του Δημήτρη Κ. Σαρρή
Στην πρόσφατη πολιτική αντιπαράθεση στην βουλή, σε επίπεδο πολιτικών αρχηγών, την στιγμή που η χώρα στενάζει ουσιαστικά χρεωκοπημένη και φτωχοποιημένη , η όλη συζήτηση εξαντλήθηκε σε βαριές αλληλοκατηγορίες ,ανάμεσα στους εκπροσώπους, ιδιαίτερα, των δύο μεγαλύτερων κομμάτων ,για πολιτική διαφθορά και διαπλοκή…
Η εικόνα, λοιπόν, ήταν άκρως απογοητευτική και ένας λαός σε απόγνωση για το μέλλον των παιδιών του ,ενώ το πλοίο<< ΤΙΤΑΝΙΚΟΣ>.εβυθίζετο , και περίμενε κοινές προτάσεις –λύσεις για την διάσωση και για την έξοδο από την κρίση, έβλεπε έκπληκτος τον πρώτο και τον δεύτερο <<καπετάνιο>> να μαλώνουν στην γέφυρα…
Η Διαφθορά ,όμως, και η διαπλοκή ,στον δημόσιο τομέα, δεν αντιμετωπίζεται ούτε με εξορκισμούς ούτε με διαπληκτισμούς …
Άλλωστε η διαφθορά στη Δημόσια Διοίκηση είναι ένα παμπάλαιο κοινωνικό φαινόμενο, που έχει τις ρίζες του στα βάθη της ιστορίας από την εποχή της συγκρότησης ,σε συντεταγμένα κράτη ,των διαφόρων εθνοτήτων.
Η χρόνια δε αυτή κοινωνική «ασθένεια» δεν συναντάται, στις μέρες μας, μόνο στις αναπτυσσόμενες ή τριτοκοσμικές χώρες αλλά και στις λεγόμενες προηγμένες , πολιτισμένες και πλούσιες χώρες.
Στις αρχές π.χ. της δεκαετίας του 1970 ξέσπασε το σκάνδαλο της Αμερικανικής εταιρείας LOCKHEED,το οποίο συγκλόνισε δεκάδες ανά τον κόσμο κυβερνήσεις μετά την αποκάλυψη ότι η εν λόγω εταιρεία χρημάτιζε, κατά συστηματικό τρόπο, ανώτατους κυβερνητικούς λειτουργούς, επιτυγχάνοντας την αλματώδη αύξηση των πωλήσεων των αεροσκαφών της.
Αργότερα ξέσπασε το, παρεμφερές, διαβόητο σκάνδαλο της Γερμανικής SIEMENS.
Η Διαφθορά, ως κοινωνικό φαινόμενο, ενδημεί ανάμεσα στα διαπλεκόμενα συμφέροντα μεταξύ του κράτους από τη μια μεριά και ιδιωτών, φυσικών ή νομικών προσώπων από την άλλη.
Ο Δημόσιος λειτουργός που έχει σε μικρό ή μεγάλο βαθμό τα περιθώρια άσκησης κρατικής εξουσίας, μέσα από την οποία του δίδεται η ευχέρεια να διανείμει οικονομικό όφελος ή να καταλογίσει χρηματικές ποινές ή να παράσχει σημαντικές υπηρεσίες σε ιδιώτες, θεωρείται «οιονεί ύποπτος» να εμπλακεί σε αθέμιτες συναλλαγές, δηλαδή είναι πιθανός συμμέτοχος σε πράξη ΔΙΑΦΘΟΡΑΣ.
Αποτελεσματικό ΟΠΛΟ κατά της ΔΙΑΦΘΟΡΑΣ, είναι η ΔΙΑΦΑΝΕΙΑ στις συναλλαγές, η οποία διασφαλίζεται αφ’ ενός με την αυστηρή νομοθετική κατοχύρωσή της και αφ’ ετέρου με τον αδιάβλητο κατασταλτικό ΕΛΕΓΧΟ των σχέσεών τους με ιδιώτες επιχειρηματίες, όσων ασκούν κρατική εξουσία.
Καμιά βέβαια νομοθετική ρύθμιση ή κατασταλτικός έλεγχος, δεν μπορεί να αποτρέψει ολοκληρωτικά την ΔΙΑΦΘΟΡΑ, η οποία συντελείται με μυστικότητα, ανάμεσα σε δύο - τουλάχιστον - παράγοντες : αφ’ ενός τον διεφθαρμένο δημόσιο λειτουργό και αφ’ ετέρου τον συναλλασσόμενο με αυτόν πολίτη.
Άρα η πράξη ΔΙΑΦΘΟΡΑΣ θα επιτελεσθεί ή όχι, σε τελευταία ανάλυση, ανάλογα με τον βαθμό εντιμότητας και ηθικής αντίστασης του Δημόσιου λειτουργού, στις εκμαυλιστικές προτάσεις του ιδιώτη.
