ΑΠΟΨΕΙΣ

Χρήμα και εξουσία

«Ἄφευκτον κακόν», λοιπόν, η πλουτοκρατία, «ἄφευκτον» και η εξουσία. Κι εμείς οι απλοί πολίτες μένουμε να παρακολουθούμε τα συμβαίνοντα ανήμποροι μπροστά στο «ἄφευκτον κακόν».

tramp

 Έγινε και πέρασε στο παρελθόν η πολυδιαφημισμένη από τα ΜΜΕ ορκωμοσία του νέου Προέδρου των ΗΠΑ, του αμφιλεγόμενου Ντόναλτ Τραμπ, ο οποίος είχε κερδίσει με άνετη πλειοψηφία την αντίπαλό του, την δημοκρατική Καμάλα Χάρις. Δεν πρέπει να μείνει ασχολίαστο, πιστεύω, το γεγονός ότι, πολλές μέρες πριν, τα ΜΜΕ μάς προετοίμαζαν για την ορκωμοσία, λες και επρόκειτο για ένα μοναδικό και ανεπανάληπτο γεγονός. Ποτέ άλλοτε, νομίζω, δεν δόθηκε τόση δημοσιότητα στην αμερικανική αυτή συνήθεια, στη βάση της οποίας βρίσκεται η επιδειξιομανία των Αμερικανών, που σε κάθε περίσταση της δημόσιας ή ιδιωτικής τους ζωής ψάχνουν να βρουν τρόπους να επιδείξουν τη δύναμη, τη λάμψη και τον πλούτο τους. Κάτι τέτοιο συνέβη και στην περίφημη ορκωμοσία του νέου Αμερικανού Προέδρου. Στην τελετή συναγμένοι έδωσαν το «παρών» όλοι οι μεγιστάνες του πλούτου και δίπλα τους ακροδεξιοί ηγέτες και προαλειφόμενοι ηγετίσκοι από διάφορα μέρη της γης. Απουσίαζαν (προφανώς επειδή για ευνόητους λόγους δεν προσκλήθηκαν) οι δημοκρατικοί πρόεδροι και πρωθυπουργοί. Ήδη η επιλογή αυτή του νέου Προέδρου έδωσε ένα πρώτο ανησυχητικό μήνυμα. 

Ένας νέος Πρόεδρος, λοιπόν, στην ηγεσία των ΗΠΑ, αυτής της μεγάλης και πανίσχυρης από κάθε άποψη χώρας. Ένας Πρόεδρος σε μια χώρα δημοκρατική, που όμως φαίνεται να μην πιστεύει ο ίδιος και τόσο πολύ στη δημοκρατία και τους θεσμούς της. Το έδειξαν ήδη τα γεγονότα τής πριν από τέσσερα χρόνια κατάληψης του Καπιτωλίου από τους οπαδούς του και το επιβεβαίωσε η χάρη που τους έδωσε μόλις κατέλαβε τον προεδρικό θώκο. Πανίσχυρος σε όλα τα κέντρα εξουσίας, δείχνει να κυβερνά χωρίς κανείς να μπορεί να του φέρει αντίρρηση (Εξάλλου είχε πει παλαιότερα ότι ήθελε να είναι μια μέρα δικτάτορας). Συγκεντρώνει, λοιπόν, όλη την εξουσία στα χέρια του, την οποία, όπως δείχνουν τα πράγματα, θέλει να ασκήσει σκληρά. Είναι σίγουρο ότι θα γίνουμε μάρτυρες μιας σταδιακής σκλήρυνσης αυτής της προεδρικής εξουσίας, επειδή θα υπάρξουν αντιδράσεις στο εσωτερικό από τους δημοκρατικούς και τους σκεπτόμενους πολίτες των ΗΠΑ. Ήδη διακήρυξε κάποια μέτρα που συρρικνώνουν τα δικαιώματα κάποιων ομάδων πολιτών, οι οποίοι τείνουν να γίνουν πολίτες β΄ κατηγορίας.  Αναφέρομαι στους οπαδούς της λεγόμενης «woke ατζέντας», τους οποίους και στοχοποίησε εξαρχής. Είναι, βέβαια, γεγονός ότι οι άνθρωποι αυτοί είχαν φθάσει σε ακρότητες, καθώς η «woke ατζέντα» όχι μόνο είχε αποκτήσει πολιτική διάσταση, αλλά και λειτουργούσε εκφοβιστικά στα σχολεία, στα πανεπιστήμια κλπ, περιορίζοντας ακόμη και την ελευθερία λόγου, οπότε χρειαζόταν μια πολιτική παρέμβαση. Ωστόσο, το πρόβλημα δεν λύνεται με το να οδηγηθούν τα πράγματα στο άλλο άκρο, αφού κάθε άνθρωπος πρέπει να προστατεύεται από τον νόμο και κανείς να μη νιώθει ανασφαλής σε μια δημοκρατική κοινωνία με έννομη τάξη. 

