Έρευνα : Κώστας Μπογδανίδης
Δεκατρία ολόκληρα χρόνια πέρασαν από την ανακήρυξη της Κρητικής Πολιτείας για να αποκτήσει το Ηράκλειο χριστιανό Δήμαρχο.
Μόλις το Μάιο του 1911 ο καθηγητής Φυσικών Στυλιανός Γεωργίου επέτυχε να κερδίσει τις δημοτικές εκλογές και να αναγκάσει σε ήταν το οθωμανικό στοιχείο της πόλης, το οποίο εξασθενούσε σταδιακά, αφού η Κρήτη είχε ήδη ουσιαστικά ενωθεί με την υπόλοιπη Ελλάδα. Το 1913 η διαδικασία της ένωσης ήταν τυπική οπότε και αποχώρησαν οι τελευταίοι Τούρκοι.
Ο Στυλιανός Γεωργίου που γεννήθηκε το 1862 στα Μουλιανά Σητείας ήταν ο πρώτος Δήμαρχος εκπρόσωπος του ελληνικού στοιχείου μετά από μια σειρά Τούρκων και τελευταίο τον Μουσταφά Δεληαχμετάκη.Οι εκλογές πραγματοποιήθηκαν την 1η Μαΐου 1911 και ο συνδυασμός του Γεωργίου « Δάφνη – Ελιά » που υποστηριζόταν από τους αντιβενιζελικούς, κέρδισε τη μάχη. ( Η συντηρητική μερίδα του Ηρακλείου ήταν πάρα πολύ ισχυρή σε ορισμένες ιδιαίτερα συνοικίες, που ακόμη και σήμερα κάπου κάπου διατηρούν τα σκήπτρα. Σε πολλές περιπτώσεις μάλιστα αποτέλεσαν την πλειοψηφία των δημοτών. Η εις βάρος των Φιλελευθέρων αυτή αναλογία ανατράπηκε οριστικά με την εισροή χιλιάδων προσφύγων μετά την Μικρασιατική καταστροφή…)
Ο Στυλιανός Γεωργίου έχοντας την αμέριστη συμπαράσταση του « κρητικάρχη» των αντιβενιζελικών Αντώνη Μιχελιδάκη – μετέπειτα υπουργού των κυβερνήσεων που διόρισε ο Κωνσταντίνος , θα εκλεγεί δήμαρχος με πλειοψηφούντα σύμβουλο τον Κωνσταντίνο Σταματάκη, σεβάσμια και …υπερκομματική προσωπικότητα, αν και ανήκε στον ευρύτερο προοδευτικό χώρο.
Αμιγές…
Είναι το πρώτο “αμιγές” δημοτικό συμβούλιο αν εξαιρεθεί ο παλιός δημοτικός σύμβουλος – Οθωμανός – Αβδούλ Κερήμ Αληζαδέ που μετέχει ξανά. Το συμβούλιο αυτό απαρτίζουν :
Παναγιώτης Αλεπουδέλης, Χριστόφορος Ανερράψης,Μιλτιάδης Αντωνακάκης, Εμμανουήλ Βασιλάκης, Γεώργιος Βιστάκης, Νικόλαος Γερωνυμάκης, Γεώργιος Γιαννακάκης, Θεόφιλος Δερμιτζάκης, Ιωάννης Δρακοντίδης, Μιλτιάδης Καμπανάρης, Αλέξανδρος Καρέλλης, Μιχαήλ Κασιμάτης , Όθων Κρούγερ, Νικόλαος Λουλακάκης, Μύρων Μακράκης, Γεώργιος Μαραγκάκης, Εμμανουήλ Μπαμνιεδάκης, Μιχαήλ Ξετρίπης, Γεώργιος Ξηράς, Ζαχαρίας Πλατής, Κωνσταντίνος Σταματάκης, Σπυρίδων Τουπογιαννάκης, Ανδρέας Φανουράκης, Εμμανουήλ Χουρδάκης, και Α. Κ. Αληζαδέ.
