλή ή κακή είναι η αντανάκλαση του ίδιου μας του εαυτού. Πριν χάσουμε τον εαυτό μας προηγείται η αδυναμία μας ν ελέγξουμε τον εαυτό μας. Αν τώρα γινόμαστε αποδέκτες ανθρώπων που μας κριτικάρουν μας προσβάλουν και μας επικρίνουν συνέχεια αντί να θυμώνουμε να νοιώθουμε ταπεινωμένοι ή να τσακωνόμαστε ας διατηρήσουμε όσο μπορούμε καλύτερα τον έλεγχο της συζήτησης και ας παραμείνουμε ψύχραιμοι για να μην παρασυρθούμε από την επίθεση που δεχόμαστε. Αυτό έχει σκοπό να μας βοηθήσει να καταλάβουμε το πραγματικό μήνυμα που ο συνομιλητής μας στέλνει, για να μας προβάλλει. Θα το καταλάβουμε από το ύφος και τα λόγια που μας λέει.
Αν αξιολογήσετε ότι έχει πρόθεση για προσβολή απλά αγνοείστε τον, αν όμως στα λόγια του ακούσετε κάτι που μπορεί να σας κινητοποιήσει συναισθηματικά προσπεράστε τον αγενή και επικριτικό του λόγο και με ευγένεια και σύνεση επεξεργαστείτε την πληροφορία που πήρατε. Υπάρχει περίπτωση αυτό που ακούτε να είναι προϊόν ενός υπερόπτη ανθρώπου όμως υπάρχει και η άλλη κάποιος να θέλει να σας πει κάτι όμως επιλέγει το λάθος τρόπο. Εξάλλου όλοι το έχουμε δει στην πορεία της ζωή μας, ότι μόνο με την ευγένεια και τον ήπιο τρόπο μπορούμε τελικά να ξαφνιάσουμε τους αγενείς και να βάλουμε στην «θέση» τους υπερόπτες!
