Σημαντικό ιατρικό επίτευγμα: Καταστρέφοντας τον καρκίνο με υπέρηχο χωρίς χειρουργική επέμβαση!

Αν η Ζεν Σου δεν είχε ενοχλήσει τους συναδέλφους της στο εργαστήριο, ίσως να μην είχε ανακαλύψει ποτέ μια πρωτοποριακή θεραπεία για τον καρκίνο του ήπατος, αναφέρει το BBC σε άρθρο του για το πώς τα εστιασμένα ηχητικά κύματα υψηλής συχνότητας – οι υπέρηχοι – προσφέρουν νέους τρόπους για την αντιμετώπιση του καρκίνου.

Ως διδακτορική φοιτήτρια βιοϊατρικής μηχανικής στο Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν στις ΗΠΑ στις αρχές της δεκαετίας του 2000, η Σου προσπαθούσε να βρει έναν τρόπο για τους γιατρούς να καταστρέφουν και να αφαιρούν τον παθολογικό ιστό χωρίς την ανάγκη επεμβατικής χειρουργικής επέμβασης. Κατέληξε στην ιδέα να χρησιμοποιήσει ηχητικά κύματα υψηλής συχνότητας – υπερήχους – για να διαλύσει μηχανικά τον ιστό και δοκίμαζε τη θεωρία της σε καρδιές χοίρων.

Υποτίθεται ότι οι υπέρηχοι δεν ακούγονται από το ανθρώπινο αυτί, αλλά η Σου χρησιμοποιούσε έναν τόσο ισχυρό ενισχυτή στα πειράματά της, που οι άλλοι ερευνητές με τους οποίους μοιραζόταν το εργαστήριο άρχισαν να παραπονιούνται για τον θόρυβο. «Ούτως ή άλλως, τίποτα δεν είχε λειτουργήσει», λέει. Έτσι, αποφάσισε να διασκεδάσει τους συναδέλφους της αυξάνοντας τη συχνότητα των παλμών των υπερήχων, κάτι που θα έφερνε το επίπεδο του ήχου εκτός του εύρους της ανθρώπινης ακοής.

Προς μεγάλη της έκπληξη, η αύξηση του αριθμού των παλμών ανά δευτερόλεπτο όχι μόνο ήταν λιγότερο ενοχλητική για τους γύρω της, αλλά και πιο αποτελεσματική στον ζωντανό ιστό από την προσέγγιση που είχε δοκιμάσει προηγουμένως. Καθώς παρακολουθούσε, εμφανίστηκε μια τρύπα στον ιστό της καρδιάς του χοίρου μέσα σε ένα λεπτό από την εφαρμογή των υπερήχων. «Νόμιζα ότι ονειρευόμουν», λέει η Σου, που σήμερα είναι καθηγήτρια βιοϊατρικής μηχανικής στο Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν.

Δεκαετίες αργότερα, η τυχαία ανακάλυψη της Σου, γνωστή ως ιστοτριψία, είναι μία από τις πολλές προσεγγίσεις που χρησιμοποιούν υπερήχους και που εγκαινιάζουν μια νέα εποχή προηγμένης θεραπείας του καρκίνου, προσφέροντας στους γιατρούς μη επεμβατικές μεθόδους για την εξάλειψη των καρκινικών όγκων των ασθενών χρησιμοποιώντας ήχο αντί για χειρουργική επέμβαση.

Η ιστοτριψία εγκρίθηκε από την Αμερικανική Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) για τη θεραπεία όγκων του ήπατος τον Οκτώβριο του 2023. Τον επόμενο χρόνο, μια μικρή μελέτη που χρηματοδοτήθηκε από την HistoSonics, την εταιρεία που ιδρύθηκε για την εμπορική αξιοποίηση της τεχνολογίας της Σου, διαπίστωσε ότι η μέθοδος είχε τεχνική επιτυχία στο 95% των όγκων του ήπατος. Αν και πιθανές παρενέργειες, όπως κοιλιακός πόνος και εσωτερική αιμορραγία, είναι πιθανές, οι έρευνες δείχνουν ότι οι επιπλοκές είναι σπάνιες και η μέθοδος είναι γενικά ασφαλής.

Τον Ιούνιο, το Ηνωμένο Βασίλειο έγινε η πρώτη ευρωπαϊκή χώρα που ενέκρινε την ιστοτριψία. Η θεραπεία έγινε διαθέσιμη στο Εθνικό Σύστημα Υγείας (NHS) στο πλαίσιο της πιλοτικής φάσης του προγράμματος Innovative Devices Access Pathway για κλινικές ανάγκες που δεν έχουν καλυφθεί.

