Ο Υφυπουργός Εθνικής Άμυνας κ. Ιωάννης Κεφαλογιάννης, απηύθυνε χθες, Τετάρτη 13 Μαρτίου 2024, την ακόλουθη ομιλία κατά τη συζήτηση και ψηφοφορία που διεξήχθη στην Ολομέλεια της Βουλής για την «Κύρωση του Μνημονίου Συνεργασίας μεταξύ του Υπουργείου Άμυνας των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής εκπροσωπούμενου από τον Στρατό των ΗΠΑ και του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας της Ελληνικής Δημοκρατίας αναφορικά με την απόσπαση/τοποθέτηση ελληνικού Προσωπικού Άμυνας στον Στρατό των ΗΠΑ» και την «Κύρωση του Μνημονίου Συμφωνίας μεταξύ του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας της Ελληνικής Δημοκρατίας, όπως εκπροσωπείται από την Ελληνική Διοίκηση Ειδικού Πολέμου, και του Υπουργείου Άμυνας των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής, όπως εκπροσωπείται από τη Διοίκηση Ειδικών Επιχειρήσεων των ΗΠΑ, με αντικείμενο την τοποθέτηση Προσωπικού Άμυνας της Ελληνικής Δημοκρατίας στη Διοίκηση Ειδικών Επιχειρήσεων των ΗΠΑ»:
«Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, δεν έχω να προσθέσω και πάρα πολλά σε σχέση με την εισήγησή μου στην Επιτροπή Εξωτερικών και Άμυνας. Θα τονίσω μόνο για άλλη μια φορά ότι η κύρωση αυτών των δύο μνημονίων δεν εμβαθύνει απλώς ακόμη περισσότερο τη στρατηγική σχέση που έχει η χώρα μας με τις Ηνωμένες Πολιτείες, δεν εδραιώνεται μόνο η στρατιωτική συνεργασία με έναν από τους πιο προηγμένους στρατούς παγκοσμίως, αλλά νομίζω ότι αποκρυσταλλώνεται και η σημαντική συμμετοχή των Ελλήνων στρατιωτικών τόσο στο ακαδημαϊκό στρατιωτικό γίγνεσθαι των ΗΠΑ, όσο βεβαίως και σε συμβουλευτικά όργανα σε επιχειρησιακό επίπεδο.
Θα ήθελα στο σημείο αυτό, επειδή καλό είναι να βλέπουμε και τι κυρώνουμε ως κείμενα, να διαβάσω λίγο από αυτά τα οποία μέσα το ίδιο το κείμενο, ειδικά στο μνημόνιο που αφορά τη Διοίκηση Ειδικών Υπηρεσιών των ΗΠΑ, αναφέρει ως περιγραφή θέσεων, επειδή ακούστηκε ότι θα συμμετέχουν σε επιχειρήσεις στο εξωτερικό ή στα πεδία των μαχών. Μια από τις θέσεις είναι εκπαιδευτής στην Ακαδημία Ανώτερου Μονίμου Προσωπικού Πολυκλαδικών Δυνάμεων Ειδικών Επιχειρήσεων στη Φλόριντα των Ηνωμένων Πολιτειών. Αντιλαμβάνεστε, λοιπόν, ότι τέτοιου είδους θέσεις προφανώς και θα έχουν πολύ σημαντικά πλεονεκτήματα για το προσωπικό το οποίο θα συμμετέχει και στη συνέχεια θα επιστρέψει στην πατρίδα, έχοντας αυτές τις εμπειρίες -όπως είπα προηγουμένως- από έναν από τους πιο προηγμένους, αν όχι τον πιο προηγμένο στρατό παγκοσμίως. Επίσης, θα ήθελα να υπενθυμίσω στην Εθνική Αντιπροσωπεία ότι το εθνικό συμφέρον και η εθνική ασφάλεια αποτελούν έννοιες αλληλένδετες που διακτινίζονται πέρα από τα στενά όρια της ελληνικής επικράτειας και της εδαφικής ακεραιότητας της χώρας. Και βεβαίως αυτές οι έννοιες πρέπει να μεταφράζονται σε συνθήκες ικανές για την επίτευξη των κυριαρχικών δικαιωμάτων και της αναβάθμισης του ρόλου και της επιρροής της χώρας μας και να αποτυπώνονται σε διμερείς ή πολυμερείς συμμαχίες στους διεθνείς οργανισμούς στους οποίους μετέχει, αλλά ακόμα και στην ευρύτερη περιοχή γειτνίασης της.
