Του Γιάννη Γ. Τσερεβελάκη
Ο πόλεμος στην Ουκρανία ανέδειξε για άλλη μια φορά πόσο εύθραυστες είναι οι σχέσεις των κρατών και πόσο ο εκάστοτε δυνατός, εφόσον μάλιστα δρα ανεξέλεγκτα, χωρίς δηλαδή τους θεσμούς ελέγχου της εξουσίας που λειτουργούν στις δημοκρατίες, ωθείται είτε από την ίδια τη αίσθηση της δύναμής του ή προκειμένου να εδραιώσει την εξουσία του, να προβεί σε πράξεις επιβολής με την προπαγάνδα ή με τα όπλα κατά του αδυνάτου, που έχει την ατυχία να βρεθεί κοντά του. Έχουμε, λοιπόν, μια μεγάλη δύναμη, τη Ρωσία, που, ύστερα από την ετσιθελική προσάρτηση της ουκρανικής Κριμαίας, τώρα επιτίθεται εκ νέου στο κυρίαρχο και ανεξάρτητο κράτος της Ουκρανίας, σε ένα αδελφό της λαό, με το πρόσχημα τάχα της «αποναζιστικοποίησης» του ουκρανικού καθεστώτος. Πάντοτε οι ισχυροί βρίσκουν προσχηματικές δικαιολογίες για τις πράξεις τους εναντίον άλλων, αδύναμων, λαών. Εδώ εμπίπτει και η περίπτωση της Τουρκίας, που θεωρεί ότι η «αδύναμη» Ελλάδα είναι «του χεριού» της.
Τα αποτελέσματα της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία τα μαθαίνουμε καθημερινά από τα ΜΜΕ και το διαδίκτυο. Καταστροφή, θάνατος, πόνος, προσφυγιά, κυρίως για τους απλούς ανθρώπους, που από τη μια στιγμή στην άλλη βρίσκονται στο έλεος του Θεού. Μαθαίνουμε, όμως, και για την αντίσταση των Ουκρανών, που μάχονται για την πατρίδα τους, πράγμα που τους έχει δώσει τη δύναμη να αντιστρέψουν τα πράγματα και να δείξουν ότι δεν νικάει πάντα ο δυνατός, αλλά εκείνος που παλεύει για την πατρίδα, την ελευθερία και το δίκαιο. Τα παραδείγματα από την ιστορία είναι πολλά: οι λίγοι Έλληνες αντέκρουσαν τους πολυάριθμους Πέρσες, ο ελληνικός στρατός νίκησε στην Αλβανία τις στρατιές του Μουσολίνι, οι Αμερικάνοι έφυγαν ηττημένοι από το Βιετνάμ, οι Σοβιετικοί από το Αφγανιστάν.
Ωστόσο, πέρα από τα δεινά που επέφερε και επιφέρει ο πόλεμος στους Ουκρανούς, η ρωσική εισβολή δημιούργησε και μια σειρά άλλων επικίνδυνων καταστάσεων, οι συνέπειες των οποίων είναι ήδη ορατές στα ευρωπαϊκά κράτη αλλά και σε ολόκληρο τον κόσμο. Πέρα από το εξαιρετικά σοβαρό ενεργειακό πρόβλημα, η ρωσική εισβολή κινδυνεύει να τινάξει στον αέρα την παγκόσμια τάξη, να φέρει την ανθρωπότητα στο χείλος μιας πυρηνικής καταστροφής, να δημιουργήσει μια παγκόσμια επισιτιστική κρίση, να ανοίξει την όρεξη και άλλων «δυνατών» για παρόμοιες πράξεις (βλέπε Ερντογάν), να οδηγήσει την οικονομία σε ύφεση και να τινάξει στα ύψη τον πληθωρισμό, οδηγώντας έτσι σε πολύ δύσκολες καταστάσεις όχι απλώς τα άτομα αλλά και τις κοινωνίες ολάκερες.
