Ενσυναίσθηση που ματώνει

της Αφροδίτης Φραγκιαδουλάκη

Όλο και περισσότερο νιώθουμε πως η ψυχή μας δεν αντέχει τον καταιγισμό από κακές –απάνθρωπες– ειδήσεις και την αναπαραγωγή τους. Μας πνίγει, μας καταρρακώνει. Υπάρχει τρόπος κάποιος να χωνέψει πως μια γριά ανήμπορη γυναίκα παρακαλάει για τη ζωή της και ούτε ο Θεός που τον επικαλείται δεν την ακούει; Στα αυτιά μας έρχεται η φωνή της μάνας μας να ικετεύει και να προσεύχεται. Κι ύστερα εμφανίζεται στην οθόνη μας το αγγελικό πρόσωπο της κοπέλας με τη χιτζάμπ που έχασε τη ζωή της από τα αδέρφια και τον πατέρα της γιατί εγκλημάτησε κι ερωτεύτηκε… σαν άλλη Οφηλία, επιπλέει στο παγωμένο ποτάμι του Λέλυσταντ* με τα λευκά της χείλη φιμωμένα. Με τα μαλλιά της να μακραίνουν και να απλώνονται στον βάλτο· να αγκαλιάζουν όλα τα κορίτσια του κόσμου με τα όμορφα μεγάλα μάτια και τα λευκά μαλλιά, που το παράπονό τους δεν κατάφερε να φτάσει στον ουρανό…

Δεν είναι απλώς μια στεναχώρια ή μια υπερευαισθησία. Ούτε μια υπερβολή. Ανοίγει ύπουλα μέσα μας μια πληγή που αγγίζει κάτι πιο δικό μας, πιο ιερό. Είναι ενσυναίσθηση στην πιο οξεία της μορφή — ενσυναίσθηση που αιμορραγεί και μπορεί να μας συντρίψει.

Γιατί;

Δεν είναι φυσιολογικό για την ψυχή να αντέχει τόση φρίκη παρατεταμένα. Ο ανθρώπινος νους φτιάχτηκε για να βιώνει τον πόνο του κύκλου του — όχι τον πόνο ολόκληρου του κόσμου κάθε μέρα. Η συνεχής έκθεση σε τέτοιες εικόνες προκαλεί ένα είδος εσωτερικού «σοκ», έναν μόνιμο συναγερμό. Ένας ψυχισμός πιο ευαίσθητος ή οραματικός δέχεται δέκα φορές πιο βίαια το χτύπημα. Διαλύεται.

Όταν ο πόνος του κόσμου μπερδεύεται με τον φόβο για τους δικούς μας, γίνεται αφόρητος. Δεν πονάει μόνο η αδικία. Πονάει η πιθανότητα να είναι οικείο πρόσωπο. Να είσαι εσύ. Να είναι κάθε ευάλωτο άτομο που κάποτε φοβήθηκε ή καταπιέστηκε. Ο νους μας κάνει συνδέσεις — όχι για να μας βασανίσει, αλλά για να δώσει νόημα σε κάτι που δεν έχει.

Απέναντι σε μιας τέτοιας έντασης φαινόμενο, ο άνθρωπος χρειάζεται προστασία. Όχι να «σκληρύνει» και να κλείσει την καρδιά του για να μην ακούει τις κραυγές. Αλλά να οριοθετήσει. Να υιοθετήσει μια μικρή τελετουργία καθημερινής άσκησης — ψυχικής, συναισθηματικής και πνευματικής. Να περιορίσει συνειδητά το scrolling και το zapping, να στείλει ένα μήνυμα σε φίλο ή, ακόμα καλύτερα να του τηλεφωνήσει, να χαϊδέψει ένα ζώο, να φροντίσει ένα φυτό, να πάει έναν περίπατο. Να επιλέξει την πηγή και τον χρόνο που θα αφήσει τον κόσμο να μπει μέσα του. Να προβεί σε μια στοργική κίνηση προς τον εαυτό του και τον συνάνθρωπο.

Όταν η θλίψη ή η αγωνία γίνονται αφόρητες, όταν η ψυχή παραπαίει ανάμεσα στο ατομικό και το συλλογικό, η λύση είναι να επιστρέψουμε στο σώμα μας, να πατήσουμε  στο έδαφος, να παρατηρήσουμε γύρω μας, να αναπνεύσουμε αργά. Να γιατρευτούμε λίγο λίγο. Αυτό επαναφέρει την ψυχή στο παρόν και δημιουργεί μια μικρή «άγκυρα» απέναντι στην καταιγίδα. Δεν σώζουμε τον κόσμο έτσι. Σώζουμε όμως το κομμάτι μέσα μας που μπορεί ακόμα να τον αγαπά: κάθε μικρό φως, κάθε μικρή καλοσύνη, σηκώνει ένα κύμα τρυφερότητας που μπορεί να αγκαλιάσει τον πόνο του κόσμου χωρίς να μας παρασύρει στα βράχια — μας επιτρέπει να παραμένουμε ακέραιοι αλλά κι ανθρώπινοι.

*πόλη της Ολλανδίας