Τι είναι η Διπολική Διαταραχή;
Η Διπολική Διαταραχή (ΔΔ) είναι μια διαταραχή της διάθεσης. Εδώ, το συναίσθημα κινείται εντός μη φυσιολογικού εύρους, εναλλάσσεται από περιόδους κατάθλιψης σε περιόδους μανίας, ή υπομανίας και βέβαια, όχι σπάνια περνάει και από περιόδους νορμοθυμίας (φυσιολογικής διάθεσης). Η διπολική συναισθηματική διαταραχή (ΔΔ) απαντάται στο 1-4% του πληθυσμού.
Η ΔΔ συνδέεται συχνά αλλά όχι απαραίτητα με μειωμένη λειτουργικότητα σε διάφορους τομείς (επαγγελματικό, προσωπικό, οικογενειακό, κοινωνικό), με μείζονα αναπηρία και αυξημένη νοσηρότητα. Σε ότι αφορά στις σωματικές παθήσεις, η ΔΔ συνδέεται σε ποσοστό 20-80% με την εμφάνιση παχυσαρκίας, μεταβολικού συνδρόμου, καρδιαγγειακών και αναπνευστικών παθήσεων αλλά και με ενδοκρινικές διαταραχές.
Τι ρόλο παίζει η διατροφή στις ψυχικές ασθένειες;
Για τη λειτουργία και τη διατήρηση της μορφολογίας του εγκεφάλου μας είναι απαραίτητη η παροχή ενέργειας, η οποία πρέπει να συνεπάγεται και διαθεσιμότητα απαραίτητων θρεπτικών συστατικών, όπως λιπίδια, βιταμίνες, μακρο- και μικρο-στοιχεία, συμπαράγοντες αντιοξειδωτικών αντιδράσεων, και καταλύτες σύνθεσης νευροτροφικών παραγόντων. Ως εκ τούτου, οι διατροφικές μας συνήθειες επηρεάζουν έμμεσα την προέλευση και εξέλιξη πολλών ψυχικών διαταραχών και έτσι θα μπορούσαν να αποτελέσουν στόχο θεραπευτικής παρέμβασης αλλά και πρόληψης.
Το μεγαλύτερο μέρος της έρευνας έχει επικεντρωθεί στη θεραπευτική δράση της διατροφής στην κατάθλιψη. Μια μετα-ανάλυση μελετών παρατήρησης έδειξε ότι το μεσογειακό πρότυπο διατροφής -κατανάλωση φρούτων, λαχανικών, ψαριών και ελαιολάδου- δρα προστατευτικά κατά της κατάθλιψης ενώ η Δυτικού τύπου διατροφή αυξάνει τις πιθανότητες εμφάνισής της (1, 2). Επιπλέον, σε συστηματική ανασκόπηση τυχαιοποιημένων κλινικών μελετών (RCT), παρατηρήθηκε ότι οι ομάδες με διατροφική παρέμβαση είχαν μείωση των καταθλιπτικών συμπτωμάτων σε σχέση με εκείνες μόνο τις ομάδες που είχαν ψυχοθεραπευτική και φαρμακοθεραπευτική υποστήριξη (3).
Θρεπτικά συστατικά με αποδεδειγμένη ευεργετική δράση στη θεραπεία της κατάθλιψης είναι τα ω3 λιπαρά οξέα, ο ψευδάργυρος, η Ν-ακετυλοκυστεΐνη, οι βιταμίνες του συμπλέγματος Β (συμπεριλαμβανομένων των φολικών) και η βιταμίνη D. Τα παραπάνω θρεπτικά συστατικά συμπεριλαμβάνονται σε τροφές, όπως τα ψάρια, το άπαχο κοτόπουλο, ο κρόκος του αυγού, το γιαούρτι, ο λιναρόσπορος, τα καρύδια και τα αμύγδαλα.
Ποια η σημασία της διατροφικής παρέμβασης στη Διπολική Διαταραχή;
H προτιμώμενη κατανάλωση προϊόντων πλούσιων σε ζάχαρη και λιπαρών από τους ασθενείς με ΔΔ έχει θεωρηθεί ως προσπάθεια αυτο-ίασης (η ζάχαρη μπορεί να μειώσει την επαγόμενη από το στρες κορτιζολαιμία, η οποία παρατηρείται συχνά σε ασθενείς με ΔΔ). Γι αυτό το λόγο, η κατάλληλη διατροφή γίνεται αναγκαία για την αποτροπή της παχυσαρκίας, της αντίστασης στην ινσουλίνη, του διαβήτη τύπου 2, ή της υπέρτασης.