Η πρώτη συνεδρίαση θα πραγματοποιηθεί την 1η Ιουνίου 1911 και πρόεδρος θα εκλεγεί ο Κ. Σταματάκης και αντιπρόεδρος ο Γ. Ξηράς.
Ο Σταματάκης θα συνεχίσει να προεδρεύει του Δημοτικού Συμβουλίου παραβλέποντας το επεισόδιο που προκάλεσε εις βάρος του ο Γ. Γιαννακάκης, αφού ο τελευταίος ανακάλεσε ( 20 Ιουλίου 1911).
Στις 6 Μαρτίου 1913 ο πρόεδρος του Συμβουλίου «…συγκεκινημένος ανήγγειλε εις το Συμβούλιον την θλιβερήν και απαίσιαν είδησιν της εν Θεσσαλονίκη στυγεράς δολοφονίας του Βασιλέως ημών Γεωργίου του Α΄…».
Το κλίμα έγινε βαρύ στην αίθουσα του δημοτικού συμβουλίου : « Το δε Συμβούλιον κατάπληκτον και εν συγκινήσει επί του θλιβερού αγγέλματι διερμηνεύον και το φρόνημα ολοκλήρου του πληθυσμού του Δήμου Ηρακλείου ψηφίζει να εκφραστεί η βαθύτατη αυτού οδύνη επί του απαισίου γεγονότι αποτελούντι εθνικήν συμφοράν…»
Αποφασίστηκε τέλος να διακοπούν οι εργασίες του Συμβουλίου για 10 ημέρες λόγω εθνικού πένθους.
Τα έργα του Δημάρχου ….
Ο δήμαρχος Ηρακλείου Στυλιανός Γεωργίου παρέλαβε «καμένη γη». Ο δήμος πλήρως αποδιοργανωμένος, οι υπηρεσίες του διαλυμένες και τα προβλήματα της πόλης συσσωρευμένα. Ξεκινά τη εφαρμογή του σχεδίου πόλης, ανοίγει ή επισκευάζει δρόμους, εκτελεί εργασίες στο εγκαταλελειμμένο λιμάνι, προχωράει στην αναδιοργάνωση του Πανανείου Νοσοκομείου, συγκροτεί σε νέες βάσεις την αγροτοφυλακή και την αγορανομία, ενώ ιδρύει και δημοτική μπάντα…
Δίνει ιδιαίτερο βάρος στην αισθητική της πόλης για αυτό και ξεκινά δεντροφυτεύσεις κατά μήκος των δρόμων ενώ η δεντροφύτευση της πλατείας των Τριών Καμάρων (1912) γίνεται με βάση ανάλογες εργασίες στην Αθήνα.
Παράλληλα προσπαθεί να ανακουφίσει το Ηράκλειο από το χρόνιο πρόβλημα της ύδρευσης αλλά η φιλοδοξία του παραμένει άλλη : να ηλεκτροφωτίσει την πόλη.
Από την πρώτη στιγμή αρχίζει ένα αγώνα δρόμου για να φέρει το ηλεκτρικό ρεύμα στο Ηράκλειο . Έρχεται σε επαφή με την « Ελληνική Ηλεκτρική Εταιρεία » η οποία εκπονεί ( 1913 ) ένα σχέδιο για την ανέγερση του εργοστασίου της στη θέση όπου σήμερα βρίσκεται η « Ηλεκτρική » ( σ.σ. σήμερα σ΄ αυτήν τη θέση ευρίσκεται το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Κρήτης ).
Έγινε προσπάθεια να υπάρξει εκμετάλλευση των νερών του Αλμυρού, αλλά το θέμα σταμάτησε το 1916 και αντικαταστάθηκε από τον Βενιζελικό Ιωάννη Βογιατζάκη με το κίνημα του Βενιζέλου στην Θεσσαλονίκη.
