Του ΚΩΣΤΗ Ε. ΜΑΥΡΙΚΑΚΗ (*)
Ποιο είναι αλήθεια το διακύβευμα σε μια εποχή καθολικότητας στις εκπτώσεις των Αξιών; Μα το πρόταγμα του Λόγου! Όχι μόνο για την επαλήθευση, ούτως ή άλλως της πρωταρχικότητάς Του, αφού μέσα από την ομίχλη κιόλας της Γένεσης του Κόσμου, όταν ο Θεός μάλασε ακόμη τον πηλό, εκεί στα λίγα σταροχώραφα παρέα με τους αγγέλους Του και το πνεύμα επεφέρετο επί του ύδατος, εκείνος ήταν «εν Αρχή».
Στους καιρούς μας ολοένα και λιγοστεύουν οι Δάσκαλοι, που «εξωστρεφή τω τρόπω», πέρα από τα όρια των πανεπιστημιακών αμφιθεάτρων, συνδυάζουν το κήρυγμα αυτού του Λόγου και τους στήμονες της γνώσης με μιαν Αποστολική συνέπεια και ζείδωρη γλώσσα προς την Κοινωνία. Ο ομότιμος καθηγητής του ΕΜΠ, ο Δάσκαλος Θ. Π. Τάσιος είναι ίσως αυτή η ενσάρκωση της θεωρίας του Σταγειρίτη φιλοσόφου που έλεγε «ό,τι κάνεις για τους άλλους, το κάνεις για σένα, για να εισπράττεις χαρά». Σκέφτομαι αλήθεια, πως ο χαρακτηρισμός αυτός του «Δασκάλου», είναι ο πλέον λιτός και Αριστοτελικός που τον ακολουθεί, του ταιριάζει και αποδίδει πιστά και με σεβασμό την πολυετή προσφορά – διακονία του όχι μόνο στην ελληνική και διεθνή πανεπιστημιακή κοινότητα αλλά και στην ελληνική κοινωνία.
Ο Θ. Π. Τάσιος απ’ όλους τους επάξιους τίτλους που του έχουν απονεμηθεί, εξακολουθεί να φέρει εκείνον του πιο ασήκωτου και πιο τιμητικού. Είναι εκείνος ο ίδιος που ταίριαζε στο Σωκράτη, τον Αριστοτέλη, τον Κομφούκιο. Γιατί Δάσκαλος θα πει και κατά τον Καζαντζάκη «αυτός που γίνεται γέφυρα για να περάσει αντίπερα ο μαθητής του. Κι όταν πια του διευκολύνει το πέρασμα, αφήνεται χαρούμενα να γκρεμιστεί, ενθαρρύνοντας τον μαθητή του να φτιάξει δικές του γέφυρες». Και σήμερα ο ομότιμος πια καθηγητής του ΕΜΠ και ακαδημαϊκός σε πάμπολλα ξένα πανεπιστήμια, έχει φτιάξει τις δικές του εκατοντάδες κυριολεκτικά και μεταφορικά γέφυρες. Αγάπησε σφόδρα την ιδιότητα του Δασκάλου, το να μεταδίδει αφθονοπάροχα τη γνώση του στους άλλους. «Πρέπει να το αγαπάς πολύ το δασκαλίκι» λέει συχνά. «Κι όταν το αγαπάς, σου δίνει τεράστιες υποστασιακές ηδονές». Δεν έμεινε ποτέ όμως μόνο σ’ αυτό. Πρόεδρος συνάμα της Ελληνικής Φιλοσοφικής Εταιρείας, μια από τις πάμπολλες σημερινές του ιδιότητες, δεν σταματά να ερευνά και να μελετά, προσηλωμένος στην απέραντη επικράτεια της αδαπάνητης γνώσης. Από τον Πλάτωνα ως τον Επίκουρο και από τον Αριστοτέλη ως τη χριστιανική θεώρηση των πραγμάτων, αθλούμενος ως ακάματος εργάτης του πνεύματος για τις μεγάλες υποψίες της Επιστήμης, της Ζωής και του Κόσμου.
Ο καθηγητής Θ. Π. Τάσιος, με βαθυστόχαστη ακαδημαϊκή γραφή και σημειολογικό πολιτικό λόγο στις αναφορές και τα γραπτά του, για τα προβλήματα της ελληνικής κοινωνίας, εξακολουθεί να παραμένει ένας αειθαλής έφηβος της μοιρασιάς της Γνώσης και της Σοφίας που τον διακρίνουν, προτάσσοντας σε κάθε ευκαιρία την ξεχασμένη από τους πολιτικούς Αρχή, ότι «η καλή Παιδεία είναι θέμα εθνικής επιβίωσης».
