Η υπόθεση της Ευρώπης, η συμβολή της σκέψης του Δημήτρη Τσάτσου

Του Γιώργου Α. Ζερβάκη *

Τα τελευταία χρόνια που στην Ευρώπη βιώνουμε μια κρίση της ενωσιακής ενοποιητικής διαδικασίας, που στις ευρωπαϊκές εκλογές αποτυπώνεται ότι βαθαίνει η έλλειψη ενδιαφέροντος και συμμετοχής των Πολιτών στην υπερεθνική αυτή εκλογική διαδικασία. Επιβεβαιώνεται η πεποίθηση του αείμνηστου Δημήτρη Τσάτσου, διαπρεπούς Συνταγματολόγου, Ακαδημαϊκού, βουλευτή του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, με σημαντική συμβολή στην θεσμική διαμόρφωση της Ευρώπης, ότι η υπόθεση της Ευρώπης περνάει μέσα από μια  παιδεία που προϋποθέτει δασκάλους που να εγγυώνται μια παιδεία ανταποκρινόμενη στις ανάγκες τόσο του εθνικού πολίτη όσο και του ευρωπαίου πολίτη.

Αυτό που εκπροσωπεί βιωματικά και ιστορικά η Ευρωπαϊκή Ένωση, στην πορεία και στην διαδρομή της, απέκλινε από τον πολιτικό οραματισμό των Ιδρυτών-πατέρων της, του Αλτιέρο Σπινέλι, του Σουμάν, του Μονέ, του Αντενάουερ, του Ντε Γκάσπερι, του Σπάακ. Και αυτή η απόκλιση, το γεγονός ότι παραμένει ημιτελής ένωση από την στιγμή που δεν κατευθύνεται προς την πολιτική ένωση, την ομοσπονδιακή, φεντεραλιστική μετεξέλιξη της, δημιουργεί ένα αυξανόμενο έλλειμμα εμπιστοσύνης και αξιοπιστίας από τους Ευρωπαίους Πολίτες.

Και φυσικά, αυτό επιτρέπει σε πολλούς και ετερόκλητους ευρωσκεπτικιστές, φοβικούς και αρνητές της Ευρωπαϊκής Ιδέας, συστηματικά με δημαγωγικό και λαϊκιστικό λόγο να επιτίθενται εναντίον της Ευρώπης, κατηγορώντας την Ευρώπη για λάθη και ανεπάρκειες των εθνικών κέντρων. Εάν θέλουμε πραγματικά ένα παράδειγμα πως έχει πληγεί η Ευρώπη από την δράση του μίγματος που επιτίθεται στην Ευρώπη από τα λαϊκιστικά δεξιά και αριστερά σχήματα, ας θυμηθούμε την αρνητική έκβαση των δημοψηφισμάτων που πραγματοποιήθηκαν στην Γαλλία και στην Ολλανδία για το Ευρωπαϊκό Σύνταγμα.

Ο ευρωπαϊκός στοχασμός του Δημήτρη Τσάτσου για την θεσμική διαμόρφωση της Ευρώπης, ήταν κάτι που προωθήθηκε στις διαβουλεύσεις που ανέπτυξε στα Εθνικά Κοινοβούλια μιας ΕΕ που αριθμούσε τότε 15 κράτη-μέλη, έχοντας την ευθύνη θεσμικής εκπροσώπησης του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στις εργασίες της Διακυβερνητικής Διάσκεψης του 2000. Στοχασμός που θέτει σε υψηλό επίπεδο την έρευνα επι του συνόλου των θεμελιωδών προβλημάτων της θεσμικής κοινοτικής εξέλιξης.

Ο Δημήτρης Τσάτσος καταδείκνυε σταθερά πως η ευρωπαϊκή υπόθεση υπονομεύεται από την δημαγωγία, επηρεάζοντας την κοινή γνώμη, ενισχύοντας την άγνοια, προβάλλοντας και προωθώντας την σημασία ενός μόνιμου και γόνιμου ευρωπαϊκού στοχασμού, φέρνοντας στην επιφάνεια το ουσιαστικό νόημα. Ο Δημήτρης Τσάτσος έθετε υψηλά στην αρχιτεκτονική της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, το Ευρωπαϊκό Σύνταγμα, στοιχείο που μέσω της συνταγματοποίησης των Συνθηκών θα διαμόρφωνε την ενωσιακή έννομη τάξη. Ως βαθύτατα πραγματιστής που ήταν, ακόμα και όταν στην Ολλανδία και στην Γαλλία μέσω δημοψηφισμάτων απορρίφθηκε το Ευρωπαϊκό Σύνταγμα, σημείωνε με έμφαση ότι η αναστολή της εξέλιξης αυτής, δεν θα ανακόψει την διαδικασία συνταγματοποίησης.

Ο Δημήτρης Τσάτσος προσεγγίζοντας την ευρωπαϊκή ενωσιακή διαδικασία, τοποθετείται στον ορίζοντα της πραγμάτωσης της, ανατρέχοντας στις ιστορικές καταβολές της ιδέας της Ενωμένης Ευρώπης, το περιεχόμενο των πολιτικών πρωτοβουλιών, απο τις οποίες αποτυπώνεται με καθαρότητα η ιδέα των Ηνωμένων Πολιτειών της Ευρώπης, το σχέδιο για την ίδρυση μιας Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας, σε μια Ευρώπη που ιστορικά είναι ισχυρή η έννοια της εθνικής κυριαρχίας.

Η θεωρία του Δημήτρη Τσάτσου για την Ευρωπαϊκή Ένωση των Κρατών, των Λαών, των Πολιτών και του Ευρωπαϊκού Συνταγματικού Πολιτισμού, προέβαλε μέσα από το ακαδημαϊκό και συγγραφικό του έργο την διάσταση της θεσμικής και πολιτικής λειτουργίας της, μέσα από την στιβαρή προσέγγιση της εξέλιξης του ευρωπαϊκού ενωσιακού φαινομένου.

Σήμερα, περισσότερο από ποτέ, πρέπει να κατανοήσουμε την σκέψη του Δημήτρη Τσάτσου, «Η Ευρωπαϊκή Συμπολιτεία, όση κρίση αξιοπιστίας κι αν περνά, εμπεριέχει την δυναμική της αξιακής της υπόστασης. Μπορεί, σιγά σιγά, με αφετηρία την Συνθήκη για τη θέσπιση Συντάγματος της Ευρώπης, άσχετα από το αν και πότε θα τεθεί σε ισχύ, να εξασφαλιστεί ένας νέος και δημοκρατικός τρόπος κατάρτισης της αναθεώρησης των Συνθηκών και οι λαοί να πάρουν στα χέρια τους το θέμα Ευρώπη. Η Ευρώπη, κάποτε, αναπόφευκτα, θα παίξει το ρόλο της».

* Ο κ. Γιώργος Α. Ζερβάκης , είναι εκπρόσωπος των Ευρωπαίων Φεντεραλιστών Κρήτης.

Το άρθρο έχει γραφεί για τον ιστότοπο Cretalive.gr με αφορμή την εκδήλωση « Η δημοκρατία και το κράτος δικαίου ως προϋπόθεση της στρατηγικής αυτονομίας της Ευρώπης-η επικαιρότητα της σκέψης του Δημήτρη Τσάτσου ».