Στην Ελλάδα, το ερώτημα που εύλογα μπορεί να διατυπωθεί μεταξύ άλλων -παραφράζοντας τον τίτλο του γνωστού θεατρικού έργου- είναι «ποιος φοβάται τη νεοφυή επιχειρηματικότητα;» και κυρίως «γιατί ποιο λόγο;».Οι λόγοι για να αντιμετωπίζεις κάτι με φόβο είναι είτε να μην έχεις τις ειδικές γνώσεις για να το κατανοήσεις, είτε να μη γνωρίζεις πώς να το διαχειριστείς ή απλώς να μην θέλεις να του δώσεις χώρο.
Πράγματι, η νεοφυής επιχειρηματικότητα στην Ελλάδα αντιμετωπιζόταν ανέκαθεν περιστασιακά, πρόχειρα, χρησιμοθηρικά και πολλές φορές κατά τρόπο σκωπτικό. Οι πολιτικές αναφορές σε αυτήν είναι επιγραμματικές και περιορίζονται κατά κύριο λόγο σε επίπεδο διακηρυκτικό, σε προγραμματικές δηλώσεις Πρωθυπουργών και προεκλογικές εξαγγελίες κομμάτων ως «τυράκι» για τα νεότερα ηλικιακά κοινά. Έχουμε συνηθίσει κατά καιρούς να ακούμε με χαμόγελο και «συμπάθεια» αντίστοιχες δηλώσεις και αναφορές για την «ενδυνάμωση των start up εταιρειών», γνωρίζοντας ότι δεν πρόκειται να υπάρξει ουσιώδης αλλαγή επί τω ευνοικότερω, κρίνοντας από το έως σήμερα αρνητικό κεκτημένο και την πολιτική νοοτροπία εκείνων που τις εκφέρουν.
Φεύγοντας για λίγο από την απροθυμία της πολιτικής ηγεσίας και περνώντας στη βάση,την τελευταία 7ετία παρατηρείται στη χώρα έντονη κινητικότητα στο πεδίο της νεοφυούς επιχειρηματικότητας. Παρουσιάζονται νέες startups με εντυπωσιακά προϊόντα και υπηρεσίες, ξεπηδούν incubators και co-working spaces, οι συζητήσεις περιστρέφονται γύρω από funds, investors και venture capitals, διοργανώνονται open coffee, startup weekends και βραβεία καινοτομίας σε μια προσπάθεια κινητοποίησης των εμπλεκομένων και ανάδειξης του παραγωγικού μοντέλου που η νέα γενιά οραματίζεται, καθιστώντας φανερό ότι ήδη υπάρχει μια σημαντική μαγιά που διψά να αναπτυχθεί μόλις της δώσουν κίνητρο και κατάλληλα εργαλεία. Αρκετά τα επιτυχημένα παραδείγματα στην Ελλάδα, εταιρείες όπως η (άλλοτε) Bugsense, το Taxibeat, η 100Mentors, το Humane, το Incrediblue,το Forky. Η βούληση αυτή μάλιστα - και άρα η συνακόλουθηση ζήτηση- έχει ωθήσει ακόμη και αυτοδιοικητικούς φορείς και Επιμελητήρια στη δόμηση ενός πλαισίου συνεργασίας και ενδυνάμωσης των ντόπιων επιχειρηματιών. Αυτό -άλλωστε- που απασχολεί τους startuppers είναι, όχι να γνωρίζουν όλοι τους όρους κάθε τομέα του επιστητού, αλλά όσοι καλούνται να χαράξουν στρατηγική επ’αυτών, προκειμένου να υπάρχει συνέχεια και υπευθυνότητα στις πολιτικές.Οι δυσκολίες που αντιμετωπίζει μια startup ενυπάρχουν στην ίδια της τη φύση. Δανείζομαι τον ορισμό του Eric Ries (The Lean Startup) που αποτυπώνει ακριβώς αυτό: Η νεοφυής εταιρεία είναι ένας οργανισμός που στοχεύει να δημιουργήσει κάτι καινούριο (να παραδώσει δηλαδή ένα νέο προϊόν ή μια υπηρεσία) κάτω από συνθήκες μεγάλης αβεβαιότητας. Η αβεβαιότητα, χαρακτηριστικό γνώρισμα της αγοράς, συνίσταται σε πλήθος παραγόντων όπως στη σφυγμομέτρηση του κοινού που καταναλώνει προϊόντα ή υπηρεσίες, στην προσαρμογή της προσφοράς στη ζήτηση, στην υποδοχή που θα επιφυλαχθεί για το παραγόμενο κ.