Του Αλέξανδρου Μαυρικάκη
Η πανδημία του κορωνoϊού κάποια στιγμή θα περάσει αλλά η επόμενη ημέρα δεν θα είναι η ίδια. Η πανδημία αυτή έδειξε την ανεπάρκεια πολιτικών ηγετών, την αδυναμία της «ενωμένης» Ευρώπης να αντιληφθεί τον λόγο ύπαρξής της, τα μειωμένα αντανακλαστικά και τον ελλιπή σχεδιασμό των διεθνών οργανισμών υγείας και την ανάγκη για λειτουργία Δημοσίων Συστημάτων Υγείας που θα προσαρμόζονται σε ένα διαρκώς μεταβαλλόμενο κόσμο.
Οι επιδημίες είναι γνωστές από την αρχαιότητα1 και γνωρίζουμε τις οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις2 που προκαλούν, τις δημογραφικές3 και πολιτικές συνέπειες και τις ανατροπές στη ροή της ιστορίας4. Η εμφάνιση σήμερα μιας ασθένειας σε κάποιο σημείο του πλανήτη αποτελεί μια εν δυνάμει απειλή για όλες τις χώρες και απαιτεί Συστήματα Υγείας προσαρμοσμένα στις καταστάσεις αυτές. Στην εποχή μας είχαν προηγηθεί ο SARS (2002), η γρίπη των πτηνών (2005) η γρίπη των χοίρων (2009) και ο κορονοϊός του αναπνευστικού συνδρόμου της Μέσης Ανατολής (2012).
Διεθνείς οργανισμοί υγείας5 που είναι επιφορτισμένοι με την παγκόσμια υγεία θα έπρεπε να είχαν προετοιμαστεί (γιατί είναι εκτός λογικής να μην είχαν προβλέψει μια νέα επιδημία!) και να είχαν δράσει άμεσα και αποτελεσματικά με την εμφάνιση του νέου κορονοϊού. Ο καθηγητής κ.Μπεχράκης, μιλώντας σε ραδιοφωνικό σταθμό, επισήμανε πως είναι αδύνατο να μην υπάρξουν πανδημίες όπως ο κορονοϊός, όταν «στην Κίνα πάνω από 50.000.000 άνθρωποι ζουν όπως τα ζώα, όταν οι πολύ φτωχοί στις ίδιες τις Ηνωμένες Πολιτείες είναι επίσης εκατομμύρια».
Ο τρόμος της παγκόσμιας κοινότητας από την πανδημία δείχνει για άλλη μια φορά, αλλά εξαιρετικά δραματικά, «πως ζούμε σε μια εποχή όπου ο άνθρωπος, κυρίαρχος όλων, δεν είναι κυρίαρχος του εαυτού του… νοιώθει χαμένος μέσα στην αφθονία του»6. Δείχνει τις ανατροπές βεβαιοτήτων και ιδεοληψιών7 και επαναεπιβεβαιώνει πως «για περισσότερο από ένα αιώνα η ανάλυση των γενικών τάσεων των ασθενειών έχει δείξει ότι ο πρώτιστος καθοριστικός παράγοντας της κατάστασης της γενικής υγείας ενός οποιουδήποτε πληθυσμού είναι το περιβάλλον»8. Δείχνει την αναγκαιότητα μιας πλήρως ανεπτυγμένης Κοινωνικής Πολιτικής και την λειτουργία Δημοσίων Συστημάτων Υγείας9 που θα βασίζονται στην ισότιμη κάλυψη των αναγκών όλων των πολιτών ανεξάρτητα από φύλο, ηλικία, επάγγελμα και κοινωνική κατάσταση, που θα επιτυγχάνεται μέσα από την αυξημένη κρατική παρέμβαση και δράση10.
