του Δημήτρη Κ. Σαρρή
Μεγάλος σάλος προκλήθηκε ,πρόσφατα, από την διαρροή στον τύπο, υποκλαπείσας ιδιωτικής τηλεφωνικής συνδιάλεξης ,ανώτατου δικαστικού ,αντιπροέδρου του ΣτΕ, με φίλη του δικαστικό επίσης , ο οποίος είχε εκφράσει ,λίγο πρίν, τις επιφυλάξεις του για την συνταγματικότητα του διαβόητου, λεγόμενου , Νόμου Παππά.
Το γεγονός αυτό, όπως ήταν επόμενο και δικαιολογημένα, την χρονική στιγμή που δημοσιοποιήθηκε θεωρήθηκε, από πολλούς σαν <<μαφιόζικη >> εκβιαστική μέθοδος επηρεασμού της επιστημονικής του άποψης ,καθόσον δεν άρεσε στους κρατούντες και χαλούσε το ,κακοστημένο, σχέδιο τους ελέγχου της ενημέρωσης..…
Μάλιστα η επικρατούσα άποψη αυτή επιτάθηκε όταν διεφάνη η πρόθεση του Υπουργού να ασκήσει , πειθαρχική δίωξή εναντίον του ,αντί να τύχει νομικής προστασίας,με κατηγορητήριο το περιεχόμενο της υποκλαπείσας συνομιλίας ,ενώ νομικά θεωρείται ως προϊόν εγκληματικής ενέργειας και έτσι στερείται αποδεικτικής βάσης.
Ο επίμαχος αυτός νόμος ,βέβαια, κατέρρευσε ,τελικά ως αντισυνταγματικός , με ψήφους 14 προς 11.
Έπρεπε όμως να συντρέχουν σοβαροί πολιτικοί λόγοι ,για να πάρει έκταση αυτή η σαφώς παράνομη ενέργεια;
Πόσο ,άραγε, προστατεύεται ο απλός πολίτης ,από την ΠΟΛΙΤΕΙΑ;
-Το 1999 ψηφίστηκε στη Βουλή ο Νόμος για την προστασία των προσωπικών δεδομένων, με την θεσμοθέτηση της <<ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΗΣ ΑΡΧΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΤΩΝ ΠΡΟΣΩΠΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ >>.
Κρίθηκε δε αναγκαία η ψήφιση του νόμου αυτού, γιατί την σύγχρονη εποχή, τόσο ο δημόσιος όσο και ο ιδιωτικός τομέας βασίζουν τη στρατηγική, τον προγραμματισμό και την οργάνωση των δραστηριοτήτων τους την επεξεργασία πληροφοριών.
Η εξέλιξη δε της τεχνολογίας στον τομέα της πληροφορικής και των τηλεπικοινωνιών, κατέστησε τη συλλογή και την επεξεργασία δεδομένων, ένα φαινόμενο καθημερινό.
Επειδή κάποτε η συλλογή προσωπικών πληροφοριών για ορισμένες κατηγορίες πολιτών συνδεόταν με τις κατασταλτικές δραστηριότητες του κράτους, συχνά επικρατούσε η εντύπωση ότι η απειλή προέρχεται μόνο από το Κράτος και τις Υπηρεσίες του
. Όμως, ιδιαίτερα σοβαροί είναι οι κίνδυνοι που εγκυμονεί η ιδιωτική δραστηριότητα (ντεντέκτιβς, κλπ) γιατί το φαινόμενο της συλλογής και επεξεργασίας πληροφοριών με σκοπό την εμπορική εκμετάλλευση γίνεται όλο και πιο συχνό.
Μια δημοκρατική Πολιτεία δεν μπορεί να αγνοήσει τις εξελίξεις αυτές, καθώς και τις νέες ανάγκες προστασίας του πολίτη. Η αντιμετώπιση των νέων κινδύνων επιβάλλει την υιοθέτηση ειδικών ρυθμίσεων. Η παράλειψη συγκροτημένης προστασίας του πολίτη από τους κινδύνους που συνεπιφέρει η χρήση νέων τεχνολογιών, είναι αντίθετη στις ρητές επιταγές του Συντάγματος.
