Του ΚΩΣΤΗ Ε. ΜΑΥΡΙΚΑΚΗ
Υπάρχει μια τουρκική παροιμία, φερμένη από την ανατολίτικη σοφία που λέει ότι «η συνήθεια είναι χειρότερη και από τη λύσσα». Και μια δάνεια ελληνική ότι «η στερνή μετάνοια όφελος δεν έχει». Είναι εκπληκτικά εντυπωσιακή η επανάληψη της υποκριτικής τέχνης στις ομαδικές συμφορές του Ανθρώπου. Κάθε φορά ανασηκώνονται οι ώμοι και συστρέφονται τα κεφάλια, λες και το κακό συνέβη για πρώτη φορά. Έκπληξη, απορία και αιφνιδιασμός. Και κυρίως απύθμενη, πολύ οργή απέναντι στην φύση, γιατί το νερό έχει το «θράσος» να μην διαθέτει την ανθρώπινη αμνησία, τη λήθη. Γιατί εκείνο ποτέ δεν ξεχνά τους δρόμους του. Τις στράτες του από τις πτυχώσεις της γης. Περίεργο; Όχι. Όλα αυτά είναι σύμφυτα με την ανθρώπινη φύση.
«Εικόνα βιβλικής καταστροφής»: Τρεις λέξεις κλισέ που παραπέμπουν στη Βίβλο, που ενώ νομίζουμε ότι περιγράφουν πληρέστατα τη μήνιν της φύσης, στην ουσία δεν κάνουν τίποτα άλλο παρά να κολάζουν την ανθρώπινη αναίδια απέναντι σ’ αυτήν. Την Ύβρη στην αρχαία τραγωδία που οδηγεί σε υπέρβαση του ηθικού και θεϊκού νόμου την ακολουθεί πάντα η Νέμεσις. Ο Δίας συντρίβει τους αλαζόνες, ψέλνει ο Χορός στην Αντιγόνη του Σοφοκλή: «Ο Δίας απεχθάνεται τα λόγια τα παχιά/ του κομπασμού· κι ως τους είδε/ χείμαρρος να ξεχύνονται/ βροντοχτυπώντας υπερόπτες τα φλουριά τους,/ αστροπελέκι ρίχνει σύρριζα,/ καθώς στις ντάπιες όρμαγε/ τη νίκη να αλαλάξει…».
Άκουσα ξανά με αηδία αυτές τις τρεις λέξεις κλισέ στο σύντομο βίντεο του Εθνικού Οπτικοακουστικού Αρχείου για τις πλημμύρες της Κρήτης το 1969.
«Εικόνα βιβλικής καταστροφής». Τρεις λέξεις έτοιμες από καιρούς, που επαναλαμβάνονται για πάνω από μισόν αιώνα. Και θα επαναλαμβάνονται όσο ο άνθρωπος δεν θα «θρώσκει Άνω» και θα παραμένει ένα παράσιτο στη φλούδα της γης. Τρεις λέξεις που δείχνουν αυτή την βαρβαρώδη και βορβορώδη λύσσα της συνήθειας, που υπαινίσσεται η τουρκική παροιμία.
Γιατί; Γιατί ο Άνθρωπος είναι αμετανόητος, υπερόπτης, αλαζόνας και κτήνος. Και πάντα μετά τις συμφορές, συμφορές που έχουν καταστεί βάρβαρη λύσσα, υπάρχει το ανάλογο γραφικό προβλεπόμενο πρωτόκολλο: Η αηδιασμένη πεπατημένη αντίδραση του κράτους, μια παράσταση κλαυσίγελου της «συντεταγμένης» εικόνας των εκπροσώπων των θλιβερών βροτών: «Κλιμάκια» στην πλειονότητα χαρτοκοπτικών φιγουρών, θα προσαγάγουν στους πλημμυροπαθείς, την κατανόησή τους και τις φρούδες υποσχέσεις τους. Θα γίνει «αποτίμηση» των ζημιών.
Εισαγγελείς θα διατάξουν αυτεπάγγελτες έρευνες στα οικεία αστυνομικά τμήματα (sic), αν έχουν τελεστεί αξιόποινες πράξεις πρόκλησης πλημμύρας, «αφηγηματικές» παραστάσεις δικαίων και αδίκων μπροστά στις πειναλέες τηλεοπτικές κάμερες θα χορταίνουν το φιλοθεάμον τηλεοπτικό κοινό, κ.ο.κ. Είναι το ίδιο κράτος που έχει θεσμοθετήσει τοπικά χωροταξικά σχέδια ΣΧΟΟΑΠ και εντάσσει ρέματα ως δρόμους στον αστικό σχεδιασμό, δεκαετίες τώρα. Είναι η ίδια Δικαιοσύνη που αφήνει ατιμώρητους ή αθωώνει κακουργηματικές παρεμβάσεις αυτοδιοικητικών στην περιβαλλοντική βιωσιμότητα με την ευρεία έννοια. Ελάτε τώρα. Σε δουλειές να βρισκόμαστε…
Όλα αυτά σε λίγο καιρό θα έχουν ξεχαστεί. Θα έχουν περάσει στην επικράτεια της λήθης. Είναι η ανθρώπινη αδυναμία που είπαμε. Γιατί είναι και η λήθη πλάι στη μνήμη, που σχεδόν πάντα τη σκιάζει. Ώσπου να γίνει αυτή η λήθη η αφορμή για να ξαναβρούμε μπροστά μας το μνησιπήμονα πόνο της προηγούμενης πλημμύρας, της προηγούμενης τραγωδίας. Εκείνης που δεν μας δίδαξε, αλλά μας πόνεσε. Εκείνης που δεν μας απέπεμψε από τη συνήθεια και τον ύπνο του μανδραγόρα.
Έτσι θα πορευόμαστε συνέχεια στην Ελλάδα: Θα παίζουμε θέατρο διαρκώς. Άρχοντες και αρχόμενοι. Και ας μετράμε φέρετρα. Τι σημασία έχει πια η ανθρώπινη ζωή; Είναι και τα νεκροταφεία η κληρονομιά μας, όσο μακάβριο κι αν ακούγεται. Έτσι κι αλλιώς, «το μόνο φως που μας φωτίζει, είν’ αυτό της νεκρικής πυράς μας» θα μας ξανάγραφε σήμερα με νόημα ο Σικελιανός.
