Του Θανάση Γιαπιτζάκη
Παράξενη Πρωτομαγιά,
με αγκάθια πλέκουν σήμερα στεφάνια!
Ήρθε ο Καιρός του Έχε Γειά.
Τι να την κάνεις πια την περηφάνια.
Στίχοι του Νίκου Γκάτσου. Προφητικοί για την εφετινή Πρωτομαγιά. Γι’ αυτό ήταν ποιητής ο Νίκος Γκάτσος κι όχι στιχουργός. Οι ποιητές μιλάνε παράξενα, ακατανόητα. Όμως, με τα αλλόκοτα απρόβλεπτα λόγια τους μπαίνουνε στην ουσία των πραγμάτων. Δεν νομίζω να σας παραξένεψε ο τίτλος που έβαλα. Το αντίθετο μάλιστα, σας έκανε να χαμογελάσετε πικρά, γιατί με αυτόν τον τρόπο σας είπα ότι, τώρα μόλις, σας ομολόγησα ένα ψέμα. Όπως γίνεται στο έθιμο της Πρωταπριλιάς
Θα βάλω λοιπόν στο αγκάθινο γυμνό στεφάνι της σημερινής μέρας λουλούδια και λόγια ποιητών. Αν δεν είχαμε το πρόβλημα της αυτοαπομόνωσης, τι θα γράφαμε σήμερα, σαν χρονογράφημα; «Νιώθεις, μες στην Πρωτομαγιά, την Άνοιξη στο αποκορύφωμά της. Γιατί τώρα, και τα πιο διστακτικά ανοίγουν. Ανοίγουν τα άνθη, ανοίγουν τα παράθυρα, ανοίγουν οι καρδιές. Οι μέρες μεγαλώνουν και η Φύση το γιορτάζει. Δεν μπορεί να μην πρόσεξες τις ανθισμένες νεραντζιές στα πεζοδρόμια, τις παπαρούνες στους αγρούς που φουντώνουν παθιασμένες και κατακόκκινες., Και τον ερωτισμό, που πλανιέται σαν αισθησιακό ζέπελιν πάνω από παντού. Η Άνοιξη είναι εδώ και σε τραβάει έξω. Βάλε λοιπόν τα μεταξωτά, πάρε και τον έρωτά σου από το χέρι και ξεχύσου στα στενά, να πιάσεις τον Μάη με βόλτες και με χαμόγελα».
Ή, αν είμασταν ακόμη παιδιά, θα φέρναμε τον ελεύθερο ανοιξιάτικο αέρα τραγουδώντας τον, όπως τον είχαμε μάθει τότε μόλις από το σχολείο: «Ο Μάιος μας έφτασε, | εμπρός, βήμα ταχύ, | να τον προϋπαντήσουμε, | παιδιά, στην εξοχή!» Ή το άλλο «Λουλούδια ας διαλέξουμε | και ρόδα και κρίνα | κι ελάτε να πλέξουμε | στεφάνι μ’ εκείνα | στον Μάη που σήμερα | προβάλει στη γη». Δεν είναι καθόλου το ίδιο νιώσιμο εκείνα τα παιδικά εμψυχωμένα λόγια με την τεχνητή ζωντάνια των ψυχρών κομπιούτερ και των συσκευών τηλεόρασης που έχουμε, μες στη σημερινή μέρα, εμείς και τα παιδιά μας.
Τι Πρωτομαγιά, τι Πρωταπριλιά λοιπόν. Επειδή μας απασχολεί ένα θέμα που μας έβαλαν να πιστέψουμε ότι είναι ένα με τη ζωή μας. «Τι είναι ζωή;» μου έλεγε, όταν ήμουν μικρό παιδί, ένας φίλος ποιητής. «Χίλιες στιγμές | που με τη γη μας δένουν. | Μόνο, που η μία μας γεννά | κι όλες οι άλλες μας πεθαίνουν». Από τον φόβο, θα συμπλήρωνα, για τη τωρινή περίπτωση, εγώ. Σας θυμίζω τους στίχους του Καβάφη: «Τους Λαιστρυγόνες και τους Κύκλωπες δεν θα τους συναντήσεις, αν δεν τους κουβανείς μες στην ψυχή σου, αν η ψυχή σου δεν τους στήνει εμπρός σου». Ο φόβος λοιπόν. Ακόμα κι όταν οι «Κύκλωπες» κορονοιοί θα έχουνε φύγει - ο φόβος θα έχει μείνει. Και δεν υπάρχει τίποτα χειρότερο, πιο εξευτελιστικό και πιο ελέγξιμο, από έναν τρομαγμένο άνθρωπο.
Όμως, μέσα στον πανικό μας, έχουμε ξεχάσει ότι ζούμε στην εποχή της παραπληροφόρησης. Απόδειξη ότι τα Μέσα, απ’ όπου μαθαίνουμε ο,τιδήποτε, δεν λέγονται Μέσα Ενημέρωσης, αλλά Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης. Μάζα. Μας μαθαίνουνε, σαν καταναλωτική κοινωνία που έχουμε γίνει, αυτά που θέλουν οι άλλοι να μάθουμε. Ο πρώτος διδάξας των ψεύτικων ειδήσεων ήταν ο Όμηρος. Με τον Δούρειο Ίππο του και με τους Αχαιούς που τάχα είχαν εγκαταλείψει την Τροία. Κι όμως οι σημερινοί επιτήδειοι το έχουν επαναφέρει στη μόδα, σαν «φέηκ νιους». Όπως ο Ερτογάν διέδιδε ότι τα σύνορα της Ελλάδας είναι ανοιχτά - έτσι κι εδώ, μας κυκλοφορούν να μαