Tο πρωί με τους μπολσεβίκους, το βράδυ με τον τσάρο

Του ΚΩΣΤΗ Ε. ΜΑΥΡΙΚΑΚΗ *

Υπάρχει μια παλιά, διαχρονική ελληνική επινόηση. Η ευκολία με την οποία κάποιος φοράει το κοστούμι που τον βολεύει ανάλογα με την ώρα της ημέρας. Και επειδή η πολιτική, κεντρική και τοπική, είναι πρώτα και πάνω απ’ όλα καθρέφτης των κοινωνικών μας ηθών, δεν είναι να απορεί κανείς που συναντούμε «αριστερούς» να ζουν με τα προνόμια του δεξιού κατεστημένου, και «δεξιούς» να χειροκροτούν την κοινωνική ευαισθησία της αριστερής ρητορικής όταν πρόκειται να κερδίσουν ψήφους ή χειροκροτήματα.

Το φαινόμενο είναι πια μόνιμο. Στα δημοτικά συμβούλια και στα έδρανα της Βουλής ξεχειλίζουν οι λόγοι περί ισότητας, δικαιοσύνης, προστασίας των αδυνάτων. Κι όμως, όταν πέφτει η αυλαία του μικροφώνου και το στήσιμο της κάμερας, οι ίδιοι που καταγγέλλουν την «εκμετάλλευση» και το «νεοφιλελευθερισμό» συμπεριφέρονται σαν μικροί τσάροι στις δουλειές τους. Απολύσεις χωρίς δισταγμό, εκμετάλλευση υπαλλήλων, οικογενειοκρατία, «αρπαχτές» με την πιο κυνική λογική της αγοράς. Ο λόγος ανήκει στην Αριστερά, αλλά η τσέπη είναι βαμμένη με τα χρώματα της πιο στυγνής Δεξιάς συναλλαγής.

Αυτοί οι πολιτικοί που βλέπεις από τις τοπικές κοινωνίες μέχρι την κεντρική πολιτική σκηνή, δεν κουβαλούν πρόγραμμα, δεν κουβαλούν έργο, ούτε καν ιδέες. Κουβαλούν λειψανοθήκη. Όχι με κόκαλα αγίων, αλλά με τα απομεινάρια μιας μουσειακής  Αριστεράς.

Τη λειψανοθήκη την ανοίγουν κάθε φορά που θέλουν να ξεστομίσουν τις βαθύφρονες σκέψεις τους. Ξεσκονίζουν το παρελθόν και τις αξίες άλλων εποχών, και τα εκθέτουν με ύφος λειτουργού σε λιτανεία. Το πλήθος δακρύζει, χειροκροτεί, συγκινείται. Στο παρασκήνιο όμως, οι ίδιοι μετρούν κουκιά, μοιράζουν εργολαβίες, στήνουν τα δικά τους μικρά τσιφλίκια. Δεν χρειάζονται περισσότερα. Τα βλέπουμε καθημερινά πια…

Οι πολιτευόμενοι με τη «λειψανοθήκη» δε μιλούν για το μέλλον, μιλούν για το παρελθόν. Το παρόν τους κουράζει, το αύριο τους ξεπερνά. Μόνο το χθες τους είναι χρήσιμο, γιατί με αυτό ντοπάρουν το ακροατήριό τους και τη σφαίρα της αξιοπιστίας τους. Είναι σαν να φοράς παπούτσια παλιά, τρύπια, αλλά να τα διαφημίζεις ως «επαναστατικά κειμήλια».

Στην καθημερινή τους ζωή, οι κήνσορες της ηθικής και των χαμένων αξιών τέτοιοι πολιτικοί και πολιτευόμενοι είναι οι πιο στυγεροί δεξιοί: Θηρεύουν το συμφέρον τους, τους συνεπαίρνει ο νεποτισμός, ενίοτε χωρίς προσχήματα. Μα μπροστά στον κόσμο, στήνονται σαν καντηλάκι μπροστά στη λειψανοθήκη: «Ιδού οι αγώνες, ιδού οι θυσίες, ιδού το όραμα». Όλους/όλες αυτές θα τις δείτε παντού: Να χαιρετίζουν σε αντιπολεμικές κινητοποιήσεις, σε απεργιακές διαδηλώσεις, σε κινήματα υπεράσπισης των Παλαιστινίων για τη σφαγή της Γάζας και όπου αλλού δεν μπορείτε να φανταστείτε.

Δεν πρόκειται για υποκρισία μόνο. Είναι μια μορφή διπλής ταυτότητας που καλλιεργείται όλο και πιο συστηματικά. Το πρωί, μπροστά στο κοινό, η επίκληση των αξιών, η μνήμη των Κινημάτων, οι επαναστατικές καταβολές. Το βράδυ, πίσω από κλειστές πόρτες, η συνδιαλλαγή με την εξουσία, η τακτοποίηση ημετέρων, η «πιάτσα» του συμφέροντος και της πιο στυγνής ιδιοτέλειας. Οι ίδιοι άνθρωποι που επικαλούνται τον Μαρξ, ζουν με το εγχειρίδιο του Μακιαβέλι.

Το τραγικό είναι πως πολλοί τους πιστεύουν ακόμη. Όπως προσκυνούν λείψανα που δεν ξέρουν σε ποιον ανήκουν, έτσι προσκυνούν και την εικόνα μιας Αριστεράς που έχει πεθάνει, αλλά εξακολουθεί να περιφέρεται σαν πολύτιμο έκθεμα στα χέρια των πιο αδίστακτων καιροσκόπων.

Η τραγωδία -ή πείτε την και φάρσα– είναι πως αυτή η διπλή ζωή δεν προκαλεί καν πια αγανάκτηση. Έχουμε τόσο εξοικειωθεί με τους πολιτικούς που είναι «και με τον αστυφύλαξ και με τον χωροφύλαξ», που όταν ακούγεται η ρητορική για το λαό, όλοι πια ξέρουμε. Πίσω από τις λέξεις δεν υπάρχει λαϊκό συμφέρον, παρά μονάχα προσωπική ατζέντα.

Και έτσι φτάνουμε στη σημερινή εικόνα: Το πρωί με τους μπολσεβίκους, το βράδυ με τον  τσάρο. Μια μόνιμη παράσταση διπλού ρόλου, που εξασφαλίζει στους πρωταγωνιστές της επιβίωση, κύρος και κέρδος. Το κοινό χειροκροτεί, η αυλαία ανεβαίνει και ξανακατεβαίνει, μα η ουσία δεν αλλάζει.

Η πολιτική μας μοιάζει με θέατρο σκιών, και αρλεκίνων όπου τα σχήματα αλλάζουν, μα το χέρι που κινεί τις φιγούρες παραμένει το ίδιο: Το χέρι του ιδιοτελούς συμφέροντος.

*Ο κ. Κωστής Ε. Μαυρικάκης είναι Πολιτικός Μηχανικός ΕΜΠ. 
Κεντρική φωτογραφία: «Τα Ανθρωπάκια» του Γιάννη Γαΐτη στο Σταθμό Λαρίσης στο Μετρό της Αθήνας.