Ο τρόπος που ο νέος πλανητάρχης, όπως τον λένε, αντιλαμβάνεται την εξουσία (όσο βέβαια μπορούμε να αντιληφθούμε τόσο από την προηγούμενη τετραετία του όσο και από τα πρώτα προεδρικά διατάγματα) είναι μάλλον αυταρχικός. Ο Τραμπ σέβεται και αποδέχεται τους ισχυρούς ηγέτες, άσχετα αν είναι δημοκρατικοί ή όχι. Έτσι, γι’  αυτόν ο Ρώσος πρόεδρος Πούτιν, ο Κινέζος πρόεδρος Σι Τζινπίνγκ, ο Τούρκος πρόεδρος Ερντογάν, ο Βορειοκορεάτης Κιμ Γιονγκ Ουν και οι όμοιοι τους είναι αποδεκτοί, λόγω της δύναμής τους. Αν έτσι έχουν τα πράγματα, μπορεί κανείς να φανταστεί πώς βλέπει τους μετανάστες, όσους έρχονται στη χώρα του για να βρουν δουλειά και να επιβιώσουν. Μάλιστα, από τη θέση του ως πανίσχυρου ηγέτη μπορεί εύκολα να φτιάξει και  τον μύθο του «κακού μετανάστη», ο οποίος ευθύνεται για ό, τι κακό συμβαίνει στις ΗΠΑ,  με όλα τα συμπαρομαρτούντα. Να ληφθεί δε υπόψη ότι, από τη στιγμή που για τον νέο Αμερικανό Πρόεδρο έχει δημιουργηθεί η εικόνα του μεγάλου αρχηγού στους οπαδούς του, το πλήθος θα τον χειροκροτεί και θα αποδέχεται ό,τι κι αν κάνει, ό, τι κι αν αποφασίζει, κι αυτό είναι το πιο επικίνδυνο. 

Έχουμε, λοιπόν, μια πανίσχυρη εξουσία, που έχει δοθεί στον Αμερικανό Πρόεδρο. Μια τέτοια εξουσία, όμως, για να ασκηθεί προς το συμφέρον όλου του λαού, απαιτεί κι έναν άνθρωπο χωρίς ναρκισσισμό, με ενσυναίσθηση και με ανθρωπιστική και πολιτική παιδεία. Η εξουσία στις δημοκρατικές χώρες περιορίζεται, βέβαια, από τους νόμους, όμως σημαντικό ρόλο παίζει και από την ποιότητα της προσωπικότητας εκείνων που την ασκούν. (Από αυτή την άποψη, είχε δίκιο ο Πλάτων, που ήθελε να διαπλάσει με την παιδεία τους πολιτικούς άρχοντες, προτού ασκήσουν την εξουσία.) Ο μέγας τραγικός ποιητής  Σοφοκλής, δια στόματος του Αίμονα, λέει τα παρακάτω για την απόλυτη εξουσία: «Μη σκέφτεσαι μονότροπα, θεωρώντας ότι ορθό είναι αυτό που εσύ υποστηρίζεις και τίποτε άλλο. Γιατί εκείνος που νομίζει πως μόνο αυτός σκέφτεται συνετά ή ομιλεί ή έχει εσωτερικό κόσμο που δεν έχει κανείς άλλος, αυτοί οι άνθρωποι όταν εξεταστούν βαθύτερα, αποκαλύπτονται άδειοι» (Αντιγόνη, στ. 705-709). Ωστόσο, από την ορκωμοσία είδαμε να λείπουν εντελώς οι καλλιτέχνες, οι πανεπιστημιακοί, οι επιστήμονες και οι διανοούμενοι, γεγονός που δείχνει ότι του «γύρισαν την πλάτη», γνωρίζοντας ότι ο Τραμπ δεν αγαπά τη σκέψη, το πνεύμα, τη διανόηση, γιατί πιστεύει ότι ένας άνθρωπος με τη δική του εξουσία, τη δύναμη και τον πλούτο δεν τους έχει ανάγκη. Εξάλλου, οι άνθρωποι του πνεύματος είναι πάντα επικίνδυνοι για την εξουσία, προπάντων την αυταρχική. Γι’ αυτό και στην ορκωμοσία ήταν επόμενο να δούμε τους ομοϊδεάτες του Προέδρου, αναφορικά με τον τρόπο άσκησης της εξουσίας, καθώς και τους ανθρώπους του πλούτου, όπως είναι και ο ίδιος, ένας από τους οποίους, μάλιστα, μίλησε υβριστικά για κάποιους δημοκρατικούς ηγέτες της Ευρώπης και -το χειρότερο-τόλμησε να χαιρετήσει ναζιστικά. 

