Γράφει ο Δρ. Χρήστος Ε. Γεωργίου*
Όταν μιλάμε για συγκρούσεις σκεφτόμαστε προφανώς τις «ενεργές», αυτές δηλαδή που «φαίνονται», που είναι δηλαδή ορατές σε όλους μας, αυτές που προκαλούν τις μάχες ανάμεσα στα ενδιαφερόμενα μέρη, αυτές που ως αιτία διαφωνίας και σύγκρουσης έχουν κάτι που για όλους μας εν τέλει είναι ορατό και ξεκάθαρο… Αυτές είναι οι «ενεργητικές» συγκρούσεις. Υπάρχουν όμως και οι λεγόμενες «παθητικές» συγκρούσεις.
Οι «παθητικές» συγκρούσεις είναι και οι πιο σφοδρές, όταν εκδηλώνονται μεταξύ των μελών μιας οικογένειας. Και φυσικά, εκδηλώνονται με αρκετούς τρόπους. Μερικά παραδείγματα για το πώς αντιλαμβανόμαστε τις «παθητικές» συγκρούσεις, είναι τα ακόλουθα:
- Πολλά μέλη οικογενειών αντιλαμβάνονται ότι δεν έχουν τις απαραίτητες ικανότητες για να «προχωρήσουν» επαγγελματικά και ειδικά για να υπηρετήσουν σε μια διευθυντική θέση. Τότε κυριαρχεί ο φόβος, ο οποίος προέρχεται από το γεγονός ότι ενδέχεται να ληφθούν σημαντικές αποφάσεις για το συγκεκριμένο άτομο από τα άλλα μέλη της οικογένειας ή να ληφθούν «μέτρα» που σίγουρα θα αποκαλύψουν ότι «ο βασιλιάς είναι γυμνός». Τότε η σύγκρουση έρχεται πιο εύκολα.
- Οι προηγούμενες γενιές, λεκτικά ή μη λεκτικά, θελημένα ή αθέλητα, μεταφέρουν εντάσεις από το παρελθόν και προκαταλήψεις. Αυτά λειτουργούν σαν μια από τις βόμβες του παλιού καιρού που είχαν φυτίλι. Στην προκειμένη περίπτωση η φωτιά άναψε πριν χρόνια, αλλά η βόμβα ενδέχεται να σκάσει μια – δυο γενιές αργότερα.
- Όταν κανένας δεν δίνει λόγο σε κανέναν στην οικογενειακή επιχείρηση, τότε αυτή η έλλειψη λογοδοσίας λειτουργεί σαν παγίδα για τα μέλη της οικογένειας. Όταν δεν υπάρχει ακόμη και στοιχειώδες σύστημα λογοδοσίας, τότε το γεγονός αυτό λειτουργεί ως πηγή δημιουργίας συγκρούσεων.
- Η εξουσία – το γράψαμε στο άρθρο μας της προηγούμενης Παρασκευής – είναι ΤΟ θέμα από το οποίο ξεκινούν οι σφοδρότερες συγκρούσεις. Το σημείο εκκίνησης της σύγκρουσης είναι το πώς μοιράζεται και το πώς χρησιμοποιείται η εξουσία. Αν δεν υπάρχει ρητή συμφωνία για τη διαχείριση της εξουσίας, τότε να είστε σίγουροι ότι η σύγκρουση θα ξεσπάσει σύντομα και θα είναι σφοδρότατη. Μάλιστα, σε τέτοιες περιπτώσεις υπάρχει η λεγόμενη «σιωπηρή διαφωνία» των μελών της οικογένειας, η οποία κάνει τη συγκεκριμένη σύγκρουση ακόμη πιο σφοδρή.
- Η λέξη «φράξια» δεν υπάρχει μόνον στα κόμματα, αλλά και στις οικογενειακές επιχειρήσεις. Μάλιστα, και στα κόμματα και στις οικογενειακές επιχειρήσεις οι φράξιες λειτουργούν ακριβώς με τον ίδιο τρόπο. Πρόκειται δηλαδή για μια συγκροτημένη ομάδα μελών της οικογένειας, η οποία διαφοροποιείται από τις επίσημες αποφάσεις της οικογένειας και της διοίκησης της επιχείρησης, λειτουργεί αυτόνομα μέσα στην οικογενειακή επιχείρηση και δρα υπονομευτικά προς όλες τις κατευθύνσεις. Μετά απ’ αυτά, πώς να μην έρθει η σύγκρουση;
- Τα μέλη της οικογένειας, και ειδικά αυτά της επόμενης γενιάς, ενδέχεται να μην συμπεριφέρονται με τον προσήκοντα σεβασμό προς τα μέλη της προηγούμενης. Φυσικά, το ίδιο συμβαίνει και με την πρεσβύτερη γενιά, της οποίας η κορυφαία συνήθεια προσβολής της νεότερης γενιάς είναι η υποτίμηση των γνώσεων, των προσόντων και των δεξιοτήτων της. Όταν υπάρχει ασέβεια εκατέρωθεν, δημιουργούνται τριβές. Οι τριβές είναι ο δρόμος για τη σύγκρουση.
- Οι οικογενειακές επιχειρήσεις, όπως και κάθε άλλη επιχείρηση, καθορίζουν την επιχειρησιακή τους στρατηγική, το ετήσιο πλάνο και τις επιμέρους τακτικές που θα εφαρμόσουν για να επιτύχουν τους στόχους τους. Όταν υπάρχουν μέλη της οικογένειας που εργάζονται στην οικογενειακή επιχείρηση, αλλά δεν ευθυγραμμίζονται και δεν εφαρμόζουν τα όσα έχουν αποφασισθεί, προκαλούν με τη στάση τους, κι έτσι δημιουργούν εντάσεις και εν τέλει συγκρούσεις.
- Από την άλλη μεριά, η αβεβαιότητα για την πορεία και το μέλλον της οικογενειακής επιχείρησης η οποία προκαλείται από κακούς υπολογισμούς, ελλιπείς σχεδιασμούς και πλημμελή παρακολούθηση του περιβάλλοντος δραστηριοποίησης, δημιουργεί εντάσεις και οδηγεί σε σφοδρές συγκρούσεις και μερικές φορές σε καταστροφή της οικογενειακής επιχείρησης.
- Τέλος, ένας λόγος εξ’ αιτίας του οποίου προκαλούνται «παθητικές» συγκρούσεις είναι η πλημμελής αντιμετώπιση κρίσεων, που προέρχονται από απροσδόκητα γεγονότα, από αλλαγές στον κλάδο και στην αγορά, αλλά και από εμφανείς απειλές από πιέσεις ανταγωνιστών. Τότε οι γκρίνιες μετατρέπονται σε κατηγορίες και οι κατηγορίες είναι που προκαλούν τις συγκρούσεις.
Με βάση τα παραπάνω, η διαχείριση των ενεργών συγκρούσεων είναι «εύκολη», αφού είναι εύκολα αναγνωρίσιμες όταν προκύψουν.
Αντίθετα, οι παθητικές συγκρούσεις είναι ύπουλες, αφού είναι καλά κρυμμένες και προκαλούν μεγάλη ζημιά και στην οικογένεια και στην επιχείρηση, ειδικά όταν οι ενδιαφερόμενοι έχουν στραμμένο το βλέμμα τους αλλού!
*γράφει ο Δρ. Χρήστος Ε. Γεωργίου, Γενικός Διευθυντής του «ΙΝΣΒΕ», συγγραφέας του πρακτικού οδηγού: «Προετοιμάζοντας τη διαδοχή: πρακτικός οδηγός για προνοητικές οικογενειακές επιχειρήσεις»
