Επιστρεπτέα ψευδαίσθηση

Κωστής Μαυρικάκης
Κωστής Μαυρικάκης

Ειδικά για κάποιους παλαιότερους, και που πολύ αμφιβάλλω αν οι σημερινοί νέοι της argo και των greeklish, μπορούν να την κατανοήσουν

Του Κωστή Ε. Μαυρικάκη

Τον τελευταίο καιρό μέσα στη μαινόμενη πανδημία και στην χρόνια και πολλαπλά δοκιμαζόμενη ελληνική γλώσσα, έχει μπει για τα καλά στην ακοή μας, μια λέξη που παραπέμπει σε μνήμες ξεχασμένης ελληνικής γραμματικής. Ειδικά για κάποιους παλαιότερους, και που πολύ αμφιβάλλω αν οι σημερινοί νέοι της argo και των greeklish, μπορούν να την κατανοήσουν. Αναφέρεται, που αλλού, στους νέους έκτακτους και πυροσβεστικούς τρόπους επούλωσης των οικονομικών πληγών και ανάσχεσης της πρωτοφανούς οικονομικής κρίσης και της ρευστότητας ένεκα της πανδημίας, που οι συντεταγμένες κοινωνίες υποχρεούνται να εφεύρουν ως σωσίβια  για επιχειρήσεις και επιχειρηματίες. Μια έμπνευση εξ Εσπερίας ορμώμενη,  που οι εθνικές κυβερνήσεις οφείλουν να υλοποιήσουν. Η «επιστρεπτέα προκαταβολή» είναι ένας πολύ γνώριμος όρος τον τελευταίο καιρό από την ειδησεογραφία.  Ένα ρηματικό επίθετο που προσδιορίζει ένα γνωστό ουσιαστικό. Οι προβληματισμοί μου προϋποθέτουν την ελάχιστη γνώση της θελκτικής αυτής οικονομικής ρύθμισης, δίκην πειρασμού, μέσα στο συνεχιζόμενο αόρατο πόλεμο. Μάλιστα την χαρακτηρίζει η επιστροφή του ποσού της επιδότησης που θα πάρει ο επαγγελματίας ή η επιχείρηση. Το taxisnet αυτοματοποιημένα, θα υπολογίσει  από τις αρχές του 2022 σε πολλές δόσεις (μέχρι 40), ώστε κάποιος να επιστρέψει το ποσό των 2500 ευρώ ως «βεβαιωμένη οφειλή» αν πάρει έως και 5000 €. Στην ουσία πρόκειται για επιστρεπτέο δανεισμό με ...πολεμικούς όρους. Δεν θα μπορούσε άλλωστε να είναι και διαφορετικά ακόμη και εν μέσω πολεμικού περιβάλλοντος όπως αυτό που βιώνει και η ελληνική οικονομία: Οι συνταγές άλλωστε είναι γνωστές. Μια πλήρως εκδυτικισμένη κοινωνία όπως η ελληνική, που έχει απολέσει τις παραδοσιακές (οικονομικές) αξίες της καθ’ ημάς Ανατολής, και που έχει μάθει να ζει για πάρα πολλά χρόνια με δανεικά (πρώτος διδάξας το ίδιο το κράτος), οι στόχοι πάντοτε είναι εφήμεροι και διέπονται από τη λογική του «…να πάμε παραπέρα».  Άλλωστε ποιος ζει, ποιος πεθαίνει! Το επιβεβαιώνει και η ίδια η πανδημία με τα μακάβρια καθημερινά νούμερα! Δεν γνωρίζω λεπτομέρειες για το ποια αγγλική πρωτότυπη λέξη στην σχετική ευρωπαϊκή οδηγία αποδόθηκε με το ελληνικό ρηματικό επίθετο σε προσωπική σύνταξη «επιστρεπτέα», αλλά οφείλουμε να παραδεχτούμε ότι πέραν της πρόθεσης του μεταφραστή για ακριβή απόδοση και περιγραφή της μετέπειτα μελλοντικής πράξης του δικαιούχου που θα την εισπράξει, πέτυχε να σαρκάσει με λεπτότητα και μεταφυσικότητα την ίδια τη ζωή και την ύπαρξη μας  σ’ ένα αβέβαιο κόσμο και απρόβλεπτο αύριο. Ατυχώς, δεν είναι μόνο τα χρήματα «επιστρεπτέα». Αν το εκλάβουμε σουρεαλιστικά, (για να μη σαλέψουμε τελείως), επιστρεπτέα είναι τα πάντα: Ακόμη και η ζωή μας, που άλλωστε επιβεβαιώνεται με το θάνατο. 