Ταυτόσημο και συναφές ίσως και με την αντίληψη του απολεσθέντος σήμερα πρακτέου μιας «ηθικοπολιτικής αυτοσυνειδησίας», που προτάσσει τον προγραμματισμό για το αύριο και το ευ ζην για τις επόμενες γενιές. Σε αντιδιαστολή του γήινου συνθήματος των περασμένων δεκαετιών «εδώ και τώρα» που ευθύνεται κυρίαρχα για τη σημερινή παρακμή. Άλλωστε, του αρέσκεται συχνά να μνημονεύει το βραβευμένο νομπελίστα ινδό οικονομολόγο Αμάρτια Σεν, ο οποίος ουσιαστικά απέδειξε ότι η πολιτική (πρέπει να) είναι Ηθική. Η «βελτίωση της γνωσιακής και ηθικοπολιτικής αυτοσυνειδησίας» των Ελλήνων είναι η κρίσιμη μάζα για την επιβίωσή μας ως κοινωνίας επιμένει σε όλες τις εμπνευσμένες συνεντεύξεις, διαλέξεις και δοκίμιά του.
Ποιος άλλωστε δεν έγινε κοινωνός των υπαινιγμών στα δεκάδες βιβλία του και στις δημοφιλείς επιφυλλίδες του στο ΒΗΜΑ που άφησαν εποχή; Ο Θ. Π. Τάσιος είναι εκείνος που αναφανδόν περιφρουρεί και διαφυλάττει «τη σοφία που δε χάσαμε στη γνώση, και τη γνώση που δεν απωλέσαμε στην πληροφόρηση» κατά πως λέει εκλαϊκευμένος σε πρόζα στα «Χορικά από τον Βράχο» ένα άλλο οικουμενικό πνεύμα ο T. S. Eliot.
«Εμάς τους ωμούς και στεγνούς μηχανικούς, ο Θ. Π. Τάσιος μας ανέβασε πολιτισμικά», είχε πει προ ετών ο τότε Πρύτανης του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου καθηγητής Θ. Ξανθόπουλος. Ήταν στη διάρκεια μιας τιμητικής εκδήλωσης, που το ΕΜΠ είχε τη γενναιοδωρία να την αφιερώσει σε μία από τις πιο χαρισματικές προσωπικότητες του Ιδρύματος, τον πολιτικό μηχανικό, τον καθηγητή, το στοχαστή, το συγγραφέα, το διανοούμενο Θ. Π. Τάσιο, με την ευκαιρία της συμπλήρωσης, τότε, των 70 χρόνων του. Το ίδιο έπραξε και στον κάθε απλό Έλληνα με την αειθαλή «αποστολική» δράση του, στην εγρήγορση των συνειδήσεων με τις δημόσιες παρεμβάσεις του.
Δεν είναι τυχαίο ότι σε όλες τις διαλέξεις με ομιλητή τον Θ. Π. Τάσιο, βλέπει κανείς να γίνεται το αδιαχώρητο. Θυμάμαι τις δημοφιλείς, (ακόμη και στους μόνιμα ταραχοποιούς Κνίτες) παραδόσεις των μαθημάτων του «οπλισμένο σκυρόδεμα» στα ασφυκτικά γεμάτα αμφιθέατρα Γκίνη του ιστορικού κτιρίου του ΕΜΠ στην Πατησίων, κάπου εκεί στα μέσα της δεκαετίας του ’80, όπου πλάι στη μοναδική θεσπέσια καθηγητική τεχνική γνώση, πάντα συνέπλεε ένας άλλοτε υπαινικτικός και άλλοτε ουσιαστικός και βαθύς φιλοσοφικός λόγος. Δονούμενος και βαθειά αφηγηματικός με την ενίοτε χρωματιστή και καλλικέλαδη φωνή, συνακόλουθος από την αρμονία των κυματιστών κινήσεων των χεριών και τις συσπάσεις του προσώπου, κάτι σαν μηχανικίστικο υπόλειμμα από τις υποκριτικές κινήσεις του Μινωτή και του Κατράκη στην Επίδαυρο, αλλά και του διαπεραστικού βλέμματος μιας ευθύβολης ματιάς στους φοιτητές του, που μέσα της ενυπήρχε η αόρατη ερώτηση «το καταλάβατε λεβέντες μου;», ο καθηγητής Θ. Π. Τάσιος, ήταν και παραμένει ο ακαταμάχητος ταξιδευτής και Οδυσσέας της Γνώσης, ο θηρευτής των υψηλών και των ωραίων. Γιατί σπάνια βλέπει κανείς τον ουσιώδη λόγο και τη ρητορική δεινότητα, ανάκατα με το υψηλό χιούμορ, την ανεξάντλητη γοητεία και τη μαγεία έλξης στο ακροατήριο.
