Του Θανάση Γιαπιτζάκη
Ποιός να το περίμενε! Το ενδιαφέρον της παγκόσμιας Κοινής Γνώμης για την Ελλάδα της Κρίσης που ξαφνικά είχε φτωχύνει, αλλά και για τα παιχνίδια της πολιτικά ισλαμικής Τουρκίας, που την είχαν οδηγήσει σε επικίνδυνες ατραπούς στα μάτια της χριστιανικής Δύσης - με φόντο τη δική της διαμάχη με τους Τζιχαντιστές - έκανε να αναδυθεί στο Χόλυγουντ ένα κινηματογραφικό έργο για το 1821!
Οι πρώτες προβολές αυτής της σπάνιας «ξένης ταινίας με δικό μας θέμα» είχαν γίνει ήδη στο Λος Άντζελες της Καλιφόρνιας και στην Νέα Υόρκη τον Μάρτιο, για τον ευνόητο λόγο του εορτασμού της 25ης Μαρτίου. Και, όπως καλά μαντεύετε, ελληνικός δάκτυλος βρίσκεται πίσω από αυτήν τη κινηματογραφική έκπληξη. Ενώ δεν συμμετέχει ούτε ένας Έλληνας ηθοποιός στην ταινία, Ελληνοαμερικανοί είναι οι δημιουργοί της.
Εδώ και πάνω από δεκαπέντε χρόνια, η Μαριάν Μητρόπουλος, σύζυγος του Ελληνοαμερικανού δισεκατομμυριούχου επενδυτή και επιχειρηματία Ντιν Μητρόπουλος (2,6 δισ. δολάρια η περιουσία του σύμφωνα με το περιοδικό Φορμπς), προσπαθούσε να μεταφέρει στη μεγάλη οθόνη την ιστορία που είχε γράψει, για τον έρωτα μιας Ελληνίδας και ενός Τούρκου στις αρχές της Επανάστασης του 1821.
Πρόκειται για το μυθιστόρημά της «Cliffs of Freedom» που σημαίνει «Οι Βράχοι της Ελευθερίας». Προσέχτε όμως: Στη λέξη «Ελευθερία» δεν χρησιμοποιείται η λέξη «Liberty» που έχει την έννοια της εθνικής ελευθερίας, αλλά η λέξη «Freedom» που σημαίνει και γενική ελευθερία. Κυρίως όμως σημαίνει την ατομική, την προσωπική ελευθερία.
Κι εδώ έρχεται να κολλήσει ο έρωτας της χριστιανής Ελληνοπούλας και του μουσουλμάνου Τούρκου, που νιώθουν ελεύθερη τη συνείδησή τους να ακολουθήσει δικούς της δρόμους. Το ότι η θεία της έπεσε μαζί με άλλες, σαν τις αλλοτινές Σουλιώτισσες, από τον γκρεμό στην καταδίωξή τους από τους Τούρκους, στην αρχή της ταινίας, απαλύνεται από το επόμενο γεγονός που ένας Τούρκος ανακαλύπτει ένα δωδεκάχρονο κορίτσι κρυμμένο στους θάμνους και δεν το προδίδει.
Μετά από χρόνια, εκείνο το μικρό κορίτσι γίνεται η κοπέλα που πρωταγωνιστεί στην ταινία. Κι εκείνος ο Τούρκος, μέσα από την ευγνωμοσύνη της και μέσα από την αλλιώτικη συμπεριφορά του, γίνεται το αντίβαρο της αντίληψής της, όταν γενίτσαροι σκοτώνουν τους γονείς της και τα αδελφάκια της και καίνε το σπίτι τους - κι αυτή, μέσα στην οδύνη της, ορκίζεται εκδίκηση. Φεύγει, ανεβαίνει στις πλαγιές των βουνών και ενώνεται με τους Έλληνες μαχητές. Όπλο της - μέχρι το τέλος - έχει ένα δρεπάνι, που συμβολίζει, συγκριτικά, τα μηδαμινά όπλα που είχαν οι επαναστάτες του Εικοσιένα.