Ο απερχόμενος πρόεδρος κ.Παυλόπουλος, μιλώντας σε ραδιοφωνικό σταθμό, επισήμανε την ανάγκη στήριξης ενός ισχυρού κοινωνικού κράτους, και ενός ισχυρού Συστήματος Υγείας υπό κρατικό έλεγχο, «κάτι που, δυστυχώς, υποτιμήθηκε διεθνώς»11, όπως επισήμανε. Ο αντιπρόεδρος της Βουλής και βουλευτής της ΝΔ κ.Κακλαμάνης, σχολίασε12 τα όσα λέγονταν για το Σύστημα Υγείας και είπε χαρακτηριστικά: «Όλοι αυτοί, τα νεοφιλελεύθερα “παπαγαλάκια” που έγραφαν τόσα χρόνια σχετικά με το Δημόσιο Σύστημα Υγείας, ελπίζω όταν θα ξεπεραστεί αυτή η κρίση να μην ξαναπιάσουν τη πένα τους για να γράψουν τα ίδια. Αν δεν υπήρχε το Εθνικό Σύστημα Υγείας, με τα προβλήματα του, αλλά με τους ήρωες γιατρούς, νοσηλευτές και εργαζόμενους, δεν ξέρω αν θα μιλάγαμε σήμερα». Ο πρόεδρος κ.Μακρόν επισήμανε πως ορισμένα αγαθά όπως αυτό της δημόσιας υγείας θα πρέπει να είναι έξω από τους κανόνες της αγοράς και ο υποψήφιος για το δημοκρατικό κόμμα των ΗΠΑ κ.Σάντερς πρότεινε αποκλειστικά δημόσιο σύστημα υγείας στις ΗΠΑ13. Αλλά και ο πρωθυπουργός κ.Μητσοτάκης δήλωσε μεταξύ άλλων σε πρόσφατο διάγγελμα πως «στον κόσμο, σήμερα, διαμορφώνονται δύο πολιτικές αλλά και ηθικές αντιλήψεις για την αντιμετώπιση της πανδημίας. Η πρώτη βλέπει την υγειονομική απειλή υπό το πρίσμα της οικονομίας, η οποία θα πρέπει να στηριχθεί όσα θύματα και αν υπάρξουν στο μεσοδιάστημα… Η δεύτερη αντίληψη θέτει ως προτεραιότητα την υγεία των κοινωνιών, ανεξάρτητα από το κόστος που θα απαιτηθεί».
Η συζήτηση για την υγεία την επόμενη ημέρα πρέπει να απαντήσει στο ερώτημα, τι Δημόσιο Σύστημα Υγείας θέλουμε, ερώτημα στο οποίο θα πρέπει να δοθούν μετρήσιμες απαντήσεις για την Διαθεσιμότητα, Προσπελασιμότητα, Συνέχεια και Ισότητα στη Χρήση των υπηρεσιών υγείας. Και ως γνωστό το σύστημα υγείας επιδρά κατά πολλαπλό τρόπο στην οικονομική ανάπτυξη που το βιώνουμε με δραματικό τρόπο σήμερα14. Ειδικότερα για τα Δημόσια Νοσοκομεία ως μονάδες παροχής υπηρεσιών υγείας θα πρέπει να λυθούν προβλήματα που εντοπίζονται στην χωροθέτηση τους, στις κτηριακές τους εγκαταστάσεις, στον εξοπλισμό και στη δυνατότητα συντήρησής τους, στην ενίσχυση των προϋπολογισμών και βέβαια στο ανθρώπινο δυναμικό. Επιβάλλεται επίσης, παρακάμπτοντας το λεγόμενο πολιτικό κόστος, να συζητηθούν και να βρεθούν λύσεις για παθογένειες που έχουν μετατρέψει τα Νοσοκομεία σε χώρους παραοικονομίας, αθέμιτου πλουτισμού και μικροκομματικών σκοπιμοτήτων. Το τέλος της κρίσης θα βρει τα Δημόσια Νοσοκομεία εξαντλημένα από την υπερπροσπάθεια και θα πρέπει να υπάρξει σχέδιο ανάκαμψης με την δυναμική εξάλειψη των παθογενειών με στόχο την ασφαλή τους λειτουργία και την ισότιμη κάλυψη των αναγκών όλων των πολιτών. Η δυναμική επιβολή μέτρων (κλείσιμο καταστημάτων, περιορισμό θρησκευτικών εκδηλώσεων κλπ) δείχνουν πως «όταν το κράτος θέλει, μπορεί».
