Τα προσωπικά δεδομένα ως θεμέλιο της εμπιστοσύνης στον ψηφιακό κόσμο

Του Γιάννη Σ. Καλαντζάκη*

 Η ιδιωτικότητα είναι θέμα εμπιστοσύνης

Η 28η Ιανουαρίου είναι η Ευρωπαϊκή Ημέρα Προστασίας Δεδομένων, μια ημέρα αφιερωμένη στην ενημέρωση και την ευαισθητοποίηση για τη σημασία της ιδιωτικότητας. Η ανάγκη αυτή γίνεται ολοένα και πιο έντονη στη σημερινή εποχή, όπου η ζωή μας είναι περισσότερο διασυνδεδεμένη από ποτέ. Από τις αναζητήσεις στο διαδίκτυο έως τις εφαρμογές που χρησιμοποιούμε καθημερινά, κάθε μας κίνηση αφήνει πίσω της ένα ίχνος δεδομένων. Αυτά τα δεδομένα δεν είναι απλώς πληροφορίες – είναι μια αντανάκλαση του ποιοι είμαστε: οι σκέψεις μας, οι προτιμήσεις μας, ακόμα και τα πιο προσωπικά μας στοιχεία. Η ιδιωτικότητα, λοιπόν, δεν είναι απλώς ένα ζήτημα τεχνικό ή νομικό. Είναι ζήτημα εμπιστοσύνης.

 Η εμπιστοσύνη στον ψηφιακό κόσμο

Η σχέση μας με τον ψηφιακό κόσμο μοιάζει με έναν άγραφο "κοινωνικό συμβόλαιο": δίνουμε τα δεδομένα μας με αντάλλαγμα υπηρεσίες, ευκολία και εξατομικευμένες εμπειρίες. Όμως, αυτό το "συμβόλαιο" κλονίζεται όταν οι οργανισμοί που διαχειρίζονται τα δεδομένα μας δεν τηρούν τις δεσμεύσεις τους.

Η εμπιστοσύνη είναι εύθραυστη. Αρκεί ένα περιστατικό –μια διαρροή δεδομένων, η χρήση προσωπικών πληροφοριών χωρίς συγκατάθεση, ή η αίσθηση ότι παρακολουθούμαστε– για να τη διαλύσει. Και όταν αυτή η εμπιστοσύνη χαθεί, δεν επηρεάζονται μόνο οι σχέσεις μας με τις τεχνολογικές εταιρείες. Υπονομεύεται η ίδια η κοινωνική συνοχή, η δημοκρατία και η δυνατότητα να χρησιμοποιούμε τις τεχνολογίες με ασφάλεια και ελευθερία.

 Το παράδειγμα του TikTok

Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα της έντασης γύρω από την ιδιωτικότητα είναι η δημοφιλής εφαρμογή TikTok. Με πάνω από 1 δισεκατομμύριο χρήστες παγκοσμίως, το TikTok είναι ένα φαινόμενο που έχει μαγνητίσει τη νέα γενιά. Ωστόσο, εγείρει σοβαρά ερωτήματα για την προστασία δεδομένων και την ιδιωτικότητα.

Το TikTok έχει κατηγορηθεί επανειλημμένα για την αδιαφάνεια στη διαχείριση των δεδομένων χρηστών, τη συλλογή τεράστιου όγκου πληροφοριών και τη σύνδεσή του με την κινεζική κυβέρνηση. Οι ανησυχίες για την πιθανή χρήση αυτών των δεδομένων για πολιτικούς ή οικονομικούς σκοπούς έχουν οδηγήσει ορισμένες κυβερνήσεις, όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες και χώρες της ΕΕ, να λάβουν περιοριστικά μέτρα ή ακόμα και να εξετάσουν την απαγόρευση της εφαρμογής.

Το πρόβλημα δεν είναι μόνο το TikTok. Είναι το γεγονός ότι η διαχείριση δεδομένων από πολλές πλατφόρμες παραμένει ασαφής και δύσκολο να ελεγχθεί. Όταν οι πολίτες νιώθουν ότι τα δεδομένα τους μπορεί να χρησιμοποιηθούν εν αγνοία τους ή ακόμα και εναντίον τους, η εμπιστοσύνη στο διαδίκτυο και τις τεχνολογίες γενικότερα υπονομεύεται.

 Προστασία δεδομένων: Από τη νομοθεσία στην πράξη

Ο Γενικός Κανονισμός Προστασίας Δεδομένων (ΓΚΠΔ) της ΕΕ έχει θέσει τα θεμέλια για την προστασία της ιδιωτικότητας στην ψηφιακή εποχή. Το δικαίωμα στη διαφάνεια, η συγκατάθεση και το δικαίωμα στη λήθη είναι μερικά από τα ισχυρά εργαλεία που ενισχύουν τη θέση του πολίτη απέναντι στις εταιρείες. Ωστόσο, η νομοθεσία από μόνη της δεν αρκεί.

Η επιβολή των κανόνων, η τακτική ενημέρωση και εκπαίδευση των πολιτών για τα δικαιώματά τους, καθώς και η απαίτηση διαφάνειας από τις εταιρείες είναι απαραίτητα βήματα για να γίνει πράξη η προστασία δεδομένων. Επίσης, πρέπει να ενισχυθεί η διασυνοριακή συνεργασία, καθώς οι πλατφόρμες λειτουργούν πέρα από εθνικά σύνορα.

 Η προστασία δεδομένων ως θεμέλιο για το μέλλον

Η προστασία των προσωπικών δεδομένων είναι κάτι πολύ περισσότερο από μια τεχνολογική ή νομική πρόκληση. Είναι ένα ζήτημα κοινωνικό και πολιτικό, που αφορά το πώς ορίζουμε την ελευθερία, την ισότητα και την ασφάλεια στον 21ο αιώνα.

Αν θέλουμε έναν ψηφιακό κόσμο που να υπηρετεί τις ανάγκες της κοινωνίας, χρειαζόμαστε περισσότερη εμπιστοσύνη. Και η εμπιστοσύνη αυτή χτίζεται όταν οι πολίτες αισθάνονται ότι έχουν έλεγχο στα δεδομένα τους, ότι οι κανόνες τηρούνται και ότι οι πλατφόρμες λειτουργούν με σεβασμό και διαφάνεια.

Σε έναν κόσμο όπου η τεχνολογία εξελίσσεται ταχύτατα, η προστασία των προσωπικών δεδομένων είναι το θεμέλιο πάνω στο οποίο θα οικοδομηθεί μια δίκαιη και βιώσιμη ψηφιακή κοινωνία. Το ερώτημα που μένει είναι: είμαστε έτοιμοι να αναλάβουμε την ευθύνη να την οικοδομήσουμε;

 *Ο Γιάννης Σ. Καλαντζάκης είναι εμπειρογνώμων πολιτικών υγείας, ασφάλειας πληροφοριών και βιωσιμότητας, πιστοποιημένος Υπεύθυνος Προστασίας Δεδομένων (DPOaaS), Lead Verifier EU ETS & ανθρακικού αποτυπώματος & σύμβουλος επιχειρήσεων σε θέματα διαχείρισης δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα (GDPR), ιατρικού τουρισμού, ΕΚΕ & βιώσιμης ανάπτυξης (πχ. Ecovadis, EU ETS, ΔηΣΜΕ, 14064-1) και ποιότητας. #IOwnMyHealthData