Θα ήθελα να θέσω υπόψη σας ότι, τα δύο υπό ψήφιση μνημόνια συνεργασίας, τα οποία συζητούμε -έχει αναφερθεί και από τον εισηγητή μας και από την κοινοβουλευτική εκπρόσωπο- είναι μια διαδικασία η οποία ξεκίνησε πολύ πριν. Δεν μιλάμε δηλαδή για την τωρινή συγκυρία -γιατί ακούστηκε αυτό στην επιτροπή αλλά και από κάποιους συναδέλφους στην ολομέλεια- ότι λόγω της Ουκρανίας φέρνουμε αυτά τα δύο μνημόνια. Για το μεν ένα μνημόνιο ξεκίνησε η διαδικασία του το 2019, όσον αφορά την τοποθέτηση στη Διοίκηση Ειδικών Επιχειρήσεων των ΗΠΑ, ενώ για το δεύτερο μνημόνιο η όλη διαδικασία ξεκίνησε το 2015. Και μάλιστα ήδη από τις 23 Ιανουαρίου του 2018 τόσο το ΓΕΕΘΑ με τον τότε Αρχηγό κ. Αποστολάκη, όσο και το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας με Υπουργό τον κ. Καμμένο, όσο και το Υπουργείο Εξωτερικών με Υπουργό τον κ. Νίκο Κοτζιά, γνωμοδότησαν θετικά για τη σκοπιμότητα σύναψης της συγκεκριμένης συμφωνίας. Ο λόγος που υπήρξε βεβαίως η καθυστέρηση, όπως πολύ σωστά ειπώθηκε, είναι το κατά πόσο θα έπρεπε να μπει μέσα ο όρος της αμοιβαιότητας ή όχι. Και τουλάχιστον όσοι είμαστε νομικοί σε αυτή την Αίθουσα, ξέρουμε πολύ καλά ότι διαβάζοντας τη μη αμοιβαιότητα είναι ετεροβαρής έναντι του άλλου μέρους και όχι υπέρ υμών, έχοντας μέσα βεβαίως και το δυνητικό της σύμβασης. Αλλά να ξέρουμε και τι περιέχει μέσα το μνημόνιο το συγκεκριμένο.
Επιπρόσθετα, και τα δύο αυτά μνημόνια -όπως είπα και προηγουμένως- ακριβώς επειδή δεν υπάρχει ο όρος αμοιβαιότητας, στην ουσία αποτελούν έκφραση του μονομερούς δικαιώματος της χώρας μας στο κατά πόσο κάποιοι Έλληνες αξιωματικοί συγκεκριμένοι στον αριθμό -τρία και δύο δεν υπάρχει κάτι παραπάνω, εξάλλου αν δείτε και την Έκθεση του Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους το λέει ρητώς μέσα- θα συμμετέχουν ή όχι στις συγκεκριμένες θέσεις που αναφέρονται σε αυτά τα δύο μνημόνια. Κοινώς, αν θέλει η πατρίδα μας να τους στείλει, τους στέλνει. Αν δεν θέλει, όχι. Επίσης -θα το αναφέρω και στη συνέχεια- οπότε θέλουμε, τερματίζουμε και αυτή τη συνεργασία. Είναι ρητός ο όρος μέσα σε μεταγενέστερο άρθρο. Επιπλέον, η πλευρά των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής δεν αποκτά καμία αξίωση για τοποθέτηση ανάλογου προσωπικού στις Ένοπλες Δυνάμεις της χώρας. Και μάλιστα, όπως πολύ σωστά αναφέρθηκε, από την αρχή των συνομιλιών μεταξύ των δύο κρατών είχε τεθεί μετ’ επιτάσεως από πλευράς των ΗΠΑ να συμμετέχουν και δικοί τους αξιωματικοί αποσπασμένοι στις ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις και με ένα σκεπτικό πολύ συγκεκριμένο. Και το ΓΕΕΘΑ τότε το απέρριψε και γι’ αυτό τον λόγο δεν υπάρχει και στο μνημόνιο. Επιπλέον στα άρθρα 3.5 και 3.6 και των δύο μνημονίων αναφέρεται ρητά ότι το τοποθετούμενο προσωπικό δεν θα συμμετέχει σε ασκήσεις, πολιτικοστρατιωτικές δράσεις, καθώς και σε υπηρεσιακές τοποθετήσεις όπου πιθανολογεί ότι θα προκύψουν άμεσες εχθροπραξίες ή όπου έχει γίνει η έναρξη αυτών. Αναφέρεται ρητά μέσα από το κείμενο. Και μάλιστα συγκεκριμένα λέει ότι απαιτείται η έγγραφη εξουσιοδότηση και των δύο κρατών για την παρέκκλιση αυτής της αρχής. Και αυτό νομίζω αποτελεί μία επιπλέον δικλείδα ασφαλείας ότι η σύμπραξη σε επιχειρησιακό επίπεδο μεταξύ των δύο κρατών επ’ ουδενί τρόπο δεν συνεπάγεται τη συμμετοχή Ελλήνων αξιωματικών σε επιχειρήσεις αντιμετώπισης κρίσεων ή εχθροπραξιών. Εξάλλου –και αυτό δεν μπορούμε να το υπερβούμε με κανένα μνημόνιο και με καμία ψήφιση- για να συμμετάσχουν ελληνικές δυνάμεις σε επιχειρήσεις, απαιτείται απόφαση ΚΥΣΕΑ και όχι μια απλή υπογραφή ενός Υπουργού Εθνικής Άμυνας, για να το ξεκαθαρίσουμε και αυτό. Επομένως νομίζω ότι με αυτόν τον τρόπο σε καμία των περιπτώσεων τα συγκεκριμένα –το είπα και στην επιτροπή- μνημόνια δεν αποτελούν όχι την κερκόπορτα ούτε καν το πρώτο βήμα, με κανένα τρόπο, για συμμετοχή οποιουδήποτε Έλληνα αξιωματικού σε θέρετρα επιχειρήσεων.