Το Σύνταγμα ανάγει την προστασία της αξίας του ανθρώπου σε πρωταρχική υποχρέωση της Πολιτείας , προστατεύει την ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητας και διασφαλίζει την ιδιωτική ζωή των πολιτών καθώς και το απόρρητο των επικοινωνιών τους. Η προστασία της ιδιωτικής ζωής είναι άρα επιταγή του Συντάγματος.
Η άποψη ότι δεν πρέπει να υπάρξουν κανόνες προστασίας επειδή νομιμοποιούν το «φακέλωμα», στην ουσία υιοθετεί την χωρίς κανόνες, χωρίς όρους, χωρίς διαφάνεια και έλεγχο επεξεργασία των δεδομένων.
Δεν είναι τυχαίο ότι όλες οι μεγάλες ευρωπαϊκές οργανώσεις ιδιωτικών συμφερόντων ήταν εναντίον της θέσπισης κοινοτικής οδηγίας.
Αλλά και όσοι υποστηρίζουν ότι η μόνη συνταγματικά επιτρεπτή ενέργεια για το νομοθέτη είναι να απαγορεύσει εντελώς την επεξεργασία δεδομένων, παραγνωρίζουν ότι, υπό ειδικές και συγκεκριμένες συνθήκες, είναι όχι απλώς θεμιτή, αλλά επιβεβλημένη η επεξεργασία ακόμα και των πιο ευαίσθητων δεδομένων. Π.χ η εξιχνίαση ενός εγκλήματος πιθανόν να προϋποθέτει επεξεργασία προσωπικών πληροφοριών του φερόμενου ως κυρίου υπόπτου.
Η εποπτεία της εφαρμογής του νόμου ανατέθηκε σε μια ανεξάρτητη Αρχή με Πρόεδρο ανώτατο δικαστικό και έξι μέλη που επιλέγονται από τη Διάσκεψη των Προέδρων της Βουλής μετά από γνώμη της Επιτροπής Θεσμών και Διαφάνειας. Η ανεξαρτησία της Αρχής δε διακηρύσσεται απλώς, διασφαλίζεται με ειδικούς κανόνες. Η Αρχή δεν υπόκειται σε κανέναν ιεραρχικό έλεγχο, ενώ υπάρχουν προβλέψεις για τα κωλύματα και τα ασυμβίβαστα των μελών, προκειμένου να εξασφαλίζεται η ανεξάρτητη άσκηση των καθηκόντων της.
Η Αρχή είναι πραγματικά ο μοχλός εφαρμογής του νόμου. Η οργάνωση ενός ανεξάρτητου και αποτελεσματικού ελεγκτικού μηχανισμού είναι αναμφίβολα ο βασικότερος όρος της προστασίας προσωπικών πληροφοριών. Σημαντική δεν είναι η διακήρυξη της ανεξαρτησίας, αλλά η διασφάλιση των θεσμικών, οργανωτικών και υλικών προϋποθέσεών της. Καθήκον της πολιτείας είναι να στηρίζει με κάθε μέσο την Αρχή, ώστε να μπορεί να ασκεί ελεύθερα και απρόσκοπτα τα καθήκοντά της και όχι να την χρησιμοποιεί για κατασκόπευση των, πάσης φύσεως , αντιπάλων της…
Οι πολίτες βάσει του σχετικού Νόμου διαθέτουν μέσα προστασίας έναντι της επεξεργασίας των προσωπικών τους δεδομένων ,τα οποία ελάχιστα γνωρίζουν. Σύμφωνα με το νόμο αυτό, όσοι επεξεργάζονται πληροφορίες προσωπικού χαρακτήρα, θα πρέπει κατά τη φάση συλλογής των στοιχείων, να ενημερώνουν για ποιο σκοπό το κάνουν, αλλά και για τα δικαιώματα που παρέχει ο νόμος (δικαίωμα πρόσβασης, αντίρρησης για την επεξεργασία, διαγραφής κλπ)
Ιδιαίτερα σημαντικό για τη διαφύλαξη των δικαιωμάτων των πολιτών είναι το δικαίωμα πρόσβασης τους, στις πληροφορίες που τους αφορούν…
Ασκώντας αυτό το δικαίωμα, ο κάθε πολίτης μπορεί να πληροφορείται ποιος διαθέτει στοιχεία γι’ αυτόν, την προέλευση αυτών, τους σκοπούς της επεξεργασίας.
