της Μαρίας Λιονάκη
Αφορμή αυτής της γραφής της ηλιόλουστης, που αυτή την ηλιόλουστη μέρα του Γενάρη ανατέλλει είναι ένα βίντεο που μια μαθήτρια μας κοινοποίησε σε μέσο κοινωνικής δικτύωσης με τον τίτλο: «Νοσταλγία κι ευγνωμοσύνη, όμορφα χρόνια.»
Το βίντεο αυτό περιλαμβάνει σχολικές στιγμές, δεμένες με απαλή μουσική και ξεχειλίζει από όμορφες εικόνες, μαθητών και καθηγητών, χαρούμενων και δημιουργικών, σε εκδηλώσεις στο χώρο του σχολείου, σε εκπαιδευτικές εκδρομές. Ξετυλίγει έτσι ποιητικά τη ζωή ενός σχολείου της πόλης μας, αλλιώτικου από τα άλλα.
Το βίντεο αυτό βρήκε το κλειδί να ξεκλειδώσει την καρδιά μου να σας γράψει σήμερα για όλα αυτά που από πρώτο χέρι, όπως και τόσοι άλλοι γνωρίζει και αγαπά.
Το σχολείο αυτό λοιπόν που τη βιογραφία του άγγιξε το φιλμ της μαθήτριας μας λέγεται Εσπερινό Γυμνάσιο ή αλλιώς Νυχτερινό Γυμνάσιο. Είναι το φεγγαρένιο σχολείο στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση της πόλης μας, είναι ένα νυχτερινό αστέρι στη γυμνασιακή μαθησιακή διαδικασία του Ηρακλείου .
Δεν χτυπάει πρώτο κουδούνι πρωινή ώρα, δεν υποδέχεται πρωί πρωί καλοντυμένα, καλοφροντισμένα παιδιά, μιας φυσιολογικής για τη μαθητεία ηλικίας, ούτε ξεκούραστους καθηγητές . Χτυπάει πρώτο κουδούνι επτά και τέταρτο μετά μεσημβρίαν, την ώρα που ο ήλιος βάζει πυτζάμες και ξαπλώνει κουρασμένος, μπαϊλντισμένος από τα βήματα που περπάτησε όλη μέρα, προκειμένου να ξεκουραστεί, να ανασυντάξει δυνάμεις και να ξεκινήσει πάλι την επαύριον τον περίπλου της γης. Την ώρα που οι δυνάμεις του περισσότερου κόσμου δύουν και κουρνιάζει στην κόχη του σπιτιού του να φιλευτεί, να αναπάρει δυνάμεις προκειμένου την επομένη να ξεκινήσει πάλι τον περίπλου της ζωής.
Η ανάγκη ύπαρξης αυτού του σχολείου δημιουργήθηκε εξαιτίας της ύπαρξης εργαζόμενων μαθητών. Μαθητών που εργάζονταν το πρωί σπρωγμένοι από την αδυσώπητη βιοποριστική ανάγκη και το απόγευμα λαχταρούσαν τη γνώση, τη μόρφωση, μια καλύτερη επαγγελματική αποκατάσταση, διέξοδο, ένα φως, μια ελπίδα βελτίωσης της σκληρής ζωής τους. Μαθητών που με κόπο εξίσωναν την εκπαιδευτική τους φιλοδοξία κάθε βράδυ με τη φιλοδοξία των μαθητών των ημερήσιων σχολείων, κρύβοντας περήφανα ότι σε καμία περίπτωση δε θα μπορούσαν να εξισώσουν και τις συνθήκες της υπόλοιπης ζωής τους ή τον κοινωνικοοικονομικό χώρο προέλευσης και καταγωγής τους. Η ανάγκη ύπαρξης αυτού του σχολείου δημιουργήθηκε ακόμα λόγω των αναλφάβητων μαθητών που υπήρχαν και ακόμα υπάρχουν, οι οποίοι αναζητούσαν και αναζητούν να ξαναπιάσουν το νήμα της εκπαίδευσης και της ζωής τους από την αρχή προβάλλοντας μπέτη σε μια μοίρα που τους χτύπησε, τους πολέμησε στο παρελθόν.