Όπως είπα προηγουμένως, αναφερόμουν σε έναν πολύ συγκεκριμένο αριθμό αξιωματικών, οι οποίοι θα συμμετέχουν σε συγκεκριμένες θέσεις με βάση τα δύο μνημόνια. Στο ένα μνημόνιο μάλιστα περιγράφεται λεπτομερώς ποιες θα είναι οι θέσεις. Το δεύτερο είναι ανοικτό, γιατί υπάρχει μια δυνατότητα να συμμετέχουμε στις δυνάμεις των Ηνωμένων Πολιτειών που εδρεύουν στην Ευρώπη. Επαναλαμβάνω, στο δεύτερο μνημόνιο που αφορά την συμμετοχή Ελλήνων αξιωματικών σε θέσεις του αμερικανικού στρατού στην Ευρώπη είναι μια διαδικασία που ξεκίνησε το 2015 και στην ουσία ολοκληρώνεται σήμερα. Ο αριθμός των θέσεων για το δεύτερο αυτό μνημόνιο, οι ειδικότητες και οι βαθμοί θα αποτελέσουν βεβαίως αντικείμενο σκοπιμότητας ως περιεχόμενο της σχετικής προκήρυξης, η οποία υπόκειται στην αμοιβαία διακριτική ευχέρεια και των δύο μερών. Και σε κάθε περίπτωση ο αριθμός των θέσεων –επαναλαμβάνω ανώτερος κατά τον αριθμό τρία, δεν σημαίνει ότι θα πληρώσουμε και τις τρεις θέσεις στο δεύτερο μνημόνιο- περιορίζεται από την προκαλούμενη οικονομική επιβάρυνση η οποία αναφέρεται –είπα και προηγουμένως πού αναφέρεται- και στην Έκθεση του Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους. Πρόκειται επομένως για μία οικονομική επιβάρυνση που ο προϋπολογισμός της αντιστοιχεί –θα το πω για άλλη μια φορά- σε μάξιμουμ αριθμό τριών στελεχών.
Όλα αυτά τα οποία σας προανέφερα, επιρρώνουν ακόμη περισσότερο πως πρόκειται για δύο συμφωνίες που όχι μόνο συμβάλλουν στην ενίσχυση του εθνικού συμφέροντος και στην αναβάθμιση του αξιόμαχου και της τεχνογνωσίας των στελεχών των Ενόπλων Δυνάμεων, αλλά δημιουργούν και ασφαλείς και συμφέρουσες συνθήκες απόκτησης αυτής της εμπειρίας. Οποιαδήποτε άποψη περί ταύτισης των μνημονίων αυτών και δη αυτού στις τοποθετήσεις σε μονάδες του στρατού των ΗΠΑ στην Ευρώπη με αποστολή δυνάμεων στην Ουκρανία, αποτελεί κατά τη γνώμη μου ένα σφάλμα και κυρίως ένα λογικό άλμα χωρίς να είναι πουθενά καταγεγραμμένο είτε σε κάποιο νομικό κείμενο και βεβαίως αυτό δεν πρόκειται να συμβεί ποτέ. Δεν υπάρχει λοιπόν καμία κερκόπορτα, όπως είπα και προηγουμένως, μέσα από αυτές τις συμφωνίες να συμμετέχουν Έλληνες αξιωματικοί ειδικά στην Ουκρανία που αναφέρθηκε στη συζήτηση και στην ολομέλεια αλλά και στην επιτροπή. Ειδικότερα μέσα από την κοινή δράση και συνεργασία με τις Ένοπλες Δυνάμεις των ΗΠΑ, η χώρα μπορεί να εξασφαλίσει τη συλλογή πληροφοριών και εμπειριών σχετικά με το ευρύτερο διεθνές περιβάλλον που θα συμβάλλουν στην αναβάθμιση της επιχειρησιακής ετοιμότητας και της αποτρεπτικής ισχύος των δυνάμεων της χώρας.