Επειδή οι νέες τεχνολογίες είναι περίπλοκες και για να είναι αποτελεσματική η άσκηση του δικαιώματος, ο νόμος προβλέπει ρητά, ότι ο πολίτης μπορεί να συνοδεύεται από ειδικό, ώστε να μη χαθεί στο δαίδαλο των ηλεκτρονικών επεξεργασιών. Σε περίπτωση που ο υπεύθυνος επεξεργασίας αρνηθεί να απαντήσει ή η απάντηση δεν είναι ικανοποιητική, ο πολίτης μπορεί να απευθυνθεί στην Αρχή ελέγχου, η οποία επιλαμβάνεται της υπόθεσης και μπορεί να επιβάλλει κυρώσεις.
Τα δικαιώματα των πολιτών δεν περιορίζονται στην ενημέρωση και την πρόσβαση. Μπορούν επίσης να αντιταχθούν στην επεξεργασία των δεδομένων και να ζητήσουν διόρθωση μη χρησιμοποίηση ή διαγραφή των στοιχείων που τους αφορούν. Η Αρχή παρεμβαίνει στην περίπτωση που ο υπεύθυνος επεξεργασίας δεν απαντήσει εμπρόθεσμα ή ικανοποιητικά. Η Αρχή μπορεί να επιβάλλει και την αναστολή της επεξεργασίας μέχρι να τελειώσει την έρευνά της.
Κάθε νομοθετική προσπάθεια που αναφέρεται στις νέες τεχνολογίες είναι εξ’ ορισμού βραχύβια, γιατί η ανάπτυξη της πληροφορικής και της τηλεπληροφορικής ανατρέπει καθημερινά τα δεδομένα που έχει υπ’ όψη του ο νομοθέτης. Η ραγδαία εξέλιξη θέτει διαρκώς νέα προβλήματα, αξιώνει νέα μοντέλα σκέψης, νέες ιδέες και λύσεις.
Ο νόμος αυτός ήταν η αρχή. Η αποτελεσματικότητα του νόμου εξαρτάται από την ικανότητα προσαρμογής του νομοθέτη στα νέα δεδομένα.
Το νομοθέτημα έθεσε τις βασικές γενικές προϋποθέσεις για τη νόμιμη και θεμιτή επεξεργασία προσωπικών πληροφοριών.
Οι συγκεκριμένες όμως πρωτοβουλίες θα αποφασισθούν στην πορεία, με τη συνδρομή και της Αρχής Ελέγχου, η οποία θα πρέπει να εντοπίσει και να αναδείξει τα συγκεκριμένα προβλήματα και τα πεδία που χρειάζονται ρύθμιση, ώστε να διασφαλίσει πλήρως την προστασία των πολιτών από την όποια κατάχρηση των προσωπικών τους δεδομένων.
Τονίσαμε ,δε, όλων πολιτών και όχι μόνο των επωνύμων διότι άλλως θα θεωρηθεί και δικαιολογημένα ,ότι ο νόμος ισχύει <<αλά κάρτ>> ,για να προστατεύονται τα προσωπικά δεδομένα των ισχυρών , των δε άσημων να παραμένουν βορά σε κάθε αδιάκριτο και κακόβουλο…
