Ο Ευαγγελιστής Λουκάς και το Ευαγγέλιό του

 Του Εμμανουήλ Αθ. Λουκάκη*

  1. Εισαγωγή

     Στις 18 Οκτωβρίου η Ορθόδοξη Εκκλησία γιορτάζει τον Ευαγγελιστή Λουκά. Την ίδια ημερομηνία γιορτάζεται και από τη Ρωμαιοκαθολική και Προτεσταντικές εκκλησίες. Ο Λουκάς είναι γνωστός αφενός από το συγγραφικό έργο του σε δύο βιβλία της Καινής Διαθήκης, το Ευαγγέλιο και τις Πράξεις των Αποστόλων, αφετέρου από τη συμμετοχή και συμβολή του ως συνεργάτης του Αποστόλου Παύλου και προσωπικός του γιατρός, στην εδραίωση και διεκπεραίωση του Ευαγγελίου και της πίστεως στο ιστορικό πρόσωπο του Ιησού Χριστού, ως Θεού και Σωτήρα όλων των ανθρώπων επί του μητροπολιτικού Ελληνικού και γενικότερα επί Ευρωπαϊκού εδάφους. Κατά τον Καθηγητή Βιβλικής Θεολογίας Χρήστο Βούλγαρη, “πρόκειται περί μιας εξέχουσας προσωπικότητας της αρχέγονης Εκκλησίας, ο οποίος έζησε στη διάρκεια της ακμής της ιεραποστολικής δράσεως και της επεκτάσεως του Ευαγγελίου εις τα πέρατα του γνωστού τότε κόσμου, την οποία και κατέγραψε μερικώς”. Όπως επίσης παρατηρεί ο Σεβασμιότατος Μητροπολίτης Πέτρας και Χερρονήσου κ. Γεράσιμος, “ο Λουκάς υπήρξε μία πολυσχιδής προσωπικότητα, από τις πιο εμβληματικές μορφές της Εκκλησίας”. Το δε Ευαγγέλιό του θεωρείται από τον μεγάλο Λατίνο εκκλησιαστικό συγγραφέα Ιερώνυμο ως «το φάρμακο της ψυχής» και από τον Γάλλο ιστορικό και φιλόλογο του 19ου αιώνα Ernest Renan, “το ωραιότερο βιβλίο του Κόσμου”.

    Το όνομα Λουκάς προέρχεται από σύντμηση του Λατινικού ονόματος Lucanus (Λουκανός). Το Lucanus παράγεται από το ουσιαστικό lux-lucis=φως και σημαίνει τον φωτεινό, τον φωταυγή. Ο Λουκάς φαίνεται ότι δεν ήταν Ιουδαίος, αλλά Έλληνας, γι’ αυτό και είναι ο μοναδικός εθνικός Ευαγγελιστής, συγγραφέας της Καινής Διαθήκης. Καταγόταν από την Αντιόχεια της Συρίας και ήταν ιατρός στο επάγγελμα. Η ιατρική του ιδιότητα αποτυπώνεται στο κείμενο του Ευαγγελίου και των Πράξεων, όπου χρησιμοποιεί πλήθος ιατρικών όρων και εκφράσεων, όμοιων με εκείνες των αρχαίων Ελλήνων ιατρών των Ελληνιστικών χρόνων. Ας σημειωθεί επί του παρόντος ότι ήδη από τα τέλη του Μεσαίωνα επιλέχθηκε ως προστάτης άγιος από Ευρωπαϊκούς ιατρικούς συλλόγους, ενώ από το 15ο αιώνα η πρώτη μέρα των υποψηφίων ιατρών στα Πανεπιστήμια ήταν η 18η Οκτωβρίου. Εκτός από διάσημος γιατρός, ο Λουκάς είναι γνωστός ως ζωγράφος της Παναγίας. Στο Ευαγγέλιό του μιλάει γι' αυτήν λεπτομερώς και με τρυφερότητα. Επίσης στις σφραγίδες τους, πολλά γαλλικά ιατρικά κολέγια είχαν μια επίκληση στον Άγιο Λουκά (με έναν φτερωτό ταύρο στα πόδια του ως σύμβολο) και στην Παναγία. Ιατρικά σωματεία και συντεχνίες ζωγράφων είχαν παρεκκλήσια αφιερωμένα στο όνομά του, στα τέλη του δέκατου τέταρτου αιώνα.