ο.κ.). Παρόλα αυτά, στην Ελλάδα οι startuppers δεν έχουν να διαχειριστούν μόνο το εγγενές επιχειρηματικό ρίσκο αλλά και το επιπρόθετο πρόβλημα των νομοθετικών πρακτικών οι οποίες δεν βοηθούν, προσθέτοντας περαιτέρω εμπόδια στο εγχείρημα τους, καταδικάζοντας το πολλές φορές εν τη γενέσει του. Για την επίτευξη ταχέως ρυθμού ανάπτυξης, ούτε λόγος - λίγοι οι τυχεροί και κατά κύριο λόγο ιδιωτικές οι πρωτοβουλίες που συμβάλλουν σε αυτόν
Πολιτική και επιχειρείν λοιπόν, έννοιες απόλυτα εξαρτώμενες. Είναι γεγονός ότι η επιχειρηματικότητα δεν ανθίζει χωρίς πολιτικό πλάνο. Δυστυχώς όμως στην Ελλάδα οι λιγοστές παρεμβάσεις προς αυτή την κατεύθυνση οφείλονται κυρίως στην ευρωπαϊκή αρωγή μέσω της ενσωμάτωσης Οδηγιών στην ελληνική έννομη τάξη, με το κράτος να απέχει πολύ ακόμη από το να τείνει ευήκοον ους προς τους νέους επιχειρηματίες, την έρευνα, την τεχνολογία και την καινοτομία.
Οι ευκαιρίες να το διαπιστώσει κανείς αυτό και στους τρεις τομείς δραστηριοποίησης μου, είναι δυστυχώς πολλές. Γίνεται εμφανές καθημερινά σε επίπεδο σύστασης εταιρειών και παροχής νομικών συμβουλών σε startuppers, (στα απαιτούμενα για την ίδρυση μιας νέας εταιρείας και τη λύση της, στην ανάγκη να τηρηθούν οι πολύπλοκες διαδικαστικές διατυπώσεις κατά τη διάρκεια ζωής της, ακόμη και στη δυσκινησία της διαδικασίας όταν έρθουν ενώπιον της δικαιοσύνης ζητήματα που ανακύπτουν κατά τη δραστηριοποίηση της). Τα προβλήματα γίνονται επίσης εμφανή όταν, στην προσπάθεια ενδυνάμωσης της τοπικής κοινωνίας μέσω TEDx events, επιχειρούμε να ανιχνεύσουμε καινοτόμες τεχνολογίες και ανθρώπους που έχουν κάτι να πουν στους τομείς της έρευνας και της νεοφυούς επιχειρηματικότητας. Και το σημαντικότερο, στην προσπάθεια που κάνουμε σε πολιτικό επίπεδο για τη σφαιρική αντιμετώπιση του φαινομένου, ούτως ώστε να μετουσιωθούν σε λύσεις οι διαπιστώσεις από τις ελλείψεις που διαγιγνώσκουμε.
Βασικότερο πρόβλημα όλων, το ότι ενώ έχουμε αξιόλογο επιστημονικό δυναμικό, αυτό δεν μεταφράζεται σε οικονομική ανάπτυξη. Οι αιτίες πολλές. Υπερμεγέθης δημόσιος τομέας και παραμέληση της ιδιωτικής πρωτοβουλίας, έλλειψη ανταγωνιστικότητας, εσωστρέφεια, πολυνομία και επιφανειακή νομοθέτηση, γραφειοκρατία. Αναπόφευκτη συνέπεια όλων αυτών, η αποθάρρυνση του νέου επιχειρηματία και -δεδομένης της δυνατότητας του- η αναζήτηση προοπτικής σε χώρες περισσότερο φιλικά διακείμενες προς την επιχειρηματικότητα.Στο "Ποτάμι" η βασική μας στόχευση κατευθύνεται στα εξής σημεία:
- την αποδαιμονοποίηση της ιδιωτικής πρωτοβουλίας - ο νέος επιχειρηματίας δεν μπορεί να αντιμετωπίζεται εχθρικά, ούτε εξοντωτικά. Η χώρα οφείλει να ενηλικιωθεί και να αναγνωρίσει ότι ο ιδιωτικός τομέας είναι εκείνος που κατεξοχήν έχει τη δύναμη να την καταστήσει ανταγωνιστική, πηγαίνοντας μας μπροστά.