Αμέσως μετά την ήταν των Φιλελεύθερων ( 1920 ) ο Στυλιανός Γεωργίου επανήλθε στη θέση του και διετέλεσε δήμαρχος ως το τέλος του 1922, με την μικρασιατική καταστροφή, οπότε και παύτηκε εκ νέου. Τότε ξανά ανακίνησε το θέμα του ηλεκτροφωτισμού, οπότε και μπήκε στην τελική ευθεία η λύση του για να γίνει πραγματικότητα τέσσερα χρόνια μετά.
Τα προβλήματα του Ηρακλείου όμως απαιτούσαν τεράστια κονδύλια και ο δήμος προχωρεί στις 22 Απριλίου 1915 στη σύναψη ενός μεγάλου δανείου συνολικού ποσού 250.000 δρχ.
Στη σχετική απόφαση αναφέρεται : « Έχοντας υπόψιν το υπ. Αριθ. 540 ε. Ετ. Έγγραφον της Γενικής Διοικήσεως Κρήτης, προτάσσει του ημετέρου επί των Εσωτερικών Υπουργού εγκρίνομεν την υπ. Αριθμ. 7 και 12 Φεβρουαρίου ε. ετ. Πράξιν του Δημοτικού Συμβουλίου Ηρακλείου περί συνομολογήσεως δανείου εκ Δρ. διακοσίων πεντήκοντα χιλιάδων υπό του Δήμου τούτου μετά του εν Ηρακλείω υποκαταστήματος της Τραπέζης Κρήτης. Ο αυτός υπουργός δημοσιεύει και εκτελεί το παρόν Διάταγμα….Εν Αθήναις τη 21 Μαΐου 1915 (υπογρ) Κωνσταντίνος Β΄… Ο υπουργός Εσωτερικών Ν. Τριανταφυλάκος….»
Ο Μουρέλλος επικρίνει …
Την Αντιπολίτευση στον Στυλιανό Γεωργίου ανέλαβε εξ αρχής ο δημοσιογράφος Ιωάννης Μουρέλλος με την εφημερίδα « Νέα Εφημερίς». Αντιπολίτευση που κάποιες στιγμές λαμβάνει διαστάσεις προσωπικής αντιπαράθεσης αν και αναφέρεται πως ο Γεωργίου ήταν συνεργάτης στην εφημερίδα του Μουρέλλου με τα ψευδώνυμα « Φιλίστωρ », « Παλαιός» και δημοσιεύοντας εργασίες του γύρω από την ιστορική έρευνα της Κρήτης ( βλ. άρθρο Μηνά Τσαγκαράκη, Εφημερίδα ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ, 1971)
Ο Ιωάννης Μουρέλλος δεν χάνει ευκαιρία να επικρίνει μέσα από τις στήλες της εφημερίδας τον Δήμαρχο ακόμη και για πράγματα ασήμαντα. Δύο χαρακτηριστικά παραδείγματα :
« Δεν είναι η πρώτη φορά καθ ήν ο δήμαρχος μεταβαίνει εις επισήμας εορτάς ή επισήμους δεξιώσεις με απλούν σακάκι και απλούστατην ρεμπούπλικαν έως εάν μεταβαίνει εις μίαν οικογενειακήν του επίσκεψη. » και …
« Χθες πάλιν ο κ. δήμαρχος εθεάθη μεταβαίνων εις την δοξολογίαν επί τη εορτή του Βασιλέως μας με καπέλο σκληρό και όχι κλακ όπερ έχει καθιερωθεί δια της δημοσίους και δημοτικούς υπαλλήλους κατά τας επισήμας εμφανίσεις, έιχε δε και δίπλα του εις το αυτοκίνητον κάποιον δημοτικόν Σύμβουλον με τι νομίζετε; Καπέλο ψάθινο !!! »*
Και με άλλη ημερομηνία στις 27 Αυγούστου 1916 ο Ιωάννης Μουρέλλος γράφει…
« Κακό να είσαι δήμαρχος σε μια πόλη κοινωνική χωρίς να είσαι κοινωνικός »
Σάλος…
Μια πληροφορία που δημοσιεύει όμως ο Ιωάννης Μουρέλλος στις 28 Ιουλίου 1916 στην εφημερίδα του ξεσηκώνει σάλο στο Ηράκλειο. Πρόκειται για μια στιχομυθία μεταξύ δύο « ορκισμένων αντιβενιζελικών » του υπουργού Αντωνίου Μιχελιδάκη και του δημάρχου Στυλιανού Γεωργίου στην οποία εξυμνείται ο Ελευθέριος Βενιζέλος!