Μια φορά μόνο αδικεί αυτό το αγροτικό εργαλείο: Όταν σκοτώνει, κατά λάθος, τον Θανάση. Ποιόν Θανάση; Πίσω από τον καλό Τούρκο που λέμε, υπάρχει ένας Έλληνας παιδαγωγός, που έχουμε μ’ αυτόν το ίδιο όνομα. Θανάση τον λένε. Το όνομα του ηθοποιού που τον υποδύεται είναι Κρίστοφερ Πλάμμερ. Ο πασίγνωστος, που έφυγε από τη ζωή πρόσφατα. Στην ταινία «Αλέξανδρος» του Όλιβερ Στόουν ενσάρκωνε τον Αριστοτέλη. Και σε αυτή την ταινία τώρα, ξαναέγινε Έλληνας. Μιλάμε για ταινία Χόλυγουντ. Και μιλάμε για 1821!
Οι «Βράχοι της Ελευθερίας» είναι αφαιρετικό και συμβολικό έργο. Υπάρχει μόνο ένας προδότης. Υπάρχει μόνο ένας κοτζαμπάσης. Υπάρχει μόνο ένας παπάς - κι αυτός κακομοίρης, υποταγμένος στους Τούρκους - που λέει στο ποίμνιό του να τα ’χει καλά με τους δυνάστες «όπως συμβαίνει επί τετρακόσια ολόκληρα χρόνια». Και υπάρχει μόνο ένα χωριό. Λέγεται Βαλτέτσι. Εκεί θα γίνει, στο τέλος της ταινίας, η περίφημη Μάχη του Βαλτετσίου, που, στην ιστορική πραγματικότητα, κερδήθηκε χάρη στην στρατηγική του Γέρου του Μωριά κι εκεί όπου έλαμψε το τουρκοφάγο σπαθί του Νικηταρά, ενώ στη μυθοπλασία του έργου ξεχωρίζει η κοπέλα - που πέφτει, σαν άλλοτε η θεία της, στον δικό της γκρεμό από τους «Βράχους της Ελευθερίας», για να μην ακολουθήσει τον Τούρκο που της προτείνει να φύγουνε μακρυά απ’ όλους κι από όλα.
Σ' αυτούς που θα σπεύσουνε να πούνε ότι είναι μια διαστρέβλωση της Ιστορίας κι ότι δεν έγιναν έτσι τα γεγονότα, θα τους θυμίσω την «Ιλιάδα» και την «Οδύσσεια» του Ομήρου - του κορυφαίου ποιητή, που στήριξε πάνω σε μια ιστορική πραγματικότητα το γοητευτικό του παραμύθι. Γι' αυτό, όταν έρχεται, στο τέλος, ο Κολοκοτρώνης με πολυάριθμο στρατό για να βοηθήσει τους ντόπιους επαναστάτες, έχοντας στο πλάι του τον Δημήτριο Υψηλάντη και τους ξένους αξιωματικούς φιλέλληνες, η έξαρση που νιώθουν οι θεατές επειδή λυτρώνονται μαζί με τους απλούς ανθρώπους του χωριού, που επιτέλους υπάρχει απάντηση στην πολύχρονη αδικία και στη σκληρότητα και των Τούρκων και των Ελλήνων των συμφερόντων τους, συμπληρώνεται με ένα γράμμα (υποτίθεται) του Παλαιών Πατρών Γερμανού, που μνημονεύει τους αρχαίους προγόνους και εξηγεί τους λόγους που γι’ αυτούς αγωνίζονται τώρα οι Έλληνες (θαυμαστό κείμενο - που, γραμμένο τάχα από ιερωμένο, φανερώνει την προσήλωση των Ελληνοαμερικανών της ταινίας στον Αρχιεπίσκοπο Αμερικής, που είναι ο συνδετικός τους κρίκος για τη διατήρηση της όποιας ελληνικότητάς τους στην Αμερική).
Οι «Βράχοι της Ελευθερίας» απευθύνονται στο παγκόσμιο αλλά και στο διαχρονικό κοινό, αφού είναι ταινία του Χόλυγουντ, κι έτσι πρέπει να τη δούμε. Σαν να είμαστε κι εμείς ξένοι, σαν Ινδοί, σαν Άγγλοι, σαν Κορεάτες, σαν Αυστραλοί, που θα μάθουν - με τα ίδια τους τα μάτια - τί συμβαίνει τέλος πάντων με τους Έλληνες και με τους Τούρκους. Θα δούνε τη βαρβαρότητα με τα κομμένα κεφάλια, θα καταλάβουν από πού προέρχονται τα δικά μας χάλια και μαζί τους το μεγαλείο της ψυχής μας. Με αυτό το σκεπτικό, οι δημιουργοί της ταινίας επέλεξαν να παρουσιάσουν έναν Κολοκοτρώνη με την γνωστή περικεφαλαία του, αλλά και να έχει εμφάνιση επιβλητικού άνδρα, όπως φαντάζονται στο παγκόσμιο στερέωμα έναν στρατηγό - και όχι τον πραγματικό Κολοκοτρώνη, με τη γαμψή μύτη και με το μέτριο ύψος.