- την επίτευξη consensus. Σε τέτοια θέματα ανάπτυξης βασικός στόχος πρέπει να είναι είναι η ύπαρξη εθνικής συνεννόησης, μέσω της διαβούλευσης με συμμετοχή όλων των stakeholders, ούτως ώστε να εδραιωθεί ένα πλάνο μακροπρόθεσμης στρατηγικής ανάπτυξης.
- τη συμβολή στην αποκατάσταση της δημοσιονομικής σταθερότητας στη χώρα και τη συνακόλουθη άρση των capital controls τα οποία έχουν θέσει τρομερά εμπόδια στη δραστηριοποίηση των επιχειρήσεων.
- την αλλαγή εταιρικού νομοθετικού πλαισίου. Η απλούστευση και κωδικοποίηση της εφαρμοζόμενης νομοθεσίας, περιλαμβάνει μεταξύ άλλων την απλοποίηση της διαδικασίας αδειοδότησης και ανοίγματος μιας επιχείρησης, την ενίσχυση της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης με δημιουργία ηλεκτρονικού (και φυσικού) one stop shop (μια περισσότερο σύγχρονη και φιλική προς το νέο επιχειρηματία μετεξέλιξη της Υπηρεσίας Μιας Στάσης των Επιμελητηρίων).Κύριος στόχος η δραστική μείωση της γραφειοκρατίας στην καθημερινότητα μιας επιχείρησης, προκειμένου να παραχωρηθεί στο νέο επιχειρηματία ζωτικός χώρος για την ενασχόληση με τα πραγματικά ουσιώδη ζητήματα.
- την επιτάχυνση της διαδικασίας ενώπιον της δικαιοσύνης. Η δεκαετία ως μέσος χρόνος απόδοσης δικαιοσύνης, δυσχεραίνει την κατάσταση και αποθαρρύνει τα εμπλεκόμενα μέρη - δεν είναι σπάνιο εταιρείες να λύονται ενώ εκκρεμεί η ένδικη διαδικασία, ενώ τα προβλήματα χρονίζουν). Στο ίδιο πλαίσιο και παράλληλα με τη διευκόλυνση των δικαστικών διεκδικήσεων πρέπει να ληφθούν μέτρα για την προώθηση του θεσμού της διαμεσολάβησης που μπορεί να συμβάλλει τα μέγιστα σε περιπτώσεις εταιρικών υποθέσεων.
- τη δόμηση ειδικού, σταθερού και προβλέψιμου φορολογικού καθεστώτος, με μηδενική φορολογία τα 3 πρώτα χρόνια για νέες επιχειρήσεις καθώς και με φορολογική αναγνώριση νέων εργαλείων χρηματοδότησης.
- την επιδότηση πρόσληψης προσωπικού με μείωση φορολογίας μετά την πρώτη περίοδο.
- την ενεργότερη ανάμειξη των Πανεπιστημιακών, Τεχνολογικών και Ερευνητικών Ιδρυμάτων στους τομείς της επιχειρηματικότητας και τη σύνδεση τους με την αγορά, καθώς και βήματα προς την ανάπτυξη δεσμών συνεργασίας με νεοφυείς επιχειρήσεις.
- την έμφαση στην κρατική χρηματοδότηση για την ενίσχυση της έρευνας και της καινοτομίας, καθώς τα ιδρύματα και τα πανεπιστήμια μπορούν και πρέπει να αποτελέσουν θερμοκοιτίδες επιχειρηματικότητας.
Η επιχειρηματικότητα μπορεί να ανθίσει με πολύ απλές κινήσεις.Το μόνο που χρειάζεται είναι οι πολιτικές εκείνες που θα επιτρέψουν στην όρεξη,τις φρέσκιες ιδέες και την τεχνογνωσία του ιδιωτικού τομέα να βγουν προς τα έξω με σοβαρές διεκδικήσεις και ευνοϊκό υπόβαθρο. Στο Ποτάμι πιστεύουμε στους νέους που δημιουργούν,που επιχειρούν,που θέλουν να προσφέρουν. Βγείτε, συγκρουστείτε, διεκδικήστε, αναζητήστε συμμάχους και να είστε σίγουροι ότι αργά ή γρήγορα θα επιτύχετε.