Θα ήθελα επίσης να τονίσω ότι ο εκσυγχρονισμός και η προσαρμογή των Ενόπλων Δυνάμεων ειδικά στα νέα δεδομένα και στις τεχνολογικές εξελίξεις αποτελεί βασικό ζητούμενο της ατζέντας 2030 για τις Ένοπλες Δυνάμεις, τις οποίες είχε τη χαρά να αναλύσει ο Υπουργός κ. Δένδιας στην επιτροπή πριν από λίγες εβδομάδες. Όπως γνωρίζετε, σε παγκόσμιο επίπεδο η διαθεσιμότητα των τεχνολογικών πόρων αποτελεί σημαντική μεταβλητή στον επιχειρησιακό σχεδιασμό και υπάρχει μια ευδιάκριτη τάση για την υιοθέτηση τεχνολογιών, οι οποίες βασίζονται στην τεχνητή νοημοσύνη, σε στρατιωτικές εφαρμογές και κυρίως σε τεχνολογία που χώρες όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι αρκετά μπροστά και μπορούν να βοηθήσουν μέσα από αυτήν την πρωτοπορία την οποία έχουν, τη γνώση και την εμπειρία και των δικών μας στελεχών. Συνεπώς, η εξοικείωση των Ελλήνων στρατιωτικών με τέτοιου είδους τεχνολογικά συστήματα και στρατηγικές επικράτησης είναι ιδιαίτερα κρίσιμη και για την εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων στις Ένοπλες Δυνάμεις που επιδιώκουμε. Θα ήθελα τέλος να επισημάνω ότι γενικότερα οι συμμαχίες που συνάπτει η χώρα μας είναι ίσως μία από τις βασικότερες και σημαντικότερες εκδηλώσεις όσον αφορά την ισορροπία ισχύος. Είναι προφανές ότι η Ελλάδα -το είπα και στην επιτροπή- δεν είναι μια χώρα υπερδύναμη από άποψη στρατιωτική ή οικονομική. Γι’ αυτό τον λόγο οφείλει να στηρίζεται όχι μόνο στη δική της ισχύ αλλά και μέσα από συμμαχίες έτσι ώστε να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις στη διεθνή σκηνή.
Συνεπώς, το εθνικό συμφέρον δεν περιορίζεται στενά στη διαφύλαξη της εθνικής ακεραιότητας και της ανεξαρτησίας της χώρας, αλλά περιλαμβάνει ευρύτερες έννοιες στρατηγικής σημασίας όπως κυριαρχικά και γεωστρατηγικά συμφέροντα, συμμαχίες, επέκταση της ζώνης ασφαλείας γύρω από την Ελλάδα, ενσωμάτωση της διεθνούς τάξης και βεβαίως αντιμετώπιση των νέων διεθνών απειλών. Να πω επίσης ότι η σημασία του μνημονίου του συγκεκριμένου είναι ξεχωριστή, διότι για πρώτη φορά θα τοποθετηθούν Έλληνες αξιωματικοί σε μονάδες των ΗΠΑ με σκοπό να αποκτήσουν επιχειρησιακή εμπειρογνωμοσύνη και τεχνικές γνώσεις πάνω στη διαδικασία της επιχειρησιακής υποστήριξης. Θυμίζω ότι οι θέσεις τις οποίες αυτή τη στιγμή στελεχώνουν είτε στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ είτε στην Ευρωπαϊκή Ένωση είναι είτε στην εκπαίδευση είτε σε επιτελικές στις συγκεκριμένες δομές στις οποίες αναφέρομαι. Οι νέες θέσεις οι οποίες συμφωνήθηκαν μεταξύ των δύο χωρών, μεταξύ Ηνωμένων Πολιτειών και Ελλάδας είναι στην ουσία καινούργιες. Και γι’ αυτό τον λόγο επισείουν και αυτή την οικονομική επιβάρυνση. Γι’ αυτό τον λόγο επίσης πρέπει να περάσει η κύρωσή τους από την Βουλή των Ελλήνων. Να εξηγήσω και τον τεχνικό χαρακτήρα των συγκεκριμένων συμφωνιών.