Το σχολείο λοιπόν αυτό λειτουργεί με ένα διαφοροποιημένο ωράριο λόγω των συνθηκών ζωής των μαθητών του και με μία διαφοροποιημένη αντιμετώπιση των μαθητών του από τους καθηγητές, λόγω των διαφορετικών συνθηκών ζωής των μαθητών του. Έτσι αφενός υπάρχουν νόμοι και κανόνες που ορίζουν το πρόγραμμα σπουδών και τη φοίτηση των μαθητών σε αυτό το σχολείο και οι νόμοι αυτοί έχουν το δέον κύρος και τη δέουσα υπόληψη, αφετέρου όμως οι καθηγητές δεν μπορούν να μείνουν αποστασιοποιημένοι, λόγω της ανθρώπινης πλευράς τους από τα δράματα που έχουν αντιμετωπίσει και αντιμετωπίζουν αρκετοί μαθητές τους. Έτσι προσπαθούν να είναι περισσότερο άνθρωποι και λιγότερο δημόσιοι υπάλληλοι. Έτσι αυτό το σχολείο θυμίζει περισσότερο εκπαιδευτική οικογένεια παρά εκπαιδευτικό ίδρυμα. Όσοι μαθητές πέρασαν από αυτό το σχολείο μιλάνε για την αγάπη και τη ζεστασιά του χώρου, για τις καλές σχέσεις των καθηγητών του, έχουν νιώσει ισότιμοι με τους καθηγητές τους, έχουν δει στα μάτια των καθηγητών τους ένα δικό τους άνθρωπο, ένα φίλο.
Γιατί δε θα μπορούσε να είναι αλλιώς. Αφού το βλέπεις καθαρά στο πρόσωπό τους, στον τρόπο που σε πλησιάζουν για να σε ρωτήσουν τα ίδια και τα ίδια ή την πιο απλή ερώτηση ότι άλλα ψάχνει, λαχταρά η καρδιά τους, άλλα πράγματα τους έχουν λείψει. Γιατί δε γίνεται να φερθείς απόλυτα, παγερά, αυστηρά σε ανθρώπους με τέτοια δύσκολη, πονεμένη ιστορία, δε γίνεται να μείνεις αμέτοχος και απόμακρος, ψηλά στον εκπαιδευτικό σου θρόνο, στο καβούκι σου, όταν έχεις σχεδόν πάντα να κάνεις με ανθρώπους που δοκιμάζονται ή έχουν δοκιμαστεί. Δεν γίνεται να κρατήσεις αποστάσεις, να προσποιηθείς τον σπουδαίο, όταν στο πρόσωπό τους, στα μάτια τους αντικρίζεις τέτοια αλήθεια, τόσο αφοπλιστική ειλικρίνεια, τόσο αφτιασίδωτες ψυχές. Όταν νιώθεις ότι αυτοί είναι οι σπουδαίοι, οι πρωταγωνιστές, οι αληθινοί ήρωες της ζωής. Έτσι αφήνεσαι να δίνεις και να παίρνεις, εναλλάσσεσαι σε ρόλο διδάσκοντα και μαθητή. Έτσι οι σχολικές στιγμές είναι ανεπανάληπτες. Το ίδιο και οι αναμνήσεις σου.
Ο Παναγιώτης, απ’ τους πιο μικρούς σου μαθητές σαν γεωργός φυτεύει γράμματα αργά με το μολυβάκι του και θερίζει επίσης αργά με τη γομολάστιχά του το χωράφι του τετραδίου του, κοιτάζοντας με βλέμμα που υπολείπεται αυτοπεποίθησής και περισσεύει σε αγνότητα και σεβασμό. Ο Βαγγέλης φορώντας πάντα την κουκούλα από το φούτερ του μοιάζει με το Χάρο του Αρκά, όπως τον πειράζεις. Μονίμως τρέχει στο διάδρομο με ταχύτητα καθυστερημένος , ίσα ίσα σε προλαβαίνει πριν κλείσεις την πόρτα της τάξης και σε ρωτάει στερεότυπα: « να κάτσω ή να φύγω;» Ο Μανώλης κλείνει δέκα λεπτά πιο πριν στο σχόλασμα το βιβλίο του και σφαλίζει την τσάντα του, μην καθυστερήσει λεπτό να αποδράσει.