    Ουδέν περί της οικογένειάς του γνωρίζουμε. Η υπόθεση που διατυπώνουν ορισμένοι ερευνητές ότι ήταν αδελφός του Αποστόλου Τίτου, πρώτου Επισκόπου Κρήτης, κάθε άλλο παρά βεβαία και ασφαλής μπορεί να χαρακτηριστεί, όπως αναφέρει ο καθηγητής Γ. Γαλίτης, καθόσον δεν υπάρχουν επαρκή επιχειρήματα τεκμηριώσεως. Ωστόσο παραμένει απλώς ως πιθανή.

    Στον Πρόλογο του Ευαγγελίου ο Λουκάς υπαινίσσεται στο κεφάλαιο 1, στίχοι 2-3 ότι ο ίδιος δεν συγκαταλεγόταν μεταξύ των αυτοπτών και αυτηκόων μαρτύρων και υπηρετών του Ιησού Χριστού, πράγμα το οποίο δηλώνει ότι δεν ανήκε στον κύκλο των Δώδεκα (12) Αποστόλων ούτε στον ευρύτερο των εβδομήκοντα (70) Μαθητών, που μόνο εκείνος αναφέρει. Τα δε γεγονότα που γράφει, τα αναφέρει “όπως μας τα παρέδωσαν εκείνοι που από την αρχή ήταν αυτόπτες μάρτυρες και έγιναν κήρυκες αυτού του χαρμόσυνου μηνύματος”. Σε ένα αρχαίο κείμενο αγνώστου συγγραφέως, στα τέλη του 2ου αιώνα, καλούμενο “Κανόνας του Muratori” αναγράφεται ότι “τον Κύριον ούτε αυτός είδε κατά πρόσωπο” (Dominum tamen nec ipse vivid in carne). Ανήκε στη δεύτερη γενιά των χριστιανών και βασίστηκε αποκλειστικά στην προφορική και γραπτή παράδοση της Εκκλησίας για τη συγγραφή του Ευαγγελίου. Στη συνέχεια εστιάζουμε εν συντομία στο περιεχόμενο του Ευαγγελίου.

 2. Το κατά Λουκάν Ευαγγέλιο

 Το Ευαγγέλιο του Λουκά είναι το τρίτο στη σειρά των Ευαγγελίων της Καινής Διαθήκης, διακρινόμενο από τα άλλα πρωτίστως για τα περιστατικά της γεννήσεως και παιδικής ηλικίας του Ιησού, που δεν αναφέρονται σε αυτά και τις αναφορές στο πρόσωπο της Παναγίας, Μητέρας Του Μαριάμ. Επιπλέον ξεχωρίζει για το αποκλειστικό υλικό εκ της ιστορικής δράσεως του Ιησού, τη γλωσσική του καλλιέπεια και την ακριβέστερη ιστορική τοποθέτηση των γεγονότων. Ειδικότερα η γλώσσα του είναι ανωτέρα όλων των άλλων βιβλίων της Καινής Διαθήκης. Απαρτίζεται από 24 κεφάλαια.

