του Μάξιμου Σενετάκη*
Πολλές φορές ο ρεαλισμός επιβάλλει να υλοποιείς το εφικτό, παρά να αναβάλλεις την υλοποίηση του επιδιώκοντας το επιθυμητό…
Ήδη από τα μέσα της πρώτης δεκαετίας του 2000, η ελληνική εξωτερική πολιτική επεδίωκε την ολική οριοθέτηση της ΑΟΖ με την Αίγυπτο. Οι συζητήσεις ξεκίνησαν παράλληλα με τις συζητήσεις που έκανε η Κύπρος με την Αίγυπτο, όταν το 2003 οι δυο χώρες κατέληξαν σε μια πρώτη συμφωνία οριοθέτησης.
Οι λόγοι που οι συζητήσεις Αθηνών - Καϊρου δεν καρποφόρησαν ήταν περισσότερο πολιτικοί, παρά νομικοί. Οι δύο χώρες δεν διαφωνούσαν ως προς τους βασικούς κανόνες που πρέπει να ισχύουν για την οριοθέτηση. Δηλαδή, την αρχή της μέσης γραμμής και της επήρειας των νησιών.
Όμως, την περίοδο εκείνη, μέχρι και πρόσφατα, η Αίγυπτος δεν επιθυμούσε να γίνει μέρος της ελληνοτουρκικής διαμάχης, παίρνοντας εμμέσως πλην σαφώς, θέση υπέρ της μιας ή της άλλης πλευράς. Εάν, το Κάιρο υπέγραφε συμφωνία ολικής οριοθέτησης της ΑΟΖ με την Αθήνα, η συμφωνία αναγκαστικά θα περιελάμβανε και το νησιωτικό σύμπλεγμα του Καστελλόριζου. Και θα αναγνώριζε στο ακριτικό νησί και τα νησιά που το περιβάλλουν πλήρη επήρεια. Σε αυτήν την περίπτωση η Αίγυπτος δεν θα είχε θαλάσσια σύνορα με την Τουρκία.
Η “αιγυπτιακή ουδετερότητα”
Επικαλούμενο λόγους “ουδετερότητας” το Κάιρο είχε την ευχέρεια να διαπραγματεύεται μεγαλύτερη υφαλοκρηπίδα/ΑΟΖ. Μάλιστα, ο Ερντογάν φαινόταν διατεθειμένος να το δελεάσει με πλούσια ανταλλάγματα.
Όμως, ακόμα και την περίοδο 2011-2013 που την εξουσία στην Αίγυπτο κατέλαβαν οι Αδελφοί Μουσουλμάνοι, το Κάιρο δεν έκανε το χατήρι του Ερντογάν. Κι ας έγινε τότε δεκτός με τιμές ήρωα από τους ριζοσπάστες Ισλαμιστές! Η αιγυπτιακή “ουδετερότητα” δεν κάμφθηκε. Παρά τις τουρκικές πιέσεις και προσφορές, το Κάιρο δεν ρίσκαρε να διαρρήξει τις σχέσεις του με την Αθήνα και να υπογράψει με την Τουρκία μια συμφωνία οριοθέτησης που εκ των πραγμάτων, θα αποδέχονταν ότι η θαλάσσια περιοχή ανατολικά της Ρόδου και μέχρι το τριεθνές με την Κύπρο θα ανήκε στην Τουρκία.
Ακόμα και όταν ο Σίσι ανέτρεψε τους Αδελφούς Μουσουλμάνους και ο Αντώνης Σαμαράς έσπευσε να αξιοποιήσει το “παράθυρο ευκαιρίας”, η “αιγυπτιακή ουδετερότητα” έμεινε ακλόνητη. Ωστόσο, η διορατικότητα του τότε Πρωθυπουργού να εκμεταλλευτεί τις κακές σχέσεις Σίσι - Ερντογάν έφερε θετικό αποτέλεσμα. Το επιθυμητό (ολική οριοθέτηση) παραμερίστηκε προς χάριν του εφικτού (Τριμερής Συμφωνία Ελλάδας - Κύπρου - Αιγύπτου) που αναθεώρησε το πλαίσιο ασφαλείας στην περιοχή και έθεσε τις προϋποθέσεις απομάκρυνσης της Αιγύπτου από την Τουρκία και προσέγγισης της με την Ελλάδα.