Η συννοσηρότητα της ΔΔ με άλλες παθήσεις, όπως ο διαβήτης τύπου 2 ή αντίσταση στη γλυκόζη παρουσιάζουν μεγαλύτερες πιθανότητες δυσμενούς χρόνιας διπολικής διαταραχής και μανιακών και καταθλιπτικών επεισοδίων, σε σχέση με εκείνους που δεν έχουν διαταραχές της γλυκόζης και αυξομειώσεις βάρους.
Τα τελευταία χρόνια, έχει δοθεί ιδιαίτερη σημασία στη σημασία των φλεγμονωδών διεργασιών στη παθογένεια της ΔΔ. Η μεσογειακή διατροφή και η αυξημένη πρόσληψη φρούτων και λαχανικών συνδέονται με μειωμένη φλεγμονή, ενώ οι δίαιτες που διέπονται από τα δυτικά διαιτητικά πρότυπα θεωρούνται «προ-φλεγμονώδεις».
Μεγάλη βαρύτητα έχει δοθεί στα nutraceuticals, θρεπτικά συστατικά, τα οποία, μέσω της συμμετοχής τους στις μεταβολικές διεργασίες, έχουν αποδεδειγμένα ευεργετική επίδραση στην υγεία και χρησιμοποιούνται θεραπευτικά. Τα ω3 λιπαρά οξέα ανήκουν σε αυτή την κατηγορία και έχουν χρησιμοποιηθεί σε δόσεις 1-2 g εικοσαπεντανοϊκού οξέος ημερησίως για τη μείωση των συμπτωμάτων κατάθλιψης, συμπεριλαμβανομένης και της διπολικής κατάθλιψης. Να σημειωθεί ότι τα ω3 δεν έχουν παρενέργειες και η κατανάλωσή τους είναι ευεργετική για τη γενική υγεία. Εξαιρετική πηγή ω3 λιπαρών οξέων είναι η σαρδέλα, o σολομός, η ρέγκα, τα καρύδια, το σογιέλαιο, ο λιναρόσπορος και οι σπόροι τσία.
Υπάρχουν πολύ λίγες μελέτες σχετικά με το ρόλο της βιταμίνης D σε ασθενείς με ΔΔ, αν και έχει διαπιστωθεί ότι η ανεπάρκεια βιταμίνης D στους ασθενείς με ΔΔ είναι 4,7 φορές υψηλότερη από ό, τι στο γενικό πληθυσμό (4), με αποτέλεσμα να είναι αναγκαία η συμπλήρωσή της.
Η εκτίμηση των ασθενών με ΔΔ γίνεται με βάση υπάρχουσες τυχόν λανθασμένες διατροφικές συνήθειες και πιθανές ανεπάρκειες θρεπτικών ουσιών ενώ προτείνεται διαιτητική παρέμβαση (με τα γνωστά οφέλη για την σωματική υγεία) καθώς και πρόσληψη συμπληρωμάτων διατροφής. Ταυτόχρονα, οι αλλαγές στη διατροφή φαίνεται πώς βελτιώνουν την αποτελεσματικότητα της θεραπείας στη ΔΔ αυξάνοντας την αίσθηση του ασθενούς για έλεγχο και αντιμετώπιση των συμπτωμάτων του.
Αγγελική Σιώζιου
Διαιτολόγος-Διατροφολόγος
Κλινική Ψυχικής Υγείας «Άγιος Χαράλαμπος», Ηράκλειο Κρήτης
Πηγές:
1. Psaltopoulou T, Sergentanis TN, Panagiotakos BD, Sergentanis IN, Kosti R, Scarmeas N. Mediterranean diet, stroke, cognitive impairment and depression: A meta-analysis. 2013, Τόμ. 74, 2, σσ. 580-591.
2. Rahe C, Unrath M, Berger K. Dietary patterns and the risk of depression in adults: A systematic review of observational studies. 2014, Τόμ. 53, 4, σσ. 997–1013.
3. Jacka FN, O’Neil A, Opie R, Itsiopoulos C, Cotton S, Mohebbi M et al. A randomised controlled trial of dietary improvement for adults with major depression (the ‘SMILES’ trial). 2017, Τόμ. 15, 1, σ. 23.
4. Boerman R, Cohen D, Schulte PF, Nugter A. Prevalence of vitamin D deficiency in adult outpatients with bipolar disorder or schizophrenia. J. Clin. Psychopharmacol. 2016, Τόμ. 36, 6, σσ. 588–592.
