του Νίκου Ψυχογιού
Νοέμβρης ’73. Ήμουν τότε σχεδόν 15 χρονών, Μαθητής!
Είχαν περάσει ήδη 6 χρόνια χούντας και τα τελευταία χρόνια, ακούγαμε καθημερινά με τον πατέρα μου τις Ελληνικές ραδιοφωνικές εκπομπές του BBC και της Deutche Welle για να ενημερωνόμαστε για την Ελλάδα. Η λογοκρισία τότε, στους κρατικούς ραδιοφωνικούς σταθμούς, τους μόνους που υπήρχαν, δεν επέτρεπε να φτάσουν όλες οι ειδήσεις στον κόσμο.
Λίγες μέρες πριν τις 17 Νοέμβρη, λειτούργησε μέσα από το Πολυτεχνείο ο παράνομος ραδιοφωνικός σταθμός των εξεγερμένων φοιτητών από τα βραχέα κύματα. Από εκεί μαθαίναμε για την εξέγερση κατά της χούντας και για τον αγώνα των φοιτητών.
Το βράδυ 16 προς 17 Νοεμβρίου, οι φοιτητές καλούσαν τον κόσμο για συμπαράσταση. Είχε αρχίσει να συγκεντρώνεται πολύς κόσμος μέσα και γύρω από το πολυτεχνείο στην οδό Πατησίων. Κοιμήθηκα με την αγωνία των εκφωνητών που καλούσαν για φάρμακα και για γιατρούς. Το πρωί, παρά το ότι ήταν Σάββατο, έπρεπε να πάω σχολείο. Τις πρώτες 2 ώρες κάθε Σαββάτου, είχαμε εκκλησιασμό. Συγκεντρωνόμασταν στην εκκλησία του Αγίου Γεωργίου στην Κυψέλη και κατά τις 09:30 επιστρέφαμε στο σχολείο για μάθημα.
Το πρωί που ξυπνήσαμε, ο σταθμός πια δεν λειτουργούσε…… Έξω από την εκκλησία, συζητώντας 3 συμμαθητές το γεγονός, αποφασίσαμε να πάμε με τα πόδια στο πολυτεχνείο για να δούμε από κοντά τι συνέβαινε. Δύο χιλιόμετρα μας χώριζαν από εκεί και θα χρειαζόμασταν περίπου 15 λεπτά. Μας έκανε εντύπωση που η κυκλοφορία στην οδό Πατησίων είχε σταματήσει αλλά δεν πονηρευτήκαμε.
Φτάνουμε απέναντι από το Πολυτεχνείο και αισθανόμαστε την μυρωδιά του καμένου και λίγο αργότερα μικρές ενοχλήσεις στα μάτια μας από τα υπολείμματα δακρυγόνων που είχαν πέσει κατά τη διάρκεια της νύχτας. Η πόρτα που ήταν και η κεντρική είσοδος του Πολυτεχνείου ήταν γκρεμισμένη ενώ αστυνομικοί με πυροσβεστικές μάνικες, ξέπλεναν τους δρόμους από τα αίματα. Δεν μας αφήσανε να προχωρήσουμε άλλο και επιστρέψαμε πίσω στην εκκλησία σαν να μην είχαμε φύγει ποτέ. Εκεί μεταφέραμε την εμπειρία μας στους άλλους συμμαθητές μας.
Φτάνουμε στο σχολείο και ξεκινάμε κανονικά όπως όλες τις μέρες το μάθημα. Στην προσευχή, ο Διευθυντής του σχολείου μας ανακοίνωσε ότι οι πόρτες του σχολείου θα είναι κλειδωμένες και ότι κανείς δεν θα μπορούσε να φύγει. Πρώτη ώρα Χημεία στο αμφιθέατρο της Χημείας του σχολείου με τον καθηγητή μας κ. Πλέτσα.
Στις 10 παρά δέκα, μια ομάδα 20 φοιτητών ήταν έξω από το σχολείο και μας καλούσαν να βγούμε έξω για να συμμετέχουμε στις διαδηλώσεις. Οι πόρτες ήταν κλειστές αλλά τα παράθυρα δεν μπορούσαν να μας εμποδίσουν. Με την ανοχή του δημοκράτη καθηγητή μας (όπως αποδείχθηκε), ανοίξαμε τα παράθυρα και πηδήξαμε έξω γύρω στους 15 συμμαθητές. Ενωθήκαμε μαζί τους και κατευθυνθήκαμε προς την Πλατεία Κυψέλης. Στο δρόμο, η αρχική ομάδα των 30 – 40 ατόμων, έγινε 200, 300, 500, 1000, 2000!
Αισθανθήκαμε την δύναμή μας και κατεβήκαμε προς την οδό Πατησίων. Εκεί συναντήσαμε άλλες πολυπληθείς ομάδες από άλλα μέρη της Αθήνας. Ενωθήκαμε μαζί τους. Δεν πήγαμε προς το Πολυτεχνείο γιατί μαθαίναμε ότι η αστυνομία είχε αποκλείσει το κέντρο της Αθήνας.
ΨΩΜΙ – ΠΑΙΔΕΙΑ – ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ήταν το κεντρικό μας σύνθημα!
Κατευθυνθήκαμε προς την πλατεία Κολιάτσου και τα Πατήσια. Ο κόσμος συνεχώς πλήθυνε τις συγκεντρώσεις μας. Οι γηραιότεροι που δεν μπορούσαν να ακολουθήσουν, χειροκροτούσαν από τα μπαλκόνια τους. Στην Πλατεία Κολιάτσου, κοντά στο θέατρο Καλουτά, η ηλικιωμένη τότε τραγουδίστρια του ’40, Σοφία Βέμπο, μας πετούσε λεμόνια για να προστατεύσουμε με τον χυμό τους τα μάτια μας από τα δακρυγόνα.