Όλα αυτά όμως τα προβλήματα, τα οποία είναι σίγουρο ότι η ρωσική ηγεσία ήξερε ότι θα επισυμβούν, λειτουργούν αποσταθεροποιητικά για τα δημοκρατικά κράτη της Ευρώπης. Βέβαια, η επίθεση στη δημοκρατία είχε ξεκινήσει ήδη από την προεδρία του Τραμπ στις ΗΠΑ, όταν είχαμε ανάμειξη της Ρωσίας υπέρ του Τραμπ στις αμερικάνικες εκλογές του 2016 (https://m.naftemporiki.gr/story/1513317/o-anthropos-tis-cia-pou-apokalupse-ti-rosiki-anameiksi-stis-ekloges-tou-2016). Σήμερα, μπορεί η Ρωσία να διεξάγει πόλεμο με την Ουκρανία, ωστόσο όλα τα προαναφερθέντα προβλήματα λειτουργούν σαν ένας άλλος Δούρειος Ίππος κατά της ευρωπαϊκής δημοκρατίας. Όπως, δηλαδή, ο Δούρειος Ίππος, τον οποίο αναφέρει ο Ρωμαίος ποιητής Βιργίλιος στο έπος της Αινειάδας, σύρθηκε από τους Τρώες εντός των τειχών της Τροίας, με αποτέλεσμα την άλωση της πόλης και όσα τραγικά επακολούθησαν, έτσι και τα προβλήματα που δημιούργησε η ενεργειακή εξάρτηση της Ευρώπης από τη Ρωσία δημιουργούν αναστάτωση και δυσαρέσκεια στις ευρωπαϊκές κοινωνίες, κάτι που λειτουργεί αποσταθεροποιητικά για τη δημοκρατία. Η ρωσική ηγεσία χρησιμοποιεί την ενεργειακή της δύναμη, ασκώντας έτσι πίεση στις ευρωπαϊκές ηγεσίες, οι οποίες καλούνται να λύσουν δύσκολους γρίφους και προπάντων να μην αφήσουν τις κοινωνίες να πέσουν θύματα αντιερωπαϊκών, ακραίων πολιτικών θέσεων. Ήδη βλέπουμε τα ακροδεξιά κόμματα να κερδίζουν κάποιο έδαφος και φιλοπουτινικοί αρχηγοί ή αρχηγίσκοι τους να προσπαθούν να δικαιολογήσουν τη ρωσική εισβολή, λειτουργώντας και οι ίδιοι σαν δούρειοι ίπποι-σύμμαχοι του Ρώσου προέδρου- για την αλλοίωση και αλλοτρίωση της δημοκρατίας.
Αλλά δεν είναι μόνον αυτό. Πληροφορούμαστε ότι η ρωσική ηγεσία είχε δαπανήσει κρυφά εκατομμύρια δολάρια, για να χρηματοδοτήσει ευρωπαϊκά κόμματα και να επηρεάσει έτσι τις εκλογές σε ευρωπαϊκές χώρες. Γιατί άραγε; Δεν έφταναν όσα δισεκατομμύρια εισέπραττε το ρωσικό κράτος από το φυσικό αέριο και το πετρέλαιο εκ μέρους των Ευρωπαίων; Φαίνεται πως όχι, αφού ο αντικειμενικός σκοπός είναι η άλωση της δημοκρατίας, του πολιτεύματος που είναι πολύ πιθανόν να θέλει ο ρωσικός λαός, αλλά δεν του επιτρέπεται να το επιλέξει. Η Ευρώπη δεν υπήρξε εχθρός της Ρωσίας. Εχθρός της είναι το δημοκρατικό πολίτευμα και ο ευρωπαϊκός τρόπος ζωής. Αυτά πρέπει να αλωθούν. Γι’ αυτό πρέπει να σπιλωθούν ως ανήθικα, ως σατανικά, όπως περίπου τα αποκάλεσε ο πατριάρχης Ρωσίας Κύριλλος. Κι όταν αυτό δεν μπορεί να γίνει ανοικτά και φανερά, τότε επιστρατεύονται άλλα μέσα, πιο πονηρά, πιο κρυφά, πιο ύπουλα, τότε κατασκευάζονται και μπαίνουν σε χρήση οι Δούρειοι Ίπποι.
Όμως, τα πράγματα έχουν φτάσει τώρα σε επικίνδυνο σημείο. Η ρωσική ηγεσία, έπειτα από τις ήττες του ρωσικού στρατού και τα «δημοψηφίσματα» στις κατακτημένες περιοχές, δεν διστάζει να απειλεί ανοιχτά την Ευρώπη και τον κόσμο ολόκληρο με τα πυρηνικά της όπλα. Είναι πραγματικά ανατριχιαστικό και μόνο να σκέφτεται κανείς ότι ο Ρώσος πρόεδρος, στον 21ο αιώνα, εκστομίζει αυτές τις απειλές, ακόμη κι αν δεν τις εννοεί. Τα πυρηνικά όπλα δεν είναι αστείο. Δεν μπορεί κάποιος να παίζει τόσο εύκολα με τις ζωές εκατομμυρίων ανθρώπων αλλά και με τη ζωή στον πλανήτη γενικότερα. Ο πλανήτης δεν είναι ιδιοκτησία του, για να κάνει ό, τι θέλει. Ωστόσο, ο αυταρχικός ηγεμονισμός έτσι βλέπει τους ανθρώπους και τα πράγματα: ως ιδιοκτησία των εκφραστών του, επί της οποίας εκείνοι έχουν δικαίωμα ζωής και θανάτου. Οι απειλές πλέον δεν αφορούν τη δημοκρατία, τις ανθρώπινες ελευθερίες και τα δικαιώματα των πολιτών, αλλά αφορούν την ίδια τη ζωή. Κι αυτό είναι το πιο τραγικό: ο άνθρωπος να μη σέβεται όχι ένα σύστημα διακυβέρνησης αλλά τον ίδιο τον κόσμο όπου μέσα του ζει και ο ίδιος.
