Γράφει ο Δρ. Χρήστος Ε. Γεωργίου*
Ας υποθέσουμε ότι καλοκαιριάτικα μας έχει «πειράξει» το κλιματιστικό μηχάνημα στο γραφείο, στο αυτοκίνητο και στο σπίτι. Άλλωστε, ο καύσωνας της προηγούμενης εβδομάδας δικαιολογεί απόλυτα τη χρήση του, και μάλιστα στον υπερθετικό βαθμό. Πολλοί φίλοι, μαζί κι εγώ, αρχίσαμε να βήχουμε, και γενικά να βιώνουμε μια δυσφορία σε σχέση με την αναπνευστική μας λειτουργία. Εγώ το τόλμησα και ζήτησα τη συμβουλή γιατρού. Πράγματι, τον επισκέφθηκα – για πρώτη φορά, μιας και ο οικογενειακός μας γιατρός λιαζόταν στη Χαλκιδική – και ο άνθρωπος με τις συμβουλές του και την αγωγή που μου έδωσε μου γιάτρεψε τον βήχα.
Σας γράφω ότι τον επισκέφθηκα για πρώτη φορά. Περίμενα λοιπόν να καταγράψει το ιατρικό μου ιστορικό, να λάβει υπόψη του τις αλλαγές στον τρόπο ζωής μου, την υγεία μου συνολικά και να με ρωτήσει αν έχω κάποια πάθηση ή αν είχα κάποιο πρόβλημα υγείας κατά το πρόσφατο ή το απώτερο παρελθόν. Δυστυχώς αυτό δεν έγινε. Η τακτική του γιατρού δεν του έδωσε την ευκαιρία να κατανοήσει πλήρως τους παράγοντες που συμβάλλουν στο βήχα μου και ουσιαστικά έχασε την ευκαιρία να διαγνώσει – πιθανώς – ένα βαθύτερο πρόβλημα που ενδεχομένως να είχα, το οποίο, αν εντοπισθεί έγκαιρα, τότε θα μπορούσε να αντιμετωπισθεί και μάλιστα στην αρχή του. Επιπλέον, αν ο γιατρός είχε καταγράψει και κατανοήσει τη συνολική «ιατρική» μου εικόνα, αν με ρωτούσε για τον τρόπο της ζωής μου κ.λπ., θα μπορούσε να κρίνει καλύτερα αν η αγωγή που μου συνέστησε «κάνει» για μένα ή θα πρέπει να μου συστήσει κάποια άλλη…
Τι δεν έκανε ο γιατρός; Δεν με είδε σαν «σύστημα» που αναζητώ θεραπεία.
Το αντίθετο από αυτό που έκανε ο συγκεκριμένος γιατρός είναι αυτό που συστήνουμε να γίνεται στην περίπτωση που επιθυμούμε την επιτυχημένη διαχείριση των συγκρούσεων σε μια οικογενειακή επιχείρηση. Διότι για μας η σύγκρουση είναι «συστημική».
Το συμπέρασμα αυτό προέκυψε από την πολύχρονη μελέτη πλήθους οικογενειακών επιχειρήσεων, οι οποίες είτε ήταν «κολλημένες» στα ίδια και στα ίδια, είτε βίωναν μια «ενεργή» σύγκρουση. Παρατηρήσαμε και εντοπίσαμε κοινά θέματα και κοινά στοιχεία σ’ αυτές τις οικογένειες, γεγονός που μας οδήγησε στο – σχεδόν αβίαστο – συμπέρασμα ότι τη σύγκρουση σε μια οικογενειακή επιχείρηση πρέπει να την αντιμετωπίζουμε ως «συστημική». Η προσέγγιση στη διαχείριση της σύγκρουσης θα πρέπει πλέον να βασίζεται στη συστημική σκέψη. Αυτό σημαίνει ότι πάντα θα πρέπει να προσπαθούμε να συνδέσουμε την συμπεριφορά που παρατηρούμε με άλλες συμπεριφορές, σ’ ολόκληρο το σύστημα της οικογένειας και της επιχείρησης.
Όλοι μας αντιλαμβανόμαστε ότι τίποτε δεν συμβαίνει από μόνο του. Από κάπου προέρχεται. Κάπου βρίσκεται η πηγή του προβλήματος. Μάλιστα, κι αυτό συμβαίνει πολλές φορές στον κόσμο των οικογενειακών επιχειρήσεων, το «πρόβλημα» δεν είναι τίποτε άλλο παρά το αποτέλεσμα μιας σειράς από θέματα και αποφάσεις, τα οποία συσσωρεύθηκαν με την πάροδο του χρόνου και σχημάτισαν μια σφοδρή καταιγίδα για όλα τα μέλη της οικογένειας.
Γι’ αυτό αν επιχειρήσει κανείς να διαχειρισθεί μια σύγκρουση με τον ίδιο ακριβώς τρόπο που θα προσπαθούσε να επιλύσει μια απλή διαφωνία μεταξύ δυο ατόμων που δεν έχουν καμία απολύτως συγγενική σχέση μεταξύ τους, είναι βέβαιον ότι θα αποτύχει. Κι όχι μόνον δεν θα υπάρξει κανενός είδους αποτέλεσμα, αλλά η διαχείριση που θα γίνει είναι βέβαιο ότι θα είναι τελείως αντιπαραγωγική.
Σε κάθε περίπτωση, πρέπει να παραδεχθούμε ότι οι συγκρούσεις μεταξύ των μελών μιας οικογενειακής επιχείρησης είναι καθαρά συστημικές. Τούτο διότι δεν πρόκειται για απλές διαφωνίες μεταξύ δυο μερών. Πρόκειται για διαφωνίες μεταξύ πολλών ενδιαφερομένων μερών, όπου το κάθε ενδιαφερόμενο μέρος έχει τον δικό του ρόλο στη σύγκρουση, και τον οποίο δύσκολα αλλάζει. Μάλιστα, στην περίπτωση των οικογενειακών επιχειρήσεων κάθε διαφορά που προκύπτει ανάμεσα στα μέλη της οικογένειας, είναι γενικά μέρος ενός ευρύτερου συστήματος διαφωνιών, που συνδέεται ευθέως και το οποίο πρωτίστως επηρεάζεται από άλλες διαφορές μεταξύ των μελών της οικογένειας και, προφανώς, από τη δυναμική των σχέσεων που έχουν διαμορφωθεί μεταξύ τους. Για όλα τα παραπάνω, η μέθοδος της «διαμεσολάβησης» αποδεικνύεται στην πράξη μη αποτελεσματική διαδικασία για την επίλυση των συγκρούσεων σε μια οικογενειακή επιχείρηση.
Εν κατακλείδι, η συστημική προσέγγιση της σύγκρουσης στην οικογενειακή επιχείρηση είναι μονόδρομος. Όμως θα πρέπει πρώτα να γίνει αποδεκτή απ’ όλα τα μέλη της οικογένειας, αν πραγματικά αυτά θέλουν να επιλύσουν κατά τον καλύτερο δυνατό τρόπο τις διαφορές τους.
*Ο Δρ. Χρήστος Ε. Γεωργίου, είναι Γενικός Διευθυντής του «ΙΝΣΒΕ», συγγραφέας του πρακτικού οδηγού: «Προετοιμάζοντας τη διαδοχή: πρακτικός οδηγός για προνοητικές οικογενειακές επιχειρήσεις»