Ήμασταν πολλοί. Ήμασταν πολλές χιλιάδες. Κοιτούσα μπροστά και πίσω και δεν μπορούσα να προσδιορίσω τα όρια της πορείας μας. Μαθαίναμε ότι και άλλες πολυπληθείς ομάδες από όλη την Αθήνα κατευθύνονταν προς το πολυτεχνείο παρά την απαγόρευση. Το τολμήσαμε κι εμείς.
Όταν φτάναμε κοντά, μας διέλυαν με δακρυγόνα. Τρέχαμε στα στενά κάθετα στην Πατησίων και στην Γ Σεπτεμβρίου και συναντιόμασταν πάλι. Έπαιρνε δύναμη ο ένας από τον άλλον. Και πάλι μας διέλυαν……
Προς το μεσημέρι, δεν μπορούσαμε να συγκροτήσουμε πια ομάδες και επιστρέφαμε ηττημένοι προς τα σπίτια μας. Το κυνηγητό συνεχιζόταν ακόμα και τότε.
Είμαστε στην οδό Γ Σεπτεμβρίου. Μια «Αύρα» (τεθωρακισμένο όχημα της αστυνομίας με κανονάκι), μας πέταξε από την οδό Πατησίων, μια οβίδα δακρυγόνου που πέρασε μόλις 5 εκατοστά από το πρόσωπό μου και έσκασε 5 μέτρα πιο μακριά.
Φοβηθήκαμε! Μπήκαμε στην πρώτη είσοδο πολυκατοικίας που βρήκαμε μπροστά μας στην οδό Γ Σεπτεμβρίου και ανεβήκαμε στην ταράτσα τρέχοντας. Πηδώντας από ταράτσα σε ταράτσα (σήμερα το λένε Parkour) , βγήκαμε στην άλλη μεριά του οικοδομικού τετραγώνου, στην οδό Αριστοτέλους. Εκεί επικρατούσε ησυχία…. Κατεβήκαμε και επιστρέψαμε στην Κυψέλη από παράδρομους.
Το απόγευμα της ίδιας μέρας, κηρύχτηκε στρατιωτικός νόμος και απαγορεύτηκαν οι συγκεντρώσεις άνω των 5 ατόμων και η κυκλοφορία σε όλους τους δρόμους της Αθήνας. Τα τανκς, κυκλοφορούσαν σε όλη την πόλη. Λιγα μέτρα πιο κάτω από το σπίτι μου, ένα από αυτά είχε ισοπεδώσει ένα αυτοκίνητο που εμπόδιζε τη διέλευσή του.
Αυτό ήταν! Η εξέγερση είχε πνιγεί στο αίμα και στην καταστολή!
Λίγους μήνες μετά, τον Ιούλιο του 74, η χούντα έπεσε. Οι Τούρκοι είχαν εισβάλει στην Κύπρο και η κυβέρνηση της χούντας που είχε χάσει τα ερείσματά της στον λαό μετά την εξέγερση του πολυτεχνείου, αναγκάστηκε να παραιτηθεί.
Πιστέψαμε ότι το όραμά μας για μια Ελλάδα της Δημοκρατίας, της κοινωνικής δικαιοσύνης, για μια Ελλάδα αντάξια της ιστορίας της θα μπορούσαμε να το υλοποιήσουμε.
Δεν τα καταφέραμε! Η γενιά μας δεν τα κατάφερε καλά!
Κάναμε όμως ό,τι μπορούσαμε στις δύσκολες συνθήκες του στρατοκρατικού καθεστώτος της χούντας. Βάλαμε τα θεμέλια της ειρηνικής διεκδίκησης των δικαιωμάτων για τις επόμενες γενιές.
Σήμερα, τα μηνύματα των αγώνων της νεολαίας του Πολυτεχνείου, εξακολουθούν και είναι επίκαιρα.
Καλώ λοιπόν τώρα εσάς, να αμφισβητήσετε τη γενιά μας, να φτιάξετε το δικό σας όραμα, να πιστέψετε στις δυνάμεις σας, μακριά από στρατοκρατικούς, νεοφασιστικούς, νεοναζιστικούς παραλογισμούς, που δημιούργησαν την Χούντα και να αγωνιστείτε με κάθε τρόπο.
Σας παραδίδουμε τη σκυτάλη! Ο αγώνας για ελευθερία, μόρφωση, δικαίωμα στην εργασία συνεχίζεται!
47 χρόνια μετά την εξέγερση του Πολυτεχνείου, πάρτε εσείς τη ζωή στα χέρια σας. Κάντε το για τον άνεργο πατέρα σας, για τον ανασφάλιστο συμμαθητή σας, για τον επιστήμονα που αναγκάζεται να μεταναστεύσει αναζητώντας αλλού μια καλύτερη ζωή.
Αντλήστε δύναμη και έμπνευση από τον αγώνα της νεολαίας που αντιστάθηκε και τραβήξτε τον δικό σας δρόμο. Για να κάνουμε όλοι μαζί τον κόσμο σας καλύτερο.
Σε σας ελπίζουμε!
*Ο Νίκος Ψυχογυιός
είναι Καθηγητής 2ου ΕΠΑΛ Ηρακλείου