Επί του θέματος όμως: Ως γνωστόν τα ρηματικά επίθετα με τις παραγωγικές καταλήξεις τους σε -τέα, δηλώνουν πως «πρέπει» ή «είναι ανάγκη» να γίνει αυτό που σημαίνει το ρήμα από το οποίο παράγονται. (Οι περισσότεροι θα θυμάστε ασφαλώς το παράδειγμα της γραμματικής στο σχολείο: Ο ποταμός εστίν διαβατέος ημίν). Για όσους λοιπόν, έχετε έστω ακροθιγώς ενημερωθεί, αυτή η έκτακτη ενίσχυση-δανεισμός που μετά από ένα περίπου χρόνο, πρέπει να επιστραφεί στο κράτος, απηχεί και επιβεβαιώνει την πάγια και ευρηματική αντίληψη της ΕΕ που τα εμπνέεται όλα αυτά, για «μεταπολεμική» ομηρεία των επιχειρήσεων από το κράτος, αφού, για ένα πρόσκαιρο «φιλί της ζωής», θα πρέπει να περνούν  μονίμως από το ταμείο. Με λίγα λόγια, ο δωρεοδόχος (το κράτος) δίνει στον δωρεολήπτη (τον επιχειρηματία) που πλήττεται από τον πόλεμο αυτό, περίσσιο μέλι στα δάχτυλά του, αλλά του λέει a priori να μην το γλείψει όλο: Θα πρέπει, να επιστρέψει το δάχτυλο με το μισό μέλι, να το …(ξανά)γλείψει το κράτος!

Μπορεί σε κάποιους οι συνειρμοί μου να ακούγονται περίεργοι. Ίσως να φταίει η ολοσχερής απουσία οικονομικών γνώσεων, που με κάνει να μην κατανοώ διόλου αυτή την (έξυπνη) σκοπιμότητα της προσωρινής ψευδαίσθησης, της αυταπάτης, του δικαιούχου, αφού ναι μεν τον στηρίζει με ρευστό, αλλά του λέει να ξαναπεράσει από το ταμείο, ανεξάρτητα αν έχει βρεθεί ήδη στον πειρασμό να ...γλείψει ολόκληρο το μέλι από το δάχτυλό του!  Είναι κάπως χειρότερο από την ψευδαίσθηση του αντικατοπτρισμού στη Σαχάρα: Είναι σαν να είσαι στην πυρακτωμένη έρημο, να καίγεσαι ολόκληρος από δίψα, να σου δίνει κάποιος ένα κανάτι νερό, και να σου λέει «…πρόσεξε, μην το πιεις όλο, θέλω το μισό πίσω»! Και μάλιστα να σου έχει προκαθορίσει και τον τρόπο επιστροφής του! Σε μια παρατεταμένη όμως ξηρασία και έναν αφόρητο καύσωνα δεν μπορεί κανένας να κρατά στα χέρια του νερό χωρίς να το πίνει! Και ο «ευεργέτης» σου, που σε «φίλεψε», σε περιμένει στην επόμενη γωνία της ερήμου. Μην ανησυχείτε καθόλου: Για τους δανειστές πάντα εφευρίσκονται γωνίες ακόμη και στην έρημο, αφού έχει στο νου του από την αρχή κιόλας την τιμωρία του «θύματος»…

Και προφανέστατα, τότε είναι που θα αρχίσουν τα όργανα για το αμείλικτο και τιμωρό κράτος. Που τότε, δεν θα δείχνει το πρόσωπο-προσωπείο του φιλεύσπλαχνου θεού της Καινής Διαθήκης, αλλά εκείνο του τιμωρού της Παλαιάς, που θα σου κραδαίνει τη φωτιά και το τσεκούρι. Ανεξάρτητα αν έξω εξακολουθούν να σφυρίζουν ακόμη οι σφαίρες του αόρατου κορωνοϊού. Τώρα το ξέρουμε καλά, αλλά από αυτόν τον κακοσχεδιασμένο κόσμο δεν μπορούμε δυστυχώς να ξεφύγουμε. Εκτός από τον υπερρεαλιστικό κήπο με τις αυταπάτες του ποιητή, υπάρχει και εκείνη η πραγματική οικονομία με την αυταπάτη και τη γυαλάδα των δανεικών. Άλλωστε ολόκληρη η ζωή μας δεν έχει καταντήσει κι εκείνη μια αυταπάτη; 

Ο Μάνος Ελευθερίου, ο Θεοδωράκης και η Φαραντούρη σας (μας) το λένε χρόνια και καιρούς, χωρίς να παίρνουν απάντηση:

«Ποιος τη ζωή μου, ποιος την κυνηγά/ να την ξεμοναχιάσει μες στη νύχτα/ ουρλιάζουν και σφυρίζουν φορτηγά/  σαν ψάρι μ’ έχουν πιάσει μες στα δίχτυα;»

 

(Ο πίνακας που συνοδεύει το κείμενο είναι του Βέλγου σουρεαλιστή ζωγράφου René Magritte).

Γίνε ο ρεπόρτερ του CRETALIVE

ΣΤΕΙΛΕ ΤΗΝ ΕΙΔΗΣΗ