Ο Προλετάρ έχει συνέχεια απορίες για να διακόπτει το μάθημα και τον πειράζεις για εσκεμμένο δόλο να χαθεί το μάθημα, ενώ η Ελένη αφού κατεδάφισε στο διάλειμμα το χαρτόνι του πρωινού Γυμνασίου, το κολλημένο με blue tack στον πίνακα του διαδρόμου το ξανατοποθέτησε στη θέση του, λέγοντας γελαστά, απολογητικά : « Κυρία ήταν κολλημένο με τσίχλες!».
Εποχή λίγο πριν τα Χριστούγεννα και οι μαθητές σου στολίζουν εορταστικά την τάξη. Τοποθετούν λοιπόν ένα πήλινο διακοσμητικό με αναμμένο ρεσώ στην έδρα κι εσύ τους ρωτάς προκαλώντας τα γέλια τους: «Το καντήλι μου ανάψατε;» Ο Μάνος κι ο Λευτέρης τρέχουν να σε βρουν, αν καθυστερήσεις να μπεις στο μάθημα, κάνοντας σχέδια για το μέλλον , ελπίζοντας ότι έσπασες το πόδι σου, αρρώστησες, για να χάσουν μάθημα κι όταν διαπιστώνουν αντικρίζοντας σε πόσο φρούδες ήταν οι ελπίδες τους, πόσο απατηλά τα όνειρά τους αναφωνούν με σκέρτσο: «Κυρία γιατί αργήσατε; Νομίζαμε ότι είχατε πάει με τον Οδυσσέα στην Ιθάκη!» Και καβάλα ο ένας στην πλάτη του άλλου μέσα σε γέλια κατευθύνονται στην τάξη. Ο Γιάννης προσπαθεί να μαντέψει διαβάζοντας το εισαγωγικό σημείωμα των Κειμένων Λογοτεχνίας τι κρύβεται πίσω από τα αρχικά του Κ.Π.Καβάφη και διαβάζει αξέχαστα: « ο κύριος ποιητής Καβάφης». Η Κωνσταντίνα ψάχνει την ώρα του μαθήματος , αρκετή ώρα αφηρημένη, στην τσάντα της κάτι κι όταν τη ρωτάς τι ψάχνει σου λέει: « Ψάχνω το μολύβι μου.» Αφού λοιπόν της δίνεις το δικό σου, συνεχίζει με αφοπλιστική ειλικρίνεια: « Όχι αυτό το μολύβι. Των ματιών το μολύβι ψάχνω!» Ο Παύλος έγραψε ότι ο υπερθετικός βαθμός του αληθής στα αρχαία ελληνικά είναι: «αλλήθωρος», ενώ η εξήγηση στο μάθημα της γλώσσας της φράσης: αποδιοπομπαίος τράγος είναι: « ο αρσενικός που φυλάει τις κατσίκες». Δεν ξέρεις τι να πρωτοθυμηθείς, από την όμορφη πραμάτεια, τον θησαυρό των σχολικών αναμνήσεων σου που φυλάς στο σεντούκι της μνήμης…
Ξέρεις μόνο να πεις ότι το επάγγελμά σου, το έργο που επιτελείς κι εσύ, όπως τόσοι και τόσοι άλλοι εκπαιδευτικοί αυτού του σχολείου, αυτής της πόλης έχει σίγουρα πολλές δυσκολίες. Έχει σίγουρα, συχνά, λύπη, απογοήτευση, διάψευση, κούραση, διδακτικές ώρες που νιώθεις ότι τα πράγματα δεν πήγαν κατ’ ευχήν. Έχει όμως και στιγμές που δικαιώνουν την επιλογή επαγγέλματός σου, κάθε κόπο σου, στιγμές απίστευτης ικανοποίησης, χαράς και συγκίνησης, καθώς η συναναστροφή με τους νέους ανθρώπους σε κρατάει πάντα ζωντανό, παιδί, ενώ ό,τι όμορφο δώσεις στους μαθητές σου, στο επιστρέφουν πολλαπλάσιο. Στιγμές σαν κι αυτή σήμερα που παρακολουθώντας το βίντεο που με αγάπη για το σχολείο μας ανέβασε μια μαθήτρια μας, ένιωσα τυχερό μέλος αυτής της σχολικής οικογένειας.
