Του ΚΩΣΤΗ Ε. ΜΑΥΡΙΚΑΚΗ
Το Ινστιτούτο για τη Στρατηγική και την Ασφάλεια της Ιερουσαλήμ (The Jerusalem Institute for Strategy and Security, JISS) ιδρύθηκε μόλις πριν δυο χρόνια (2017) και αποτελεί τον κορυφαίο οργανισμό σκέψης Think Tank και παροχής «υπηρεσιών και εμπειρίας εθνικού εμπειρογνώμονα ασφαλείας στη χώρα, για ένα ισχυρό Ισραήλ και μια ενιαία Ιερουσαλήμ» όπως λέει στον ιστότοπό του. Το Ινστιτούτο που «θεωρεί την ιστορική ταύτιση του Εβραϊκού λαού με το ομόσπονδο κράτος του Ισραήλ ως κεντρική συνιστώσα της στρατηγικής κοσμοθεωρίας του, υπογραμμίζει τη σημασία της ενωμένης Ιερουσαλήμ για το πεπρωμένο και την άμυνα του Ισραήλ» συμπληρώνει στη γνωστοποίηση της ταυτότητάς του.
Το JISS παρέχει συμβουλές στα υψηλότερα κλιμάκια της ισραηλινής κυβέρνησης και εκπαιδεύει την επόμενη γενιά ειδικών της Ισραηλινής εθνικής ασφάλειας. Ο ίδιος ο πρωθυπουργός της χώρας Μπενιαμίν Νετανιάχου δήλωνε κατά την ίδρυσή του ότι το Ινστιτούτο «έχει την ικανότητα να προωθεί τον επιστημονικό διάλογο σχετικά με τις πολιτικές εξωτερικής και εθνικής ασφάλειας επηρεάζοντας την κοινή γνώμη στο Ισραήλ και το εξωτερικό, δημιουργώντας έτσι ένα ρεαλιστικό στρατηγικό όραμα». Το Ινστιτούτο, που στελεχώνεται από εξαιρετικά εξειδικευμένους ερευνητές, επιστήμονες και ακαδημαϊκούς υψηλού κύρους, το λίγο χρόνο λειτουργίας του έχει να επιδείξει σημαντικές δράσεις όπως Policy Papers, αναλύσεις γεωστρατηγικής και ασφάλειας, υψηλά ακαδημαϊκά συνέδρια και forum γεωπολιτικών αναλύσεων Scholarships, σεμινάρια, εκδόσεις, αρθρογραφία κλπ.
Ωστόσο ένα πρόσφατο άρθρο στον ιστότοπό του, που δημοσιεύτηκε στις 9 Δεκεμβρίου (και που εξακολουθεί να είναι ανηρτημένο), με τίτλο «Η επικίνδυνη διαγώνιος του Ερντογάν: Τι μπορεί να γίνει για την αντιμετώπιση των αξιώσεων της ΑΟΖ της Τουρκίας;» από τον κ. Eran Lerman, δεν θα γεννούσε ερωτηματικά και απορίες αν δεν προκαλούσε με τη φωτογραφία που το συνοδεύει και που δείχνει ολόκληρο το ανατολικό Αιγαίο και όλα τα ελληνικά νησιά του μέχρι και την Κρήτη ως …τουρκικά εδάφη αλλά και ολόκληρη την Κύπρο ως …Συριακό έδαφος! Προφανώς, και δεν θα γεννιούνταν περισσότερα ερωτηματικά για την ανακολουθία του ατοπήματος, αφού τα γραφόμενα του κ. Lerman δεν απέχουν καθόλου από την κοινή στρατηγική γραμμή της ενεργειακής εταιρικής σχέσης Ισραήλ-Κύπρου-Ελλάδας για το φυσικό αέριο. Και δεν θα προβλημάτιζαν ακόμη έτι περαιτέρω, αν ο συντάκτης του άρθρου με σπουδές στο LSE και το Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ, δεν ήταν αντιπρόεδρος του Ινστιτούτου, πρώην αναπληρωτής διευθυντής εξωτερικής πολιτικής και διεθνών υποθέσεων στο Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας του Γραφείου του Ισραηλινού Πρωθυπουργού, κάτοχος ανώτερων θέσεων στη Στρατιωτική Νοημοσύνη IDF για πάνω από 20 χρόνια, διδάσκων στο πρόγραμμα σπουδών της Μέσης Ανατολής του Shalem College της Ιερουσαλήμ στα μεταπτυχιακά προγράμματα στο πανεπιστήμιο του Τελ Αβίβ και στο Εθνικό Κολέγιο Άμυνας, αλλά και ειδικός στις εξωτερικές σχέσεις του Ισραήλ και τη Μέση Ανατολή.