Η «Νέα Εφημερίς» δημοσιεύει την πληροφορία που εκμυστηρεύτηκε σε στενό του κύκλο ο Στυλ. Γεωργίου :
« Ο υπουργός των Εκκλησιαστικών και της Δημόσιας Εκπαιδεύσεως κ. Αντώνιος Μιχελιδάκης εις συνομιλίαν μετ΄εμού μοι είπεν: Καϋμένε Στελιανέ εδώ είνε όλοι μπαταξήδες και μόνο ένα χέρι και αυτό κρητικό, το χέρι του Βενιζέλου μπορεί να τους βάλη στη θέση τους… »
Η δημοσίευση της πληροφορίας προκαλεί έντονες αντιδράσεις στο Ηράκλειο, αλλά και εύλογη απορία. Ο Δήμαρχος αναγκάζεται να διαψεύσει :
« Τοιαύτη συνέντευξις και συνομιλία μεταξύ εμού και του κ. Αντωνίου Μιχελιδάκη ουδέποτε έλαβε χώραν και παρακαλώ να διαψεύσετε τα γραφέντα εξ΄εσφαλμένων βεβαίως πληροφοριών…»
Η εφημερίδα όμως δεν διαψεύδει το γεγονός και επιτίθεται με δριμύτητα στον δήμαρχο υποστηρίζοντας πως μια τέτοια διάψευση αναμενόταν αφού ο ίδιος είναι υπάλληλος !
Μετά τα εκλογές του 1920 ο Γεωργίου διορίζεται ξανά στη θέση απ΄ όπου, είχε παυθεί τέσσερα χρόνια ενωρίτερα. Όμως, ήδη έχει εκλεγεί βουλευτής Λασιθίου και ο Μουρέλλος δεν χάνει την ευκαιρία να εξαπολύσει νέες επιθέσεις.
Στο Συμβούλιο αυτό μετέχουν : Μιλτιάδης Αντωνακάκης, Ρασήχ Ασπράκης, Θεόφιλος Δερμιτζάκης, Ιωάννης Δρακοντίδης, Μιχαήλ Θιακάκης, Αλέξανδρος Καρέλλης, Μιχαήλ Καντιμάκης, Γεώργιος Κασαπάκης, Γεώργιος Μαραγκάκης, Μιχαήλ Ξετρίπης, Σπυρίδων Τουπογιαννάκης, Μιχαήλ Τσαλικάκης, Ανδρέας Φανουράκης και Εμμανουήλ Χουρδάκης.
Πρόεδρος εξελέγη ο Εμμανουήλ Χουρδάκης ( 14 Ψήφοι) και αντιπρόεδρος ο Μιχαήλ Ξετρίπης ( 9 ψήφοι)
Ο Στυλιανός Γεωργίου επιχείρησε να κερδίσει στις εκλογές του 1925 αλλά απέτυχε. Διορίστηκε στη συνέχεια ως καθηγητής στο Α΄Αρρένων Γυμνάσιο, όπου και παρέμεινε ως το θάνατό του το 1931.
Το Ηράκλειο σήμερα τον τιμά έχοντας αφιερώσει ένα μικρό δρόμο στο όνομά του !
ΠΗΓΕΣ :
*Εφημερίδα « Νέα Εφημερίς , 27 Αυγούστου 1916
Εφημερίδα ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ
Εφημερίδα ΤΟΛΜΗ , έρευνα Κώστας Μπογδανίδης, 1990
Αρχεία Βικελαίας Δημοτικής Βιβλιοθήκης Ηρακλείου
