Η Ευρωπαϊκή Ένωση μεταλλάσσεται και ανανεώνεται μέσα από κρίσεις. Οι Χώρες, σταδιακά, προσπαθούν να βγουν από την οξεία υγειονομική κρίση της νόσου COVID-19. Δείχνουν την απαιτούμενη επαγρύπνηση για την υγειονομική κατάσταση. Επικεντρώνουν την προσπάθειά τους στην άμβλυνση της κοινωνικοοικονομικής ζωής. Η Ευρωπαϊκή Ένωση χρειάζεται να αναλάβει πρωτοβουλίες και να συντονίσει μια αποτελεσματική και καινοτόμο, προσπάθεια για την ανθεκτικότητα των κρατών μελών της. Οφείλει να εργαστεί τα επόμενα χρόνια προς τη μεταρρύθμιση του συστήματος των ίδιων πηγών (πόρων) της.
Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο στη Σύνοδο Κορυφής της 10ης Δεκεμβρίου 2020 προχώρησε στην έγκριση του Πολυετούς Δημοσιονομικού Πλαισίου (Multlannual Financial Framework), Προϋπολογισμός ΕΕ 2021-2027 και του ΄΄Νέου μέσου Ανάκαμψης Next Generation EU ΄΄, συνολικού ύψους 1,8 δισ Ευρώ. Αναμένεται το επόμενο χρονικό διάστημα και η επικύρωση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, ως συναρμόδιου οργάνου.
Οι κοινοτικές χρηματοδοτήσεις την επόμενη προγραμματική περίοδο συνδέονται με την αιρεσιμότητα του κράτους δικαίου. Το σεβασμό δηλαδή των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, των θεμελιακών αξιών,όπως ελευθερίας, δημοκρατίας και ισότητας. Οι πόροι που θα εισρεύσουν στην Ελλάδα μέσω του Ταμείου Ανάκαμψης ύψους 750δις. ευρώ), του νέου ΕΣΠΑ 2021-2027 και άλλων χρηματοδοτικών εργαλείων , μαζί με την μόχλευση με ιδιωτικά κεφάλαια, αθροίζουν ένα πρωτοφανές πακέτο που ξεπερνά τα 60 δισ ευρώ.
Οι πόροι του ΄΄Νέο μέσο Ανάκαμψης, Next Generation EU΄΄, ύψους 750 δισ ευρώ και οι πόροι από τις στοχευμένες ενισχύσεις του Προϋπολογισμού της ΕΕ για την περίοδο 2021-2027, θα αυξήσουν τη συνολική δημοσιονομική δύναμη άσκησης πολιτικών & εφαρμογής προγραμμάτων, σε ευρωπαϊκο επίπεδο,στο ποσό των 1,8 τρις ευρώ. Τα χρήματα αυτά θα επενδυθούν μέσα από τρεις βασικούς άξονες.
1. Στήριξη προς τα κράτη μέλη για επενδύσεις και μεταρρυθμίσεις :
- Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (RRF).
560 δισ ευρώ (επιχορηγήσεις έως και 310 δισ ευρώ και δάνεια έως και 250δισ ευρώ).
- Νέα πρωτοβουλία REACT-EU, ύψους 55 δισ ευρώ στο πλαίσιο των σημερινών προγραμμάτων της πολιτικής συνοχής.
- Ενίσχυση του Ταμείου Δίκαιης Μετάβασης με 40 δισ ευρώ, για τη μετάβαση στην κλιματική ουδετερότητα.
- Ενίσχυση 15 δισ ευρώ του Γεωργικού Ταμείου Αγροτικής Ανάπτυξης της ΕΕ.
2. Επανεκκίνηση της οικονομίας της Ε.Ε με την παροχή κινήτρων για ιδιωτικές επενδύσεις:
- Νέο Μέσο Στήριξης της Φερεγγυότητας με 31 δισ ευρώ και στόχο την αποδέσμευση 300 δισ ευρώ.
- Αναβάθμιση του InvestEU Eur με 15,3 δισ ευρώ, για την κινητοποίηση ιδιωτικών επενδύσεων.
- Νέος Μηχανισμός Στρατηγικών Επενδύσεων για τη δημιουργία επενδύσεων ύψους έως 150 δισ και συνεισφορά ύψους 15 δισ ευρώ από το Next Generation EU.
3. Αξιοποίηση πόρων για την αντιμετώπιση της πανδημίας COVID-19.
- Νέο πρόγραμμα για την υγεία, το EU4Health, ύψους 9,4 δισ ευρώ.
- Ενίσχυση με 2 δισ ευρώ του rescEU.
- Ποσό ύψους 94,4 δισ ευρώ για το πρόγραμμα Horizon Europe (Ορίζων Ευρώπη)
Η αξιοποίηση των νέων κονδυλίων είναι η μεγάλη πρόκληση, τόσο για την Ευρώπη στο σύνολό της, όσο και για την Ελλάδα, αλλά κυρίως για τις Περιφέρειές της. Η Ελλάδα είναι μια μικρή χώρα με πολλές αδυναμίες, προβλήματα, αλλά και δυνατότητες. Με ανθρώπους που όταν βρεθούν σε δύσκολες καταστάσεις μεγαλουργούν. Αποτελεί κοινό τόπο πως δεν έχουμε επάρκεια ώριμων έργων, αλλά και ότι η απορρέουσα πολλές φορές από τους κανονισμούς των Ταμείων υπερβολική γραφειοκρατία γίνεται τροχοπέδη.