«Οι άνθρωποι θεωρούν τους υπέρηχους ως απεικόνιση», λέει η Τζούλι Ερλ, κύρια ερευνήτρια στην ομάδα βιοδεικτών και εξατομικευμένης προσέγγισης του καρκίνου στο Ινστιτούτο Υγείας Ramón y Cajal της Ισπανίας, η οποία έχει μελετήσει την τεχνολογία. Ωστόσο, σύμφωνα με την ίδια, ένας αυξανόμενος αριθμός ερευνών υποδηλώνει ότι μπορεί επίσης να καταστρέψει όγκους, να καταστείλει μεταστατικές ασθένειες (καρκίνοι που έχουν εξαπλωθεί σε άλλα μέρη του σώματος) και να ενισχύσει την αποτελεσματικότητα άλλων θεραπειών κατά του καρκίνου – όλα αυτά χωρίς να υποβληθεί ο ασθενής σε χειρουργική επέμβαση.

Πώς λειτουργούν οι υπέρηχοι

Για πολλούς ανθρώπους, η λέξη «υπέρηχος» προκαλεί άμεσες συνειρμούς με τις υπερηχογραφίες κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Για να δημιουργηθεί μια ιατρική εικόνα όπως μια υπερηχογραφία, ένας φορητός μορφοτροπέας στέλνει ηχητικά κύματα υψηλής συχνότητας στο σώμα, όπου ανακλώνται από τους ιστούς στο εσωτερικό του. Ένας αισθητήρας στη συσκευή συλλαμβάνει τα κύματα που ανακλώνται, μετατρέποντας τη δραστηριότητά τους σε ηλεκτρικά σήματα, τα οποία στη συνέχεια χρησιμοποιούνται για να δημιουργήσουν μια εικόνα του τι συμβαίνει κάτω από το δέρμα.

Στη θεραπεία του καρκίνου, τα κύματα υπερήχων συγκεντρώνονται σε μια μικρή περιοχή ενός όγκου για να τον καταστρέψουν.

Για τη θεραπεία του καρκίνου του ήπατος, οι συσκευές ιστοτριψίας διοχετεύουν κύματα υπερήχων σε μια εστιακή ζώνη περίπου δύο επί τέσσερα χιλιοστά – «βασικά, η άκρη του μαρκαδόρου σας», λέει η Σου. Στη συνέχεια, ένας ρομποτικός βραχίονας καθοδηγεί τον μορφοτροπέα πάνω από τον όγκο για να στοχεύσει τη σωστή περιοχή.

Οι υπέρηχοι μεταδίδονται με γρήγορες ριπές. Αυτοί οι παλμοί δημιουργούν μικροσκοπικές «μικροφυσαλίδες» που διαστέλλονται και στη συνέχεια καταρρέουν σε μικροδευτερόλεπτα, διαλύοντας τον ιστό του όγκου. Το ανοσοποιητικό σύστημα του ασθενούς είναι τότε σε θέση να καθαρίσει τα υπολείμματα.

Η όλη διαδικασία είναι γρήγορη, μη τοξική και μη επεμβατική, επιτρέποντας συνήθως στους ασθενείς να επιστρέψουν στο σπίτι τους την ίδια μέρα, λέει η Σου. Αν και ο ακριβής χρόνος θεραπείας ποικίλλει, οι περισσότερες διαδικασίες διαρκούν από μία έως τρεις ώρες, σύμφωνα με την HistoSonics. Οι όγκοι συχνά καταστρέφονται σε μία μόνο συνεδρία, αν και οι ασθενείς με πολλαπλές ή μεγαλύτερες βλάβες μπορεί να χρειαστούν πολλαπλές συνεδρίες.

Αν και τα οφέλη της είναι πολλά υποσχόμενα, υπάρχουν αναπάντητα ερωτήματα σχετικά με την ιστοτριψία. Δεν υπάρχουν ακόμη αξιόπιστα μακροπρόθεσμα δεδομένα σχετικά με την επανεμφάνιση του καρκίνου μετά τη θεραπεία. Ορισμένοι ερευνητές έχουν εκφράσει ανησυχίες σχετικά με το ενδεχόμενο η ιστοτριψία να προκαλέσει την ανάπτυξη νέων καρκινικών όγκων, καθώς οι όγκοι διαλύονται μέσα στο σώμα, πράγμα που σημαίνει ότι μπορούν να μεταφερθούν σε άλλες περιοχές. Ωστόσο, αυτή η ανησυχία δεν έχει επιβεβαιωθεί μέχρι στιγμής σε μελέτες σε ζώα.

Η ιστοτριψία μπορεί επίσης να μην είναι αποτελεσματική σε όλους τους καρκίνους, σύμφωνα με έρευνες. Τα οστά μπορούν να εμποδίσουν την πρόσβαση των υπερήχων στην επιθυμητή πηγή, αποκλείοντας όγκους σε ορισμένες περιοχές. Επίσης, η χρήση της ιστοτριψίας σε όργανα που περιέχουν αέρια, όπως οι πνεύμονες, μπορεί να είναι επικίνδυνη, καθώς ενδέχεται να προκαλέσει βλάβη σε γειτονικούς υγιείς ιστούς. Ωστόσο, η HistoSonics μελετά επί του παρόντος την ιστοτριψία ως πιθανή θεραπεία για όγκους των νεφρών και του παγκρέατος.