Θα ολοκληρώσω, κάνοντας δυο-τρεις παρατηρήσεις σε σχέση με κάποιες ερωτήσεις που τέθηκαν τόσο από πλευράς συναδέλφων στην επιτροπή όσο και στην ολομέλεια. Ρωτήθηκα στην επιτροπή για ποιο λόγο για παράδειγμα το κόστος σε μια μακάβρια ας το πούμε περίσταση, βλέπε θάνατο ή έναν βαρύ τραυματισμό, καλύπτει το κράτος το οποίο στέλνει τους αξιωματικούς. Θα ήθελα πολύ απλά να πω ότι είναι ένας όρος ο οποίος παγίως μπαίνει σε τέτοιου είδους συμφωνίες. Γι’ αυτό τον λόγο θα καταθέσω και στα Πρακτικά μια σειρά από τέτοιου είδους συμφωνίες οι οποίες αναφέρονται ακριβώς στον ίδιο όρο που είναι και στο άρθρο 4.1.5. Επίσης, αν θυμάμαι καλά, η κ. Δούρου με είχε ρωτήσει για ποιον λόγο στο άρθρο 10 ο τρόπος επίλυσης των διαφορών είναι μέσα από διαβουλεύσεις μεταξύ των μερών και όχι με επίκληση του Διεθνούς Δικαίου και κάποιες άλλες συμφωνίες. Θα ήθελα να πω ότι είναι, επίσης, ένας όρος ο οποίος παγίως μπαίνει σε τέτοιου είδους συμφωνίες. Θα καταθέσω αντίστοιχες συμφωνίες στα Πρακτικά. Τέλος, επειδή αναφέρθηκε και από τον κ. Παφίλη το κατά πόσο θα παίρνουμε εντολές από αξιωματικούς των ΗΠΑ και αν τελικώς αυτές θα είναι καμιά φορά ενάντια στα δικά μας συμφέροντα ή στα συμφέροντα της χώρας υπό ευρεία έννοια, θα ήθελα να πω στον κύριο συνάδελφο -ο οποίος αυτή τη στιγμή απουσιάζει από την Αίθουσα, αλλά νομίζω ότι θα του το μεταφέρετε- ότι πρώτον, προφανώς καμία Ελληνίδα και κανένας Έλληνας αξιωματικός δεν πρόκειται να πάρει εντολές για να εκτελέσει κάτι ενάντια στο καθήκον της/του και σε αυτό το οποίο έχει θεσπιστεί στο Σύνταγμα και τους ελληνικούς νόμους. Επίσης, ανά πάσα στιγμή στα άρθρα 11.5. και 11.6. αναφέρεται ρητώς ότι αν για κάποιο λόγο δεν είναι για μας επωφελής η συγκεκριμένη συνεργασία, την τερματίζουμε αυτομάτως και προφανώς δεν δεσμευόμαστε από καμία τέτοια συνέπεια.
Συνεπώς, καλώ όλες και όλους στην Αίθουσα να υπερψηφίσουμε τη συγκεκριμένη συμφωνία. Νομίζω πως προσπάθησα τόσο στην επιτροπή, όσο και στην Ολομέλεια να φωτίσω πάρα πολλές από τις απορίες που εκφράστηκαν από συναδέλφους και πολλές από τις οποίες ήταν και καλόπιστες. Θα ήθελα να πω ότι πρόκειται για δύο μνημόνια τα οποία περιλαμβάνουν όρους που παγίως περιλαμβάνονται σε τέτοιου είδους περιπτώσεις όχι μόνο μεταξύ Ελλάδας και Ηνωμένων Πολιτειών, αλλά και μεταξύ Ελλάδας και άλλων χωρών που έχουν κάνει διμερείς συμφωνίες ή ακόμα και σε άλλες συμφωνίες που έχουν κάνει οι Ηνωμένες Πολιτείες με άλλα κράτη. Συνεπώς, δεν υπάρχει κάτι το πονηρό, κάτι το γκρίζο. Θέλω, λοιπόν, να πω ότι, κατά τη γνώμη μας, τουλάχιστον κατά τη γνώμη όσων πιστεύουμε ότι η χώρα μας μπορεί να έχει όφελος από αυτές τις συνεργασίες με στρατούς, όπως είναι, για παράδειγμα, αυτός των Ηνωμένων Πολιτειών, μέσα από την τεχνογνωσία και την εμπειρία την οποία θα λάβουμε, θα πρέπει να υπερψηφίσουμε τα παρόντα μνημόνια.
Σας ευχαριστώ πολύ.»