Για να απορροφήσουμε τα επόμενα χρόνια τους ευρωπαϊκούς πόρους, περίπου 11 δις. ευρώ κάθε χρόνο, θα πρέπει να αυξήσουμε τον ετήσιο ρυθμό απορρόφησης, αλλά και η Περιφερειακή Αυτοδιοίκηση να διαδραματίσει κομβικό ρόλο στην προσπάθεια αυτή.
Η λυδία λίθος αυτού του μεγάλου εγχειρήματος είναι η ουσιαστική αποκέντρωση από το Κράτος διαχείρισης των πόρων στις Περιφέρειες με την παράλληλη θεσμοθέτηση και εξασφάλιση σ΄αυτές όλων των εργαλείων, που θα τους επιτρέψουν να επιτελέσουν την αποστολή τους με μεγάλη επιτυχία, ώστε να αλλάξει τη ζωή των πολιτών, να βελτιώσει την καθημερινότητα τους και να προχωρήσει γρήγορα στη δημιουργία της νέας Ελλάδας. Η δέσμευση ικανών πόρων στα ΠΕΠ και η διασφάλιση της θεσμικής ευελιξίας στη διαχείριση αυτών των πόρων θα βοηθήσει αφ ενός στην αύξηση της απορροφητικότητας τους και αφετέρου στην ορθολογικότερη αξιοποίησή τους.
Καταθέτω, παρακάτω, συγκεκριμένες προτάσεις για συζήτηση, που μοναδικό στόχο και επιδίωξη έχουν να διευκολύνουν την ορθολογική αξιοποίηση των διαθέσιμων πόρων και να συμβάλλουν, εν τέλει, στην ανάπτυξη της Κρήτης, βελτιώνοντας την Απασχόληση και το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν της.
Οι σκέψεις αυτές είναι σκόρπιες, επιδέχονται τροποποίηση και δεν παρατίθενται με αξιολογημένη σειρά.
Τέτοιες προτάσεις μπορούν να αναφερθούν :
1. Διάθεση πόρων σε δράσεις υψηλής προστιθέμενης αξίας, με ισχυρό αναπτυξιακό αποτύπωμα και πολλαπλασιαστικά οφέλη, τόσο για την κοινωνία όσο και για την οικονομία.
2. Διοχέτευση κοινοτικών πόρων σε πραγματικές ανάγκες της κοινωνίας και της οικονομίας.
3. Δέσμευση πόρων που, αποδεδειγμένα συμβάλλουν στον οριστικό μετασχηματισμό της οικονομίας, ως βασικό βήμα για τη γνήσια μετάβαση σε μια βιώσιμη, κυκλική, ψηφιακή και πράσινη ανάπτυξη.
4. Αποκέντρωση πόρων, αυξημένοι πόροι στις Περιφέρειες στο πλαίσιο της πολυεπίπεδης διακυβέρνησης.
5. Ένταξη (επιλογή) έργων με άμεση απόδοση στους τομείς της απασχόλησης και του ΑΕΠ που θα προωθούν την πράσινη οικονομία και τη ψηφιακή μετάβαση.
6. Χρηματοδότηση έργων ώριμων, προκειμένου να προχωρήσουν άμεσα.
7. Επιλογή έργων, τα οποία θα κινητοποιήσουν ιδιωτικούς πόρους και τραπεζικές επενδύσεις με στόχο να μοχλευθούν όσο το δυνατόν περισσότεροι πόροι.
8. Δημιουργία ενός νέου βιώσιμου παραγωγικού μοντέλου.
9. Να διδαχθούμε από λάθη του παρελθόντος, που μπορεί να μην έγιναν στην Περιφέρεια μας, αλλά έχουν διαπιστωθεί σε άλλους φορείς, να μην διατεθούν πόροι για την εφήμερη (αντιπαραγωγική) κατανάλωση.
10. Στήριξη επιχειρήσεων και εργαζομένων που πλήττονται από τις επιπτώσεις της πανδημίας και η ανασυγκρότηση του παραγωγικού μηχανισμού της Περιφέρειας.
11. Ανάπτυξη αποτελεσματικών χρηματοδοτικών εργαλείων για τις Μικρομεσαίες Επιχειρήσεις, για την αναβάθμιση του τουριστικού προϊόντος και τη σύνδεσή του με τομείς, όπως η αγροδιατροφή και ο πολιτισμός.
12. Αναβάθμιση και ολοκλήρωση των βασικών υποδομών (μεταφορές, περιβάλλον κ.α)
13. Αντιμετώπιση της υπέρμετρης γραφειοκρατίας και της διαχρονικής επιλογής (επιμονής) μόνο σε επιλέξιμες δαπάνες.