Ο πόλεμος στην Ουκρανία συνιστά μια ανατροπή όλων των βεβαιοτήτων μας, μια υπενθύμιση πως τίποτε δεν είναι δεδομένο, πως όλα μπορεί να βουλιάξουν σε μια στιγμή μέσα στην άβυσσο της αβεβαιότητας και του Μηδενός. Ο κόσμος μας άρχισε να εμφανίζει ρωγμές, το συλλογικό Κακό έχει κάνει την εμφάνισή του και απειλεί με ολοκαυτώματα. Η ειρήνη και η δημοκρατία έχουν μπει στο στόχαστρο, η σχετική σταθερότητα πάνω στην οποία είχε χτιστεί ο κόσμος μας μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο μπορεί να αποδειχθεί έωλη. Αντιγράφω ένα απόσπασμα από το βιβλίο «Η τραγωδία της ιστορίας» (έκδ. ΔΩΔΩΝΗ, 1980) του Χρήστου Μαλεβίτση, ενός έξοχου πνευματικού ανθρώπου, απόσπασμα που μου φαίνεται πως ταιριάζει σε όσα ζούμε τούτο τον καιρό. Η φιλοσοφική και πνευματική ματιά του συγγραφέα συλλαμβάνει την τραγικότητα της ανθρώπινης «συνθήκης», που την περιγράφει με φιλοσοφική και ποιητική γλώσσα: «Η σταθερή επιφάνεια του κόσμου με τους βέβαιους όγκους των κτισμάτων, του ανθρώπου και του Θεού, έρχεται η στιγμή που μετατρέπεται σε φτενή μεμβράνη πάγου, επάνω από βαθύ ωκεανό. Σε κάθε βήμα νιώθεις ότι θα διαρραγεί‧ και η ραγισματιά, με ταχύτητα αστραπής, θα διακλαδωθεί σ’ όλη την επιφάνεια. Και με ορυμαγδό θα συντριβούν όλα τα κτίσματα και θα βυθιστούν μέσα στην άβυσσο των σκοτεινών υδάτων. Είναι η στιγμή η οδυνηρή, η ολετήρια, η απευκταία, η αποφράδα, που αιφνίδια διαλάμπει και πληγώνει με βαθιές σπαθιές τη σάρκα του κόσμου. Ύστερα ο κόσμος θα ξαναπάρει τη στερεότητά του. όμως η άβυσσος κρατάει τη λεία της. και στην επιφάνεια εγκαθίσταται ο φόβος της απειλής, έστω κι αν ζήτησε μάταια κουφισμό στα τρίσβαθα της υπάρξεως.» (σ.29-30). Περπατούμε σήμερα πάνω σ’ αυτή τη λεπτή μεμβράνη, που κάτω της υπάρχει η άβυσσος. Ευχή όλων είναι να μη διαρραγεί, να μη φτάσει εκείνη η αποφράδα και απευκταία ώρα, για την οποία ομιλεί ο Μαλεβίτσης, που είτε θα βουλιάξουμε ως ανθρωπότητα στην άβυσσο είτε θα ζούμε με το φόβο της απειλής.
Τι μπορεί να γίνει; Ο ορθός λόγος και η χριστιανική αγάπη μπορούν να κάμουν κάτι; Λίγα νομίζω, από τη στιγμή που όλα όσα συμβαίνουν είναι πέρα από κάθε λογική και η χριστιανική αγάπη προδόθηκε από τον ίδιο τον «πρώτο» της Ορθοδοξίας στη Ρωσία, τον πατριάρχη Κύριλλο, που εντάχθηκε και ο ίδιος στον Δούρειο Ίππο του Ρώσου προέδρου. Ωστόσο, αυτό ακριβώς θα πρέπει να κινητοποιήσει όλες τις δυνάμεις που πιστεύουν στον άνθρωπο, ώστε να υψώσουν τείχος απέναντι σε ένα πόλεμο άδικο, που απειλεί να οδηγήσει την ανθρωπότητα στην άβυσσο της καταστροφής.
Φωτογραφία αρχείου από ΑΠΕ-ΜΠΕ