Ο κ. Lerman που καταγράφεται ως «εξαιρετικός φίλος» της Ελλάδος και που συναντήθηκε στις 5 Μαρτίου 2018 με το σημερινό υπουργό Ανάπτυξης και Επενδύσεων και αντιπρόεδρο της ΝΔ και κ. Άδωνι Γεωργιάδη, γράφει μεταξύ άλλων στην κατά τα άλλα ενδιαφέρουσα ανάλυσή του:
«Ο Πρόεδρος Ερντογάν από την Τουρκία και ο Πρωθυπουργός της Λιβύης (στην πραγματικότητα, λίγο περισσότερο της Τρίπολης), ο Φαϊζ Αλ Σαράζ, συμφώνησαν στις 27 Νοεμβρίου 2019, ότι η τουρκική αποκλειστική οικονομική ζώνη (ΑΟΖ) – που εκτείνεται διαγώνια σε ολόκληρη τη Μεσόγειο – συνορεύει με την ΑΟΖ της Λιβύης. Αυτό προφανώς θα απέκλειε την Αίγυπτο, το Ισραήλ και την Κύπρο από την Ελλάδα και την Ιταλία, ρίχνοντας μια σκιά στα προγραμματισμένα ενεργειακά έργα. Επίσης αψηφά την αναδυόμενη εταιρική σχέση EMGF (Eastern Mediterranean Gas Forum, Φόρουμ φυσικού αερίου Ανατολικής Μεσογείου).
Αίγυπτος και Ελλάδα ανέλαβαν ηγετικό ρόλο απορρίπτοντας τη νομιμότητα αυτών των υπερβολικά φιλόδοξων αξιώσεων. Το Ισραήλ πρέπει να δώσει ένα χέρι, ιδιαίτερα στην Ουάσιγκτον. Ταυτόχρονα, η επιλογή μιας σημαντικής διευκόλυνσης ΥΦΑ (υγροποιημένου φυσικού αερίου) στην Κύπρο, η οποία δεν θα συνεπαγόταν την τοποθέτηση αγωγού σε αμφισβητούμενη περιοχή, θα έπρεπε να επανέλθει στην επικαιρότητα. Και το ευρύτερο δίδαγμα είναι ότι μια ενισχυμένη ισραηλινή ναυτική δύναμη είναι η πραγματική αναγκαιότητα, και όχι το θέμα μιας διεφθαρμένης σκανδαλολογίας (1).
Η αρμοδιότητα του Αλ Σαράζ δεν είναι πέρα από τα όρια του υπό πολιορκία τώρα θύλακα της Τρίπολης. Κατέληξε σε δύο συμφωνίες με τον Ερντογάν, σχετικά με την τουρκική στρατιωτική υποστήριξη για την πολιορκούμενη κυβέρνηση της "Λιβύης", οριοθετώντας ένα κοινό σύνορο μεταξύ των αποκλειστικών οικονομικών ζωνών των δύο χωρών.
Αυτή η διμερής συμφωνία, η οποία δημιουργεί ένα περίεργο διαγώνιο διάδρομο που συνδέει τουρκικές και λιβυκές αξιώσεις (και αγνοώντας το μεγάλο ελληνικό νησί της Κρήτης μεταξύ άλλων), έρχεται σε βάρος των προφανών ελληνικών δικαιωμάτων. Είναι επίσης ανοιχτά και σκόπιμα σχεδιασμένο για να αποκόβει το Ισραήλ, την Αίγυπτο και την Κύπρο από την Ελλάδα και την Ιταλία, έτσι ώστε να ματαιώσει τα σχέδια του EMGF (φόρουμ φυσικού αερίου της Ανατολικής Μεσογείου) και των μελών του (Ιταλία, Ελλάδα, Κύπρος, Αίγυπτος, Ισραήλ, Ιορδανία και Παλαιστινιακή Αρχή) για να κάνουν χρήση της Μεσογείου ως αγωγού για την ενεργειακή συνδεσιμότητα μεταξύ αυτών και μεταξύ αυτών και της Ευρώπης).
Ο Ερντογάν, όχι χωρίς λόγο, ήρθε να εκλάβει το EMGF ως πράξη στρατηγικής αναχαίτισης και περιορισμού που στοχεύει στην Τουρκία. Πράγματι, και τα επτά μέλη έρχονται με τη σειρά τους να δουν τον Ερντογάν ως έναν επικίνδυνο παίκτη που οδηγείται ακόμη περισσότερο από το ιδεολογικό μίσος. Ανακοινώνοντας την εταιρική σχέση Τουρκίας - "Λιβύης" σε αυτό το στάδιο, ο Ερντογάν αμφισβητεί την υφιστάμενη ισορροπία δυνάμεων στην Ανατολική Μεσόγειο. Με πιο πρακτικό τρόπο, επισκιάζει το μέλλον του προγραμματισμένου αγωγού φυσικού αερίου, που τώρα εξακολουθεί να είναι στο στάδιο των μελετών σκοπιμότητας, συνδέοντας τα πεδία του Ισραηλινού, Κυπριακού και Αιγυπτιακού φυσικού αερίου με την Ευρώπη.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση, με αξιοσημείωτο βαθμό ομοφωνίας, εξέδωσε επίσης δήλωση (στις 4 Δεκεμβρίου) υποστηρίζοντας πλήρως τις Ελληνικές και Κυπριακές θέσεις, επικρίνοντας τις δράσεις της Τουρκίας και απαιτώντας να δημοσιοποιήσουν τις λεπτομέρειες της ακόμα μυστικής συμφωνίας Τουρκίας-Λιβύης που έγινε «σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο και τις γεωγραφικές πραγματικότητες».