Έχουμε, λοιπόν, ένα μείγμα, ένα δίπολο: εξουσία και πλούτος, πλούτος και εξουσία. Ο πλούτος στηρίζει τη φιλική του εξουσία και αυτή η εξουσία αφήνει ανεξέλεγκτο τον πλούτο. Όμως, είναι γνωστό ότι τόσο ο πλούτος όσο και η εξουσία, όταν γίνονται αυτοσκοπός, διαφθείρουν τον άνθρωπο. Και μπορεί βέβαια ο πολιτικός και ρήτορας Δημοσθένης να είπε το περίφημο «δεῖ δὲ χρημάτων, καὶ ἄνευ τούτων οὐδὲν ἔστι γενέσθαι τῶν δεόντων» (Α΄ Ολυνθιακός, 20,6), ωστόσο αυτό αφορά τα «δέοντα» και όχι την επιδεικτική προβολή του πλούτου, την υπόθαλψη του ναρκισσισμού και την εκμετάλλευση των άλλων, και δη των αδύναμων και φτωχών. Η δική μας πνευματική παράδοση λέει άλλα πράγματα. Ας θυμηθούμε το περίφημο απόσπασμα από την « Αντιγόνη» του 

Σοφοκλή για το χρήμα:
«Δεν εμφανίστηκε ανάμεσα στους ανθρώπους
κανένας θεσμός τόσο κακός όσο το χρήμα‧
αυτό και πόλεις εκπορθεί, αυτό ξεσπιτώνει ανθρώπους,
αυτό διδάσκει και διαστρέφει το μυαλό των ανθρώπων,
ώστε να στρέφονται στις αισχρές πράξεις‧
έδειξε ακόμη στους ανθρώπους τον τρόπο να εξαπατούν
και να γνωρίζουν κάθε ασεβές έργο». 
(στ. 295-301)

Αλλά και ο Γ. Χορτάτζης λέει για τον πλούτο στην «Ερωφίλη» του:
 
Του πλούτου αχορταγιά, τση δόξας πείνα,
του χρυσαφιού ακριβειά καταραμένη,
πόσα για σας κορμιά νεκρά ‘πομείνα,
πόσοι άδικοι πολέμοι σηκωμένοι,
πόσες συχνές μαλιές συναφορμά σας
γρικούντ’  ολημερνίς στην οικουμένη!
(Πράξη Γ΄, Σκηνή Ε΄, στ. 1-6)
    

Δεν είναι, λοιπόν, παράδοξο ότι και ο Χριστός είπε ότι δύσκολα οι πλούσιοι θα κερδίσουν τη Βασιλεία του Θεού και ότι είναι πιο εύκολο να περάσει ένα καραβόσκοινο από την τρύπα μιας σακοράφας, παρά να μπει πλούσιος στη Βασιλεία του Θεού (Μαρκ. 10,25). Τέλος, θα υπενθυμίσω και τον Παπαδιαμάντη, που στο διήγημα «Χαλασοχώρηδες» γράφει ότι για τη διαφθορά της πολιτικής ζωής φταίχτης είναι η «επάρατος πλουτοκρατία». Μεταφέρω το σχετικό απόσπασμα: «Ἀνέκαθεν τὰ ἀξιώματα ἦσαν ἀγοραστά! Καὶ ἀφοῦ ἡ ἐπάρατος πλουτοκρατία εἶναι ἄφευκτον κακόν, κατὰ ποῖον ἄλλον τρόπον θ᾽ ἀποκτῶνται τὰ ἀξιώματα; Πρᾶγμα, τὸ ὁποῖον ἔχασε πρὸ πολλοῦ πᾶσαν ἠθικὴν ἀξίαν, μόνον διὰ χρημάτων εἶναι κτητόν».  (κεφ. ΙΑ΄)
   

«Ἄφευκτον κακόν», λοιπόν, η πλουτοκρατία, «ἄφευκτον» και η εξουσία. Κι εμείς οι απλοί πολίτες μένουμε να παρακολουθούμε τα συμβαίνοντα ανήμποροι μπροστά στο «ἄφευκτον κακόν». Το πιο σοβαρό, όμως,  είναι ότι, δυστυχώς, πάντοτε οι άνθρωποι θαύμαζαν και εξακολουθούν να θαυμάζουν τους ισχυρούς και τους πλούσιους, ακόμη κι όταν πρόκειται για ανθρώπους που δεν έχουν ηθικούς φραγμούς, που δεν σέβονται το ανθρώπινο πρόσωπο. Η ιστορία είναι γεμάτη από τέτοια παραδείγματα. Τι μένει; Να έχουμε άγρυπνη συνείδηση, να μη μας παρασύρουν τα «στρας» του πλούτου και η λάμψη της εξουσίας, γνωρίζοντας ότι τίποτε σε τούτο τον κόσμο δεν μένει σταθερό. Αυτό που σήμερα λάμπει, αύριο αποδεικνύεται πιο σκοτεινό κι απ’ την κόλαση. Το θέμα είναι να γνωρίζουμε, σαν τους Αλεξανδρινούς τού Κ. Καβάφη «τι κούφια λόγια ήσανε αυτές οι Βασιλείες». Χρειάζεται εγρήγορση συνειδήσεων, ανθρωπισμός και πίστη σ’ ένα Θεό που αγαπά και δεν εκδικείται, ώστε, όταν έλθει η ώρα να πράξουμε το καθήκον μας έναντι του εαυτού μας και των συνανθρώπων μας, να είμαστε εδραίοι στις ιδέες μας και να έχουμε υγιή κριτήρια.

Γιάννης Γ. Τσερεβελάκης

 

 

 

 

 

Γίνε ο ρεπόρτερ του CRETALIVE

Στείλε την είδηση