14. Έμφαση στο αποτέλεσμα και την ανάπτυξη και διασύνδεση των ενισχύσεων μ΄ αυτούς στόχους.
15. Χρηματοδότηση μεγάλων έργων, τα οποία θα μπορέσουν να δώσουν αναπτυξιακή ώθηση . Επιδίωξή μας πρέπει να είναι οι πόροι να αποτελέσουν ΄΄εργαλείο ανάπτυξης΄΄ και όχι΄΄ άτοκα κεφάλαια κίνησης΄΄.
16. Ενίσχυση της αποτελεσματικότητας των δομών της Περιφέρειας για την τοπική υλοποίηση προγραμμάτων.
17. Υιοθέτηση εργαλείων που ενθαρρύνουν την απόδοση , ανακυκλώνουν πόρους και βελτιώνουν κατακόρυφα το αναπτυξιακό αποτύπωμα.
18. Εστίαση βασικών έργων στη μεταποίηση και σε δραστηριότητες προστιθέμενης αξίας.
19. Η πολιτική μας δεν πρέπει να έχει επίκεντρο το μικρό μέγεθος. Να εστιάζει ει δυνατόν όχι στο τι και πόσους πόρους, αλλά στο σκοπό και το γιατί.
20. Δεν πρέπει να είναι αυτοσκοπός μας η απορρόφηση των πόρων, αλλά η απόδοση των πόρων.
21.Επιδίωξη και διασφάλιση, πως οι πόροι της Περιφέρειας εστιάζουν σε αμιγώς περιφερειακές ανάγκες και όχι σε επιμέρους υλοποίηση προγραμμάτων εθνικής εμβέλειας, καθ΄ υποκατάσταση του κράτους.
22. Ενίσχυση της Περιφέρειας από νέα εξειδικευμένα στελέχη, προκειμένου να δημιουργηθεί ένας αποτελεσματικός, υποστηρικτικός μηχανισμός για την επιλογή, ωρίμανση και υλοποίηση έργων. Ο μηχανισμός αυτός πρέπει να μπορεί να λειτουργεί άμεσα, ευέλικτα και αποτελεσματικά. Χωρίς καθυστερήσεις και εμπόδια στη λήψη αποφάσεων.
23. Ενεργοποίηση &αξιοποίηση των Περιφερειακών Επιτροπών Αναπτυξιακού Σχεδιασμού ΕΣΠΑ για την τοπική αυτοδιοίκηση, του άρθρου 24 Α του ν. 4314\2014 (Α΄265), για να δώσουν τη δυνατότητα στους Δήμους της Κρήτης να συμμετάσχουν στο δημοκρατικό προγραμματισμό, όσον αφορά το σχεδιασμό και την υλοποίηση του ΠΕΠ Κρήτης.
24. Πολιτική της Περιφέρειας Θεωρώ πως πρέπει να αποτελεί, όχι μόνο η έμφαση σε οριζόντια μέτρα για όλο το νησί, αλλά και σε έργα που αφορούν συγκεκριμένες χωρικές ενότητες, περιοχές και αστικά κέντρα.
25. Σύσταση του Αναπτυξιακού Οργανισμού Κρήτης, στη βάση του άρθρου 2 του ν. 4674\2020 (Α΄53), με σκοπό την εφαρμογή της αναπτυξιακής πολιτικής προς όφελος των τοπικών κοινωνιών και την υλοποίηση έργων υποδομής και δράσεων που εντάσσονται στους στόχους της βιώσιμης ανάπτυξης.
Οφείλουμε όλοι εμείς που θα εμπλακούμε με τον οποιοδήποτε τρόπο και ρόλο στη διαχείριση των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης και των πόρων του νέου ΕΣΠΑ για την περίοδο 2021-2027, να κατανοήσουμε πως το Ταμείο Ανάκαμψης δεν αφορά μόνο χρηματοδοτήσεις, αλλά συνδυάζει και προϋποθέτει και συγκεκριμένες μεταρρυθμίσεις που πρέπει να προχωρήσουν για να αλλάξουν ουσιαστικά το οικονομικό περιβάλλον.
Η χώρα μας έγκαιρα κατέθεσε στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή το προσχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας. Την επόμενη χρονική περίοδο, θα ακολουθήσει η δημόσια διαβούλευση με σκοπό & προγραμματισμό να κατατεθεί το τελικό σχέδιο στα ευρωπαϊκά όργανα τέλη Απριλίου του 2021. Στη φάση της διαβούλευσης μπορούμε και πρέπει να καταθέσουμε τον προβληματισμό μας, προκειμένου το τελικό σχέδιο ανάκαμψης να καλύψει τις οικονομικές και τις κοινωνικές ανάγκες της παρούσας , αλλά και των επόμενων γενεών της Περιφέρειας Κρήτης.
Ο Ζαχαρίας Εμμ. Δοξαστάκης είναι Περιφερειακός Σύμβουλος Εντεταλμένος Διοικητικής Οργάνωσης
