Του Γιώργου Μηλιαρά
Πανάρχαιο όνομα για το εργαλείο μεταφοράς υγρών από προβιά κατσίκας, ( για τσοι δικούς μας καιρούς), αλλά και τσοι σύγχρονους, για εξελιγμένα όμοια εργαλεία, όσο αφορά το υλικό κατασκευής... Μα τα κατέχετε αυτά και μένα ο σκοπός μου δεν είναι να σας σε μεταγράψω επαδέ τα όσα περιγράφει άριστα το διαδίκτυο και να κάνω τον έξυπνο...
Μιά ανάρτηση του εκλεκτού Σφακιανού φίλου «αντρεα χατζημπολακη» στο FB και το σχόλιο του «ΓΙΩΡΓΟΥ ΜΑΚΡΆΚΗ» ακούραστου #φωτοφυσιοδίφη# και όχι μόνο,των παλιών καιρών , όπου είδα τη φωτό με τα ασκιά, μου φέρανε στο νου μια αρμυρή ιστορία που μου διηγήθηκε ένας φίλος κάποτε και πήρα το θράσος να σας τη διηγηθώ...
Ίσα ίσα που πρόλαβε η γενιά μου, τις μεταφορές υγρών, με τα κριθαροκίνητα 4·4, αρχέγονους προγόνους των “ 4 weel drive”... Και ήτανε τέτοια εποχή που πολλοί Λασιώτες εφορτώνανε στο πολύτιμο μεταφορικό της εποχής, το γάϊδαρο, δυό ασκιά λάδι, για να το μεταφέρουνε από τη φάμπρικα του μετοχιού στη Πεδιάδα, στη λαδοκουρούπα του σπιτικού ντος στο Λασίθι, να τηγανίζουνε σκιάς πατάτες και να μη τρώνε ορφανές τσοι βρούβες... ( δεν εκατάλαβα ποτέ μου γιάντα το όνομά ντου το προφέρανε οι ευγενείς αθρώποι:... «γαϊδουράκι με το συμπάθειο»....).
Εκειά να δει κιανείς τσοι στρατολάτες αγωνία μέχρι να φτάξουνε στο Λασίθι, να μην ακουμπήσει ο γάιδαρος με τα φορτωμένα ασκιά, σε κιανένα κατσοπρίνι ή χαράκι όπως επέρνανε το στρατούλι από την Έμπαρο προς τη Σπηλιάρα, τα Στενά, το πρίνο του Σταυρούλι και τα Βουρλίδια και να καταλήξει στο σπίτι ντου στα χωριά τση πώδε Ρίζας, να σκιστεί το ασκί και να πάει χαμένος ο κόπος μιας ολόκληρης χρονιάς... Πολύτιμο είδος το λάδι όπως πάντα και ευλογημένο δεντρό η ελιά. Πάντα ακριβό και προσοδοφόρο το λάδι για τον αγρότη μα και τσοι μεταπράτες που εγυρίζανε τα χωριά τση Πεδιάδας με δυό ασκιά άδεια και αγοράζανε το περίσσευμα της παραγωγής . Στην ιστορία μας όμως, ο στόχος του πλανόδιου μεταπράτη, ήτανε άλλος... Τα μαυρομαντηλοδεμένα ζουμερά κάλη της νεαρής χήρας, της Αννιώς, σε κεφαλοχώρι τση Πεδιάδας, σε συνδυασμό με τις γεμάτες με λάδι λαδοκουρούπες στη κάμερα του σπιτιού τζη στη μεσοχωριά, μαζί και τα τρακόσα τόσα μουρέλα που κληρονόμησε από το μακαρίτη, είχανε μπει στο μάτι και την έγνοια του μεταπράτη. Νέα, όμορφη, πλούσια, νοικοκερά, ηντάθελε παραπάνω για να ποκατασταθεί μπλειό κι αυτός που είχε περάσει τα δεύτερα -άντα... Εκάτεχε όμως πως η χήρα δεν εσήκωνε μύγα στο σπαθί τζη. Από τότε που μίσεψε ο μακαρίτης, δεν τη ξανάδε ήλιος... Μα σιμώνανε τα χρόνια ντου κι ήβαλε στο νου τζη να κάμει,κατά το συνήθειο της εποχής, τραπέζι στο σπίτι για τσοι χωριανούς μετά το μνημόσυνο στην εκκλησία. και θα χρειαζότανε παραπάνω έξοδα. Αποφάσισε να «κόψει» δυό ασκιά λάδι από τσοι λαδοκουρούπες τση κάμερας για τα έξοδα και εμηνύτεψε του μεταπράτη....
