Της Κατερίνας Μαλλιωτάκη
Πού θα πάμε, ψυχή, μ’ όλη τούτη την εξορία που μέσα μας φέρνουμε; Μαζί μας κανένας κι η μοναξιά έγινε τόσο παράξενη, που είναι ίδια με τη συντροφιά των πολλών ανθρώπων. Μ αυτό το θαυμάσιο ποίημα η Ζ. Καρέλλη προσπαθεί ν αποτυπώσει την μοναξιά και τον ρόλο της στην ζωή μας.
Η μοναξιά είναι μια πολύπλοκη συναισθηματική αντίδραση, η οποία προκύπτει όταν κάποιος αισθάνεται έλλειμμα στην ποιότητα των διαπροσωπικών του σχέσεων. Αυτό αυτόματα σημαίνει ότι η μοναξιά δεν αφορά μόνο ανθρώπους που ζουν μια μοναχική ζωή αλλά κι αυτούς που μπορεί να είναι ο ένας δίπλα στον άλλον αλλά τους χωρίζει ένας ωκεανός σιωπής και έλλειψης συναισθηματικής και ουσιαστικής επικοινωνίας.
Καθώς η μοναξιά λοιπόν είναι μια υποκειμενική αίσθηση και δεν σχετίζεται απαραίτητα με την παρουσία ή απουσία άλλων στο χώρο ας γνωρίσουμε τα είδη συναισθημάτων από τα οποία αποτελείται.
Το πρώτο συναίσθημα που κρύβει η μοναξιά είναι αυτό της απόγνωσης. Είναι ένα αίσθημα που συνδέεται στενά με την εγκατάλειψη αλλά και τον πανικό που αφήνει. Ένα άλλο συναίσθημα που συναντούμε είναι η κατάθλιψη. Σ' αυτήν την περίπτωση υπάρχει έντονη η αίσθηση της λύπης και της κενότητας. Υπό την μορφή αυτή το άτομο λυπάται τον εαυτό του. Η δίδυμη αδερφή της κατάθλιψης είναι η ανία (βαρεμάρα) η οποία περιλαμβάνει την αίσθηση δυσφορίας, ανυπομονησίας και πλήξης. Πολλές φορές συνοδεύται και μ αδυναμία συγκέντρωσης. Το πιο βασικό όμως συναίσθημα της μοναξιάς κρύβεται στην λέξη αυτό-απαξίωση που σημαίνει την αίσθηση ανασφάλειας και ανεπάρκειας με την οποία το άτομο νοιώθει ότι δεν έλκει τους άλλους αλλά ούτε και τον εαυτό του.
Η μοναξιά είναι ένα συναίσθημα που το βιώνει ο κάθε ένας από εμάς με τον δικό του τρόπο, σε διαφορετικές χρονικές στιγμές με διαφορετική ένταση και ιδιαίτερη έμφαση. Πολλές φορές γίνεται αντιληπτή με απόσυρση και αποκλεισμό κι άλλες πάλι εμφανίζεται ασφυκτικά μέσα από τις διαπροσωπικές μας σχέσεις. Μάλιστα ο Weiss πιστεύει ότι υπάρχουν δυο είδη μοναξιάς. Η μία είναι η συναισθηματική μοναξιά η οποία οφείλεται αποκλειστικά και μόνο στην έλλειψη ικανοποιητικού ερωτικού συντρόφου και η άλλη η κοινωνική απομόνωση που οφείλεται στην έλλειψη φίλων και δεσμών στο κοινωνικό δίκτυο.
Μιλώντας για μοναξιά συχνά έχουμε την αίσθηση του ανικανοποίητου, του αβοήθητου, μια διάχυτη δυσφορία μια κενότητα ..και πολλές φορές μια βαρεμάρα. Όλα αυτά τα συμπτώματα είναι μια καμουφλαρισμένη μορφή της εσωτερικής μας μοναξιάς που ψάχνει κίνητρο και νόημα. Ωστόσο αν θέλουμε να δώσουμε όνομα και στοιχεία για την μοναξιά μας θα μπορούσαμε να μιλήσουμε συγκεκριμένα για την αντικειμενική μοναξιά.
Το προφίλ της αντικειμενικής μοναξιάς έχει να κάνει με την απουσία κοινωνικών σχέσεων. Εδώ δηλαδή θα συναντήσουμε ανθρώπους που έχουν λίγους ή καθόλου φίλους, χλιαρές σχέσεις με συναδέλφους και μηδενικές με συγγενείς. Αυτές οι ιδιότητες άλλες φορές έχουν μικρή διάρκεια και άλλες πάλι κρατούν πολύ περισσότερο. Την κατάσταση αυτή πολλές φορές την αξιολογούμε με τις φράσεις …έχω τις κλειστές μου ή αυτό τον καιρό θέλω ν απομονωθώ. Συνήθως τέτοιες καταστάσεις τις πυροδοτούν προβλήματα που αφορούν την δουλειά μας καθώς και οικονομικά θέματα.
Στον αντίποδα βρίσκεται η υποκειμενική μοναξιά η οποία είναι επώδυνη και στηρίζεται στην αίσθηση που έχει κάποιος όταν αναζητεί ανθρώπινη επαφή και δεν την βρίσκει στην μορφή που θέλει. Εδώ θα συναντήσουμε ανθρώπους που μπορεί να τους λείπει μια ερωτική σχέση, άλλους που μπορεί ν έχουν μια τέτοια σχέση όμως να μην βολεύονται και να ασφυκτιούν, άλλοι που αναζητούν ένα καλό φίλο για να μοιράζονται μαζί του πράγματα, και άλλους που θέλουν μια κοινωνική στήριξη που να τους δίνει συναισθήματα και εμπειρίες. Αυτό που είναι λοιπόν πολύ ορατό στην υποκειμενική μοναξιά είναι ότι αφορά αποκλειστικά και μόνο τις ανάγκες και τα θέλω μας.
Συνοψίζοντας θα λέγαμε ότι η μοναξιά τελικά οφείλεται στο ψυχικό πόνο που κάθε άνθρωπος νοιώθει από την έλλειψη ουσιαστικών διαπροσωπικών σχέσεων ή από παντελή απουσία σχέσεων. Δημιουργεί πολύ συχνά την αίσθηση ότι είμαστε αβοήθητοι, ανασφαλής και ευάλωτοι. Μια σημαντική πληροφορία η οποία θα μας βοηθήσει να νικήσουμε την μοναξιά είναι ότι είναι άλλος ένας αμυντικός μηχανισμός που τον υιοθετούμε για να ξεφύγουμε από τις επιθυμίες μας και τον αυθεντικό μας εαυτό. Με τον τρόπο αυτό αποφεύγουμε έντεχνα τις ανασφαλείς διαδικασίες τις οποίες πρέπει να κάνουμε για ν αλλάξουμε την ζωή μας, δίνοντας της ένταση χρώμα και σκοπό!