Η Αίγυπτος διάλεξε συμμαχία με την Ελλάδα
Η συμφωνία για μερική οριοθέτηση της ΑΟΖ Ελλάδας - Αιγύπτου, (την οποία εξαρχής αντιπρότειναν οι αιγυπτιακές κυβερνήσεις και αποδέχθηκε πλέον υπό το βάρος των νέων δεδομένων που δημιούργησε το παράνομο τουρκολιβυκό σύμφωνο) αποτελεί εξέλιξη και άλλο ένα θετικό βήμα έμπρακτης απόδειξης της στρατηγικής συμμαχίας που εγκαθίδρυσε η κυβέρνηση Σαμαρά.
Προφανώς, δεν συνιστά το επιθυμητό και το απόλυτο. Αλλά, υπό τις παρούσες συνθήκες, σηματοδοτεί ξεκάθαρη άρση της αιγυπτιακής ουδετερότητας. Η Αίγυπτος διάλεξε πλευρά! Προφανώς, για την προάσπιση των δικών της συμφερόντων. Αλλά ως γνωστό, οι συμμαχίες οικοδομούνται στη βάση αμοιβαίων συμφερόντων…
Ελλάδα και Αίγυπτος έχουν για τους δικούς τους λόγους, αμοιβαίο συμφέρον να συμμετάσχουν στο αντιτουρκικό μέτωπο που διαμορφώνεται στην περιοχή. Η Αθήνα, έστω και μερικώς, κλείνει μια εκκρεμότητα που υπό κανονικές συνθήκες θα διατηρούνταν. Το δε Κάιρο απαντά στο τουρκολιβυκό μνημόνιο, το οποίο έχει ζωτικό συμφέρον να ακυρώσει.
Προφανώς αμφότεροι αναγνωρίζουν και έκριναν (ορθώς μάλλον) ότι αν προχωρούσαν ένα ακόμα βήμα και συμφωνούσαν την ολική οριοθέτηση θα έδιναν ισχυρό άλλοθι στην Τουρκία να κλιμακώσει την ένταση στην Ανατολική Μεσόγειο. Και αυτό, διότι δεν θα άφηναν στον Ερντογάν την παραμικρή διέξοδο διαφυγής ή έστω μιας έντιμης συνολικής διευθέτησης επί των θαλασσίων ζωνών, η οποία, ας μην κρυβόμαστε, δεν μπορεί να μην συμπεριλαμβάνει την Τουρκία.
Ρεαλισμός ή μαξιμαλισμός
Κατά συνέπεια το πολιτικό ερώτημα που απαντήσαμε στη συζήτηση για την κύρωση της συμφωνίας με την Αίγυπτο, είναι αν ο ρεαλισμός επέβαλε την υλοποίηση του εφικτού της τμηματικής οριοθέτησης. Ή αν ο μαξιμαλισμός του επιθυμητού της συνολικής οριοθέτησης, ήταν η ενδεδειγμένη και εθνικά συμφέρουσα επιλογή.
Θυμίζουμε ότι ο Αρχηγός της Αξιωματικής Αντιπολίτευσης σχετικά πρόσφατα είχε τοποθετεί σαφώς υπέρ της τμηματικής οριοθέτησης, παίρνοντας θέση στο πολιτικό διακύβευμα της στιγμής. Προφανώς, σήμερα, οι όποιες αντιρρήσεις του για νομικές/τεχνικές διευθετήσεις δεν στάθηκαν ικανές να δικαιολογήσουν αλλαγή της αρχικής του θέσης…
Επιφυλάξεις είναι φυσικό να διατυπώνονται. Όμως, στην παρούσα συγκυρία, αποκτούν δευτερεύουσα σημασία.
Πόσο μάλλον όταν είναι σαφές πως υπάρχει νομική μέριμνα και προϋποθέσεις αναπροσαρμογής στο πλαίσιο της διαπραγμάτευσης για την ολική οριοθέτησης, η οποία αναπόφευκτα θα επακολουθήσει, αργά ή γρήγορα. Και σίγουρα πάντως όχι, υπό το καθεστώς των τουρκικών εκβιασμών και απειλών…
Πόσο μάλλον όταν είναι σαφές ότι η κυβέρνηση αποδεικνύει έμπρακτα ότι έχει το θάρρος και την αποφασιστικότητα να προστατεύει τα κυριαρχικά δικαιώματα και να τα ασκεί όπου και όπως το Διεθνές Δίκαιο το επιτρέπει, όπως έπραξε με την προς δυσμάς επέκταση των χωρικών υδάτων από τα 6ν.μ. στα 12ν.μ.
* Ο Μάξιμος Σενετάκης είναι βουλευτής ΝΔ Ηρακλείου