     Αναλυτικότερα, στον Πρόλογο, ο οποίος αποτελείται από μία πρόταση σε επίσημο ύφος, κατά το παράδειγμα των προλόγων της κλασικής Ελληνικής ιστοριογραφίας (Ηροδότου, Θουκυδίδη) και των ελληνιστικών ιατρικών εγχειριδίων, (όπως του Ιπποκράτη), ο Λουκάς δηλώνει ότι και άλλοι προ αυτού έγραψαν διηγήσεις περί του προσώπου και του έργου του σαρκωθέντος Θείου Λόγου, σύμφωνα με μαρτυρίες των αυτοπτών μαρτύρων Του και ευαγγελιστών. Με τη δήλωσή του αυτή, ο Λουκάς προτίθεται να καταγράψει Ιστορία, την Ιστορία περί της σωτηριολογικής αξίας των εν Χριστώ απολυτρωτικών γεγονότων. Αφιερώνει δε τη διήγηση αυτή στον άγνωστο σε μας “κράτιστον (εντιμότατον) Θεόφιλον”. 

    Καθώς αναφέρει ο Καθηγητής Χ. Βούλγαρης, σημαντικότατο ρόλο ως “πηγή” – δηλαδή αυτόπτης μάρτυρας – στις μοναδικές διηγήσεις περί της γεννήσεως και παιδικής ηλικίας του Ιησού, διαδραματίζει η Μητέρα Του Μαριάμ, για την οποία δις ο Λουκάς υπογραμμίζει ότι “διατηρούσε όλα αυτά τα λόγια στην καρδιά της και τα σκεφτόταν συνεχώς”. Η εν λόγω Ιστορία των εν Χριστώ απολυτρωτικών γεγονότων εκφράζεται και κοσμείται με διάφορα “σημεία” και επεισόδια, με πρώτο τον εξορκισμό “πνεύματος δαιμονίου ακαθάρτου”, που είναι το πρώτο από τα εικοσιένα (21) θαύματα του Ιησού στο Λουκά, πράγμα το οποίο σημαίνει ότι το κύριον έργο του Ιησού συνίστατο στον αγώνα Του κατά των δαιμονίων. Μεταξύ δε του αποκλειστικού υλικού του Λουκά, ξεχωρίζουν η Ανάσταση του γιου της χήρας στην πόλη Ναΐν, οι παραβολές του Ασώτου Υιού, του Τελώνη και Φαρισαίου, του πλουσίου και του πτωχού Λαζάρου, του καλού Σαμαρείτη, η μετάνοια του εκ δεξιών του Σταυρωμένου Χριστού ληστή, η εμφάνιση του Αναστημένου Ιησού στους δύο (2) μαθητές στην Εμμαούς και η Ανάληψή Του στη Βηθανία. Μάλιστα από τις παραβολές σημαντικότερη θεωρείται η παραβολή του Ασώτου, η οποία και χαρακτηρίζεται “το Ευαγγέλιο των Ευαγγελίων”. Και κλείνουμε με μια παρατήρηση του Καθηγητού Σ. Σάκκου: “Το Ευαγγέλιο αυτό αποπνέει μια άλλη γλυκύτητα και ζεστασιά, καθώς με ξεχωριστή ευαισθησία ιστορεί διδαχές του Κυρίου και γεγονότα, που τονίζουν την ευσπλαχνία και τη στοργή Του προς τις πιο περιφρονημένες, κοινωνικά περιθωριοποιημένες και σχεδόν απόβλητες τάξεις, όπως είναι οι τελώνες, οι πόρνες, οι ληστές, οι εθνικοί και γενικά οι φτωχοί και αμαρτωλοί”.

    Στην εποχή μας, που στιγματίζεται από τις άνευ προηγουμένου κοινωνικές αλλοιώσεις, την απόρριψη του Ελληνικού και Χριστιανικού πνεύματος σε Ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο, καθίσταται επιτακτική η ανάγκη της κατηχήσεως και επανευαγγελισμού μας με το “Ωραιότερο βιβλίο του Κόσμου”.

* Ο κ. Εμμανουήλ Αθ. Λουκάκης είναι καθηγητής Β΄θμιας Εκπαίδευσης.