Βέβαια, πρέπει εδώ να πούμε ότι έχουνε βγει ελληνικές ταινίες με το 1821, όπως ο πολυβραβευμένος «Παπαφλέσσας», η «Έξοδος του Μεσολογγίου», η «Μαντώ Μαυρογένους» και ταινίες φουστανέλας που βασίζονται σε δημοτικά τραγούδια, όπως τα «Σαράντα Παλικάρια» παλιά ή τα «Παιδιά της Σαμαρίνας» πρόσφατα. Όμως τις δικές μας ταινίες δεν τις ξέρουν ούτε καν τα γειτονικά μας κράτη. Ενώ αυτή η ταινία, με τα όποια μειονεκτήματά της, σαν αμερικάνικη, μεταφέρει την Ελλάδα του 1821 παντού. Υπάρχει μια κινηματογραφική εταιρία στο Χόλυγουντ, που λέγεται «1821» δημιουργημένη από τον Πάρι Κασιδόκωστα και έναν φίλο του - και νόμιζα ότι αυτή έφτιαξε τους «Βράχους της Ελευθερίας». Τελικά, τη δημιούργησε η εταιρία των Ελληνοαμερικανών, που λέγεται Aegean Entertainment. Μην ξεχνάμε ότι και ο Τζέημς Πάρις Ελληνοαμερικανός ήτανε. Αυτοί εικονογραφούν την Ελλάδα στην Ξενιτιά με τη δύναμη των χρημάτων τους, όπως την ξέρουνε, διαστρεβλωμένα ή εμπορικά. Παρόμοιο παράδειγμα, το 1962, ήταν «Ο Λέων της Σπάρτης» (Οι 300 του Λεωνίδα) του Σκούρας.
Στα «κουσούρια» τώρα της ταινίας, που είναι αρκετά, όπως το σκεπτικό να γίνει σήριαλ για τηλεόραση ή όπως η επιλογή ενός Κινέζου, του βοηθού του Κάμερον στον «Τιτανικό», για σκηνοθέτη. Με αποτέλεσμα, τα μάτια να παίζουνε με την σημερινή εικονική πραγματικότητα του Ίντερνετ, οι επαναστάτες να φοράνε φουστανέλες ή βράκες, αλλά όλοι τους μπότες, που τις δείχνουν μάλιστα σε κοντινό πλάνο ενώ ανεβαίνουν στις βουνοπλαγιές. Ούτε ένας δεν υπάρχει με τσαρούχια! Επειδή είναι Κινέζος ο σκηνοθέτης και αδιαφόρησε για τη λεπτομέρεια, ούτε ένας σε κοντινό ή σε μακρινό πλάνο δεν κάνει σωστά τον σταυρό του! Άλλος με δύο δάχτυλα, άλλος με τρία χωρίς να τα ενώνει μεταξύ τους, άλλος τον ξεκινάει ανάποδα με τον καθολικό τρόπο!
Τα γυρίσματα έγιναν πριν πέντε χρόνια, από τις 12 Οκτωβρίου 2016 μέχρι τις 10 Ιανουαρίου 2017, στο Αλμπουκέρκι, κοντά στο Σάντα Φε του Νέου Μεξικού. Έτσι, η επαναστατημένη Ελλάδα βρέθηκε, για τρεις μήνες, ανάμεσα στην Αριζόνα και στο Τέξας. Αλλά όπως επισήμανε κάποιος επιγραμματικά: «Η ταινία αυτή, αν και αγγλόφωνη, μιλάει ελληνικά».
Φέτος, συμπληρώθηκαν διακόσια χρόνια από τότε που η Ελλάδα αναφέρθηκε ξανά στους χάρτες των εθνών. Και θαρρείς πως η γνωριμία των «Βράχων της Ελευθερίας» ταιριάζει με τα λόγια του Κωστή Παλαμά: «Αυτόν τον λόγο θα σας πω, δεν έχω άλλο κανένα: | Μεθύστε με το αθάνατο κρασί του Εικοσιένα».