Η τουρκική πρόκληση πρέπει να ικανοποιηθεί με ισχυρά αντίμετρα· λαμβάνοντας υπόψη ότι μια στρατιωτική σύγκρουση δεν αποτελεί επιλογή σε αυτή την καμπή της Ιστορίας. Η Τουρκία δεν επιθυμεί άμεση αντιπαράθεση, και το Ισραήλ ακόμη λιγότερο, δεδομένης της στρατιωτικής ικανότητας, της γεωγραφίας και της δημογραφίας των δύο χωρών. Η συνεργασία με την Αίγυπτο, την Ελλάδα και τις μικροσκοπικές Κυπριακές ένοπλες δυνάμεις μπορεί να μην είναι αρκετή για να αλλάξει η ισορροπία.
Τι μπορεί να γίνει; Σε διπλωματικό και νομικό επίπεδο, η "διαγώνια" θέση του Ερντογάν είναι προφανώς αδύναμη (πράγματι, εκτός από κάποια προφανή φυσικά χαρακτηριστικά, όπως το νησί της Κρήτης). Με την τουρκική οικονομία ήδη υπό σοβαρή πίεση, ο Ερντογάν δεν μπορεί πραγματικά να αντέξει άλλη μια πικρή διαφωνία με τις ΗΠΑ και τη Δύση. Απέρριψε εύκολα την κακοτυχυσμένη επιστολή του Προέδρου Τραμπ, αλλά δεν μπορεί να αγνοήσει με ασφάλεια το πραγματικό της περιεχόμενο.
Η Αίγυπτος και η Ελλάδα έχουν ήδη ηγηθεί στο να παρακολουθούν τις νομικές γραμμές της υπόθεσης, και η φωνή τους θα ακουστεί στην Ουάσιγκτον (και στις Βρυξέλλες). Ωστόσο, σε στενό συντονισμό με τους εταίρους του, το Ισραήλ θα πρέπει να κάνει ό,τι μπορεί για να προσεγγίσει τους υπεύθυνους λήψης αποφάσεων και τους ηγέτες της κοινής γνώμης, εξηγώντας την απόλυτη "αλαζονία" (2) της τουρκικής θέσης και αναζητώντας μοχλούς πίεσης που θα έπειθαν τον Ερντογάν να απόσχει.
Ταυτόχρονα, μια ρεαλιστική αξιολόγηση της βούλησης της ευρωπαϊκής απροθυμίας να αναλάβει κινδύνους οδηγεί στο λυπηρό συμπέρασμα ότι η αποτελεσματική δράση είναι ανεπιθύμητη. Έτσι, πρέπει να δοθεί (για άλλη μία φορά) η επιλογή της δημιουργίας μιας σημαντικής εγκατάστασης ΥΦΑ στην Κύπρο, η οποία θα μπορούσε να το εξαγάγει με πλοία χωρίς κανένα από τα εμπόδια που αντιμετωπίζουν τώρα όσοι επιδιώκουν να δημιουργήσουν έναν εξαιρετικά προβληματικό αγωγό σε βάθη 3.000 μέτρων και περισσότερο. Η Τουρκία πρέπει να καταλάβει ότι ακόμη και με τη λιβυκή "συμφωνία" (η οποία ούτως ή άλλως θα είναι άκυρη όταν οι δυνάμεις του Χάφταρ καταλάβουν την Τρίπολη), η Άγκυρα δεν κατέχει τα κλειδιά ολόκληρης της περιοχής της Ανατολικής Μεσογείου...»
Συμπερασματικά, η σπουδαία ανάλυση του κ. E. Lerman που συνοδεύεται από την παρουσία ενός προβοκατόρικου πολιτικού χάρτη τουρκικής εμπνεύσεως και όχι ενός χάρτη που συνδέεται με το προς ανάλυση θέμα και που αφορά τους ενεργειακούς δρόμους στην ανατολική Μεσόγειο και τις αστήρικτες Τουρκολιβυκές απαιτήσεις, γεννά σοβαρά ερωτήματα για τις κατά βάθος προθέσεις του συντάκτη του κειμένου, και κυρίως με την ιδιότητα του αντιπροέδρου του κορυφαίου Think Tank της Ισραηλινής κυβέρνησης για την στρατηγική και την ασφάλεια.
(1) Ο αρθρογράφος αναφέρεται πιθανόν στην πώληση τριών στρατιωτικών υποβρυχίων στο Ισραήλ το 2017, που ερευνά η γερμανική δικαιοσύνη, μια συναλλαγή που περιβάλλεται από υποψίες για διαφθορά σε βάρος πολλών συνεργατών του ισραηλινού πρωθυπουργού.
- Ο αρθρογράφος χρησιμοποιεί στο αγγλικό κείμενο την εβραϊκή λέξη «chutzpa» που χρησιμοποιείται με αγανάκτηση, για να περιγράψει κάποιον που έχει ξεπεράσει τα όρια της αποδεκτής συμπεριφοράς.