Δεν γνωρίζουμε πώς θα εξελιχθεί η επιδημία αλλά σε κάθε περίπτωση θα πρέπει να ακολουθήσουμε πλήρως τις οδηγίες που δίνονται από την Κυβέρνηση χωρίς πανικό και με την σοβαρότητα που η κατάσταση απαιτεί. Μένουμε στο σπίτι μας για να μείνουν όρθιοι στα νοσοκομεία οι γιατροί. Θα είναι το καλύτερο και μεγαλύτερο χειροκρότημα για το ιατρικό, νοσηλευτικό και διοικητικό προσωπικό των οργανισμών υγείας και η καλύτερη στήριξη για ένα καλύτερο Δημόσιο Σύστημα Υγείας.
Παραπομπές:
1 Επιδημία κατά τη διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου (430 π.Χ.), Η πανώλη του Ιουστινιανού (6ο αιώνα), Μαύρη πανώλη (1348), Ρωσική γρίπη (1889), Ισπανική γρίπη (1919), Η Γρίπη του Χονγκ Κονγκ (1968) κ.α
2 Γράφει ο Βοκάκιος για την πανώλη: «Αυτή η συμφορά προξένησε τέτοια τρομάρα στις ψυχές αντρών και γυναικών ώστε απαρνήθηκε αδελφός τον αδελφό, θείος τον ανιψιό και αδελφή τον αδελφό. Οι γυναίκες συχνά εγκατέλειπαν τους άνδρες τους. Και το χειρότερο, αν και φαντάζει απίστευτο, πατεράδες και μανάδες φέρνονταν στα παιδιά τους σα να ήταν ξένα, αρνούμενοι τα δουν ή να τα φροντίσουν»
3 Η μεγάλη πανούκλα (μαύρη πανώλη ή μαύρος θάνατος) της Δυτικής Ευρώπης (1348- 1353) προκάλεσε 26.000.000 θανάτους αφανίζοντας το ¼ του ευρωπαϊκού πληθυσμού
4 Η ευλογιά και η ιλαρά που αφάνισε τους πληθυσμούς των ινδιάνων έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην κατάκτηση της Αμερικής από τους Ευρωπαίους τον 16ο αιώνα.
5 ΠΟΥ, Οργάνωση Τροφίμων και Γεωργίας, Επιτροπή Δημόσιας Υγείας Συμβουλίου Ευρώπης
6 Χοσέ Ορτέγα ι Γκασέτ ( Μαδρίτη, 9 Μαΐου 1883 – 18 Οκτωβρίου 1955)
7 Αν το δόγμα του νεοφιλελευθερισμού και το «αόρατο χέρι» που ρυθμίζει την αγορά ήταν κτίρια θα είχαν καταρρεύσει από χθες με πάταγο.
8 Ιβάν Ίλιτς, Ιατρική Νέμεση
9 Τα συστήματα υγείας διακρίνονται: σε Φιλελεύθερα, Δημόσια και Μικτά.
10 Ο νόμος περί Δημόσιας Υγείας του 1848 στη Βρετανία αποτελεί σταθμό στην Δημόσια Υγιεινή και έθεσε για πρώτη φορά την αρχή πως η πολιτεία είναι υπεύθυνη για υγεία των πολιτών της.
11 «Η πανδημία του κορονοϊού δείχνει πόσο μεγάλη σημασία έχει για τον Άνθρωπο σε παγκόσμιο επίπεδο, ένα ισχυρό Κοινωνικό Κράτος. Η πανδημία αυτή δείχνει, επίσης, ότι οικονομική ευημερία νοείται μόνον όταν ευημερεί ο Άνθρωπος, όταν δηλαδή η Οικονομία υπηρετεί τον Άνθρωπο» (Παυλόπουλος)
12 Στη διάρκεια της εκπομπής της ΕΡΤ1 «Δέκα»
13 Το Αμερικανικό σύστημα υγείας λειτουργεί με τους νόμους της αγοράς. Η συμμετοχή του κράτους περιορίζεται στα προγράμματα Medicare (για ηλικιωμένους) και Medicaid (για απόρους).
14 Επηρεάζει την ποιότητα του ανθρώπινου κεφαλαίου, συμβάλλει στην αναπαραγωγή της εργατικής δύναμης, στην αναπαραγωγή άλλων αγαθών και υπηρεσιών, στην ανάπτυξη της έρευνας και τεχνολογίας.