Όμως ορισμένες φορές συμβαίνει το αντίθετο και τότε πρέπει ο ιδιώτης να έχει το κουράγιο να καταγγείλει τον επίορκο Δημόσιο λειτουργό.
Το κύριο αίτιο όμως, που βοηθά στην δημιουργία των συνθηκών εκείνων μέσα στις οποίες «φύεται» η ΔΙΑΦΘΟΡΑ, είναι η διακριτική ευχέρεια του κρατικού λειτουργού να καθορίζει, κατά την απόλυτη κρίση του, το ακριβές περιεχόμενο του προς εφαρμογήν κανόνα δικαίου.
Όταν όμως αυτά τα περιθώρια άσκησης, ανεξέλεγκτης, εξουσίας στενεύουν, τότε το φαινόμενο της ΔΙΑΦΘΟΡΑΣ ασφυκτιά, μέχρι που εκλείπει εντελώς.
Με την θέσπιση, π.χ., του συστήματος αντικειμενικού καθορισμού της τιμής των ακινήτων εξέλιπε η διακριτική ευχέρεια του εφόρου να καθορίζει, κατά το δοκούν, την αξία του ακινήτου και το φαινόμενο των όποιων αθέμιτων συναλλαγών του παρελθόντος, έχει μειωθεί αν δεν έχει εκλείψει εντελώς.
Για την αντιμετώπιση της ΔΙΑΦΘΟΡΑΣ, πέραν της καλλιέργειας της ηθικής αντίστασης σ’ αυτήν από τον Δημόσιο λειτουργό, πρέπει ο ίδιος να γνωρίζει ότι αν αποδειχθεί ότι παρανόμησε, θα ελεγχθεί διοικητικά και θα υπάρξουν αυστηρές ΚΥΡΩΣΕΙΣ.
Ο πόλεμος κατά της ΔΙΑΦΘΟΡΑΣ είναι αγώνας κατά της κοινωνικής και οικονομικής ανισότητας, υπέρ της αναβάθμισης των δημοσίων υπηρεσιών και κατά της υπονόμευσης των Δημοκρατικών θεσμών.
Η Διαφθορά είναι μια βάναυση πρόκληση για τον πολίτη, εργαζόμενο ή συνταξιούχο, τον πολιτικό, τον επιχειρηματία και ιδιαίτερα για τους νέους που ονειρεύονται μια κοινωνία ίσων ευκαιριών.
Η Ελληνική πολιτεία έχει θεσπίσει βέβαια θεσμούς, που θεωρούνται «φρουροί της νομιμότητας», όμως, κάποιες φορές, καθίστανται αναποτελεσματικοί με ευθύνη του ίδιου του κράτους.
Α. Το Συμβούλιο Επικρατείας
Ακυρώνει τις παράνομες Διοικητικές πράξεις. Συχνά όμως η Διοίκηση δεν συμμορφώνεται απόλυτα με τις αποφάσεις του.
Β. Το Ελεγκτικό Συνέδριο
Η ετήσια έκθεση επί της νομιμότητας των δημοσίων δαπανών περνά περίπου απαρατήρητη και τα συμπεράσματά του δεν εισακούονται πάντα από την Διοίκηση.
Γ. Το «πόθεν έσχες»
Ο Νόμος αυτός εφαρμόζεται ενιαία, για λόγους διαφάνειας.
Δεν υποχρεούται όμως κανείς να δικαιολογήσει τα χρήματα που έδωσε για την αγορά ομολόγων του Ελληνικού Δημοσίου ή Μετοχών εισηγμένων στο Χρηματιστήριο, για προφανείς δημοσιονομικούς λόγους.
Άρα η αρχή του «πόθεν έσχες» φαλκιδεύεται.
Αρκετοί μάλιστα δημόσιοι λειτουργοί ,οι οποίοι πριν δυο η τρεις δεκαετίες ήσαν πτωχοί δεν κάνουν τον κόπο να μας εξηγήσουν πως με ένα μισθό ,έστω και παχυλό, είναι κάτοχοι σήμερα τόσων ακινήτων…
Η πολιτεία τα τελευταία τριάντα χρόνια, στην προσπάθειά της να πατάξει τη ΔΙΑΦΘΟΡΑ, στη Δημόσια Διοίκηση, συγκρότησε Νέους Θεσμούς όπως είναι:
· Η Διαρκής Επιτροπή θεσμών και Διαφάνειας της Βουλής, που είναι διακομματική και έχει επιδείξει θετικό έργο.
· Ο Συνήγορος του Πολίτη, ο οποίος αν και νέος θεσμός, συμβουλευτικός προς την Δημόσια Διοίκηση, έχει επιδείξει έντονη δραστηριότητα υπέρ του ανώνυμου πολίτη.
· Ο Νόμος περί Δημοσίων Έργων ( 2576/98 ) ο οποίος προβλέπει την επιλογή του Αναδόχου μέσα από ένα αντικειμενικό μαθηματικό τύπο και όχι από την υποκειμενική κρίση κάποιας επιτροπής. ο οποίος όμως αντικαταστάθηκε από τον νόμο ΣΟΥΦΛΙΑ που επανέφερε την επιλογή του τελευταίου μειοδότη, μέθοδος που αφήνει περιθώρια φαλκίδευσης της.
· Ο Νόμος 2190/94 περί αντικειμενικών προσλήψεων, στον Δημόσιο τομέα που έθεσε τέρμα σε ένα παμπάλαιο καθεστώς συναλλαγής και πελατειακών σχέσεων.
· Οι Ελεγκτές Δημόσιας Διοίκησης, οι οποίοι συνεπικουρούν τον «Συνήγορο του Πολίτη».
· Το ΣΔΟΕ, του οποίου η δράση κατά της φοροδιαφυγής υπήρξε μεν αποτελεσματική, όμως η εικόνα του «αδιάφθορου σώματος» κλονίσθηκε από μεμονωμένες περιπτώσεις ΔΙΑΦΘΟΡΑΣ λίγων, ευτυχώς, μελών του
· Η Διεύθυνση Εσωτερικών Υποθέσεων του Αρχηγείου της Αστυνομίας για τον έλεγχο των επίορκων αστυνομικών.
· Η υπηρεσία ONE STOP SHOP του Υπουργείου Εσωτερικών, Δημόσιας Διοίκησης & Αποκέντρωσης για την έκδοση των διάφορων πιστοποιητικών με ένα μόνο τηλεφώνημα στο 1502, τα οποία αποστέλλονται, στη συνέχεια, ταχυδρομικά και των οποίων η έκδοση μέχρι πρόσφατα είχε ταλαιπωρήσει αφάνταστα τον πολίτη.
· Η μηχανοργάνωση TAXIS του Υπουργείου Οικονομικών και
· Η επέκταση της μηχανογράφησης στους ΟΤΑ κλπ.
Ο ρόλος της Κοινωνίας δεν πρέπει βέβαια, να παραγνωρίζεται, η οποία μέσα από τα πρότυπα προς μίμηση που προβάλλει, σφραγίζει καθοριστικά την τελική συμπεριφορά εξουσιαστών και εξουσιαζόμενων .
Η ΔΙΑΦΘΟΡΑ, όμως, αναπτύσσεται σε μια ΚΟΙΝΩΝΙΑ που την ανέχεται και την θεωρεί σαν κάτι το αυτονόητο, το φυσιολογικό και συμφιλιώνει τους πολίτες της με αυτή
Η μοναδική και μακροπρόθεσμη αντίσταση κατά της ΔΙΑΦΘΟΡΑΣ μπορεί να προκύψει μέσα από τη σωστή αγωγή, με διαμόρφωση υψηλών προτύπων και κοινωνικών αξιών στη νέα γενιά.
Η Παιδεία μπορεί να γίνει ο αποτελεσματικότερος παράγοντας κατά της ΔΙΑΦΘΟΡΑΣ, πλάθοντας τον εκκολαπτόμενο πολίτη, από πολύ μικρή ηλικία, με στόχους και αξίες, τέτοιου χαρακτήρα, ώστε να προετοιμάσει ένα νέο υγιές πλαίσιο σχέσεων κράτους -πολίτη.
Πρέπει να τεθεί τέρμα στο κράτος δυνάστη, αλλά και στον πολίτη που κάνει «αντίσταση» στο κράτος, σαν να μην είναι δικό του αλλά του Βεζύρη!..
Ο πόλεμος κατά της ΔΙΑΦΘΟΡΑΣ είναι μακρύς, συνεχής και πολυμέτωπος.
Η Ελληνική πολιτεία πρέπει με την πρακτική της να σηματοδοτεί διαρκώς ένα νέο ήθος στον τρόπο άσκησης της εξουσίας , μέσα από το τρίπτυχο:
ΔΙΑΦΑΝΕΙΑ - ΕΛΕΓΧΟΣ – ΚΥΡΩΣΕΙΣ και όχι ατιμωρησία και κουκούλωμα .
Τέλος και το «Σώμα Ενεργών Πολιτών», εφόσον υφίσταται, επίσης, μπορεί να προσφέρει πολύτιμες υπηρεσίες στον τομέα εφαρμογής και ελέγχου των νόμων της ΔΙΑΦΑΝΕΙΑΣ…