Η ευκαιρία που περίμενε ο πονηρός έμπορας του ήρθε σα το γάντι... Επήρε δυό ασκιά και χτύπησε τη πόρτα τση χήρας... Τον πήγε κατευθείαν χωρίς πολλές κουβέντες στη κάμερα και τούδειξε τη λαδοκουρούπα απ´ όπου θα γέμιζε τα ασκιά. Ήπιασε το κάρτο και γέμισε το πρώτο ασκί βάζοντας σε εφαρμογή το πονηρό ντου σχέδιο... « Κράθιε μου μπρε επαδέ το πόρο του ασκιού να γεμίσω και το άλλο κι ύστερα τα δένω, για να τα βγάλω όξω να τα φορτώσω στο γάιδαρο .
Γεμίζει και το άλλο ασκί και κάνει πως ήψαχνε τη τσέπη του να βρει δερματικό για τσοι πόρους των ασκιών.... Πιάνει η χήρα με την άλλη χέρα τον πόρο του δεύτερου ασκιού να εξυπηρετήσει τον έμπορο που είδε την τύχη ντου να του γελά .... και πάει από πίσω από τη χήρα που ήτανε σκυμμένη να συγκρατήσει τα γεμάτα ασκιά , αθώα μα προκλητικά... Όλη η στάση της, ποίημα ερωτικού καλέσματος, έδωσε την έμπνευση στο πονηρό μεταπράτη να της αραδιάσει όλο τον ερωτικό του πόνο :
-Εγώ Αννιώ μου σ αγαπώ, από παλιά σ αγάπουνα...
-Τ´ άντερά σου τα χυμένα ανεπρόκοπε, δε ντρέπεσαι ;
-Τέτοια ώρα τέτοια λόγια, πλησίασε αυτός από πίσω και της ψυθίρισε στο αυτί ...
Ταυτόχρονα αμόλαρε τσοι λαδωμένες του χερούκλες να περιπλανηθούν στα οπίσθια της χήρας, που έπεσε στο φοβερό «τρίλλημα» αφού είχε να διαλέξει ένα από τα τρία: Να αφήσει τα ασκιά και να χυθεί το λάδι ή να βάλει τις φωνές και να ξεγιβεντιστεί στη γειτονιά ή να υποστεί το μοιραίο ...
Επροτίμησε το τρίτο. Ήταν η μικρότερη ζημιά . Και πήρε ντελόγω, με το τέλος των πνιχτών αναστεναγμών που τη ταξίδεψαν στα χρόνια του μακαρίτη , την εκδίκησή τση, που δεν μπορούσε να είναι άλλη:
- Ε μα εδά Μανώλη ετσά που με λάλησες, πρέπει να με πάρεις ...
-Ότι πεις Αννιώ μου, απάντησε θριαμβευτικά, ο Μανώλης ( ετσά τον ελέγανε το μεταπράτη), κι ήπιασε αμήχανος να δέσει τσοι πόρους από τα ασκιά...
Λεξάρι:
*Φωτοφυσιοδίφης: παράφραση «ποιητική αδεία» του φυσιοδίφη *κριθαροκίνητα: ζώα που τρέφονται με κριθάρι, βρώμη άχυρα κλπ
*λαδοκουρούπα: πήλινο δοχείο αποθήκευσης λαδιού 80-100 οκάδων
*πόρος : οπή εισόδου δοχείου , ασκού κλπ *να κόψει λάδι : να πωλήσει λάδι
*ντελόγω: αμέσως * με λάλησες: με έκανες