Για όλους εμάς που είχαμε την αγαθή τύχη να τον έχουμε Δάσκαλο στα αμφιθέατρα του ΕΜΠ, αλλά και για το ευρύτερο ελληνικό κοινό, ο Θ. Π. Τάσιος είναι ένας από την λιγοστή ύψιστη πνευματική εφεδρεία της χώρας, τους ελάχιστους διανοούμενους τεχνικούς, ο επιστήμονας που κινείται σε συναρπαστικά διανοητικά πεδία που ερεύνησε τη φύση και τις δυνατότητες της τεχνολογίας, που την τοποθέτησε στα ιστορικά και φιλοσοφικά της πλαίσια. Από την αρχή κιόλας της ακαδημαϊκής του ζωής, όταν εγκατέλειψε τη Μαθηματική Σχολή και μπήκε πρώτος στο Πολυτεχνείο μέχρι και σήμερα με τη διεθνή δράση και το πλούσιο συγγραφικό του έργο. Αφιερωμένος στην έρευνα, τη διδασκαλία και τη σύνταξη κανονισμών για τη φύση του επαγγέλματος του μηχανικού, ο Θ. Π. Τάσιος ανέδειξε μεταξύ άλλων μια άλλη πτυχή του αρχαιοελληνικού πολιτισμού, αυτήν της τεχνογνωσίας. Πριν από χρόνια εκδόθηκαν τα «Δαιδάλματα» από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις του ΕΜΠ, που ανθολογούν 250 κείμενά του. Ήταν μία προσπάθεια συμπύκνωσης του ευρύτατου διανοητικού πεδίου του ερευνητή καθηγητή, ο οποίος διαπερνά τις περιοχές της φιλοσοφίας και του κοινωνικού στοχασμού για να τις συνδέσει με τις εξελίξεις στην τεχνολογία. Χαρακτηριστικό της σκέψης του, είναι η διασύνδεση των επιστημονικών περιοχών, ο έντονος κοινωνικός προβληματισμός, η υπεράσπιση τολμηρών τεχνολογικών καινοτομιών, ο κοσμοπολιτισμός με σημαντική τη δράση του και στα προγράμματα της UNESCO, και η πολυγλωσσία που του άνοιξε παράθυρα διεθνούς αναγνωρισιμότητας.
Ο Θ. Π. Τάσιος αντιπροσωπεύει ένα τύπο δασκάλου που απαντάται όλο και πιο σπάνια, στους καιρούς μας. Ο Λόγος του αντιτάσσεται σθεναρά στη σημερινή γλωσσοπαιδαγωγική και πνευματική κενότητα και παρακμή των νεοελλήνων και στον ιππόδρομο του δημόσιου βίου. Αλλά κυρίως στην πολλαπλή πενία και έρημο μιας επονείδιστης κρατικής Παιδείας, συστηματικά και κατ’ εξακολούθηση διακορευόμενης από τον άκρατο μεταπολιτευτικό αριστερό λαϊκισμό αλλά και τις σπιθαμιαίες και χαρτοκοπτικές φιγούρες ενός φρικτού πολιτικού μοντέλου που η πολύχρονη κρίση που μαστίζει τη χώρα δεν λέει να εξοβελίσει. Ηχεί σαν προφητική σάλπιγγα πάνω στα αποκαΐδια μιας παρακμιακής χώρας, προμηθεϊκός και πυρφόρος σε μια υπνώτουσα κοινωνία που έχει απεκδυθεί και εξοστρακίσει κάθε αξιακό πρότυπο, αλλά που κυρίως έχει εκποιήσει και χυδαιοποιήσει την Παιδεία της. Ο Θ. Π. Τάσιος παραμένει ένας ιεραπόστολος και «αναχωρητής», αν τον κρίνουμε με τις καθεστηκυίες νόρμες της σημερινής Ελλάδας του συρμού. «Ένας «αναχωρητής» όμως για τους μισούς είναι, αναγκαστικά, για τους άλλους μισούς, ένας «Ερχόμενος»», γράφει η ενορατική γραφίδα του ποιητή. Τον ακούω με το Λόγο του, όπως τότε στα αμφιθέατρα του ΕΜΠ να διακηρύττει και να προειδοποιεί σαν άλλος Απόστολος με τον ποιητή: «Πάρτε μαζί σας νερό, το μέλλον μας έχει πολύ ξηρασία»…
Η Κρήτη θα έχει την ευκαιρία, την τύχη και την τιμή σήμερα το βράδυ σε μια εκδήλωση που οργανώνεται από το Μουσείο Καζαντζάκη, να ακούσει σε μια από εκείνες τις φωτοστεφείς διαλέξεις του, τον «Ερχόμενο» Θ. Π. Τάσιο, τον ακάματο εργάτη του πνεύματος να μιλά για την «ανθρωπογραφία ενός τραγικού διανοούμενου», ενός άλλου ανυπόταχτου Δασκάλου, ενός κρητικού και συνάμα παγκόσμιου πνεύματος, του Νίκου Καζαντζάκη.
(*) Ο κ. Κωστής Μαυρικάκης είναι Πολιτικός Μηχανικός ΕΜΠ, μελετητής ιδιωτικών και δημοσίων έργων, με ενδιαφέροντα στη συγγραφή και την ιστορική έρευνα. Έχει τιμηθεί (2017) με τον έπαινο της Τάξης Ηθικών και Πολιτικών Επιστημών της Ακαδημίας Αθηνών.
