Παγκοσμίως γνωστό ως το μεγαλύτερο πυρηνικό ατύχημα στην ιστορία της ανθρωπότητας, το ατύχημα συνέβη κατά τη διάρκεια διεξαγωγής ενός τεστ ασφαλείας στον Πυρηνικό Σταθμό του Τσερνόμπιλ, στη Σοβιετική Ουκρανία. Οι ουρανοί "πνίγηκαν" από τη μόλυνση, με την ραδιενεργή βροχή να πέφτει σε ολόκληρη την Ευρώπη.
Ενώ η καταστροφή σκότωσε κάτι λιγότερο από 100 ανθρώπους άμεσα, τα Ηνωμένα Έθνη και ο ΠΟΥ αναφέρουν το 2005 πως οι θάνατοι σχετικά με το Τσερνόμπιλ είναι κοντά στους 4.000. Άλλοι οργανισμοί αναφέρουν πως ο αριθμός θανάτων σχετιζόμενων με το ατύχημα, φτάνει έως τους 16.000.
Κοντά στους 117.000 άνθρωποι εγκατέλειψαν την γύρω περιοχή, κυρίως από το Πρίπιατ, μια πόλη χτισμένη να εξυπηρετεί τον Πυρηνικό Σταθμό. Μια αποκλεισμένη ζώνη δημιουργήθηκε στη γύρω περιοχή ακτίνας 30 χλμ από το ραδιενεργό σημείο και καλύπτει πλέον μια έκταση περίπου 2800 τετραγωνικά χλμ, και είναι, όπως είναι επόμενο, μια από της πιο ραδιενεργές περιοχές στον κόσμο.
Παραπάνω από 400 εκτάρια από φοίνικες καταστράφηκαν ως επακόλουθο, και η γύρω χλωρίδα και πανίδα - όπως και πηγές νερού- μολύνθηκαν σε τεράστιο βαθμό επίσης.
Αλλά τώρα, σχεδόν 35 χρόνια μετά το ατύχημα, η αποκλεισμένη ζώνη φαίνεται πως έχει μεταμορφωθεί ριζικά.
Τι άλλαξε;
Πέραν της τεράστιας και άμεσης καταστροφής του οικοσυστήματος της Αποκλεισμένης Ζώνης, η βιοποικιλιότητα της περιοχής αυξήθηκε ραγδαία τις τελευταίες τρεις δεκαετίες. Σπάνια είδη όπως ο ερυθρός λύγκας και ο πολύτιμος ευρωπαϊκός βίσωνας έχουν επιστρέψει.
Είδη όπως το άλογο του Πρεβάλσκι, ένα σπάνιο και υπό εξαφάνιση άλογο της κεντρικής Ασίας, έχουν επίτηδες ελευθερωθεί στην περιοχή με σκοπό την προσπάθεια επιβίωσης και διατήρησης του είδους.
Είναι ακόμα άγνωστο πόσο ασφαλές είναι γι' αυτά τα ζώα, με πολλούς επιστήμονες ανήσυχους πως αυτά τα είδη θα εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν προβλήματα εξαιτίας της έκθεσής τους στην ραδιενέργεια.
Ερευνητές που παρακολουθούν την επίδραση της καταστροφής του Τσερνόμπιλ στα φυτά, αποκάλυψαν πρόσφατα πως στάχι, βρόμη, σίκαλη και κριθάρι που φύτρωσαν κοντά στην περιοχή είναι ακόμα μολυσμένα. Σχεδόν τα μισά δείγματα που μελετήθηκαν από επιστήμονες του Πανεπιστημίου το Εξετερ και του Ουκρανικού Ινστιτούτου Ραδιενεργής Γεωργίας περιείχαν παράνομα επίπεδα ραδιενεργού ισότοπου.
"Το βάρος που έφερε η ραδιενέργεια του Τσερνόμπιλ είναι πολύ λιγότερο των πλεονεκτημάτων που έφερε η απομάκρυνση των ανθρώπων από την περιοχή", εξηγεί ο βιοχημικός Στουαρτ Θωμσον, και προσθέτει πως η ζώνη "στηρίζει πλέον περισσότερη ζωή από πριν".
Θα μπορέσουν ποτέ οι άνθρωποι να επιστρέψουν;
Υπάρχουν συνεχή διάλογοι σχετικά με το αν η Αποκλεισμένη Ζώνη θα μπορέσει ποτέ ξανά να είναι κατοικήσιμη από ανθρώπους. Οι ουκρανικές αρχές είπαν το 2011 πως η περιοχή θα μπορούσε να κατοικηθεί σε περίπου 320 χρόνια, ενώ η Greenpeace και ο επικεφαλής του Τσερνόμπιλ Ιχορ Γκραμοτκιν, ισχυρίζονται πιο πρόσφατα, πως θα πάρει πάνω από 20.000 χρόνια.
Παραδόξως, υπάρχουν 187 άνθρωποι- γνωστοί ως Σαμόσλεϋ- που επέστρεψαν στις κατοικίες εντός των 30 χλμ. Αυτό θεωρητικά είναι ακόμα παράνομο, όμως το 2012 η τοπική διοίκηση έδωσε ανεπίσημη άδεια σε κάποιους να παραμείνουν.
Η μακρά περίοδος επιτυχίας της οικολογικής ανάρρωσης, δε θα γίνει πλήρως κατανοητή για αρκετά χρόνια, αλλά είναι ήδη πολλά τα μαθήματα που πρέπει να πάρουμε.
Όσο για τώρα, η Αποκλεισμένη Ζώνη έχει ανοίξει για τους τουρίστες. Μετά την πανδημία, ίσως είναι δυνατόν να βρεθούμε στο σημείο του ατυχήματος από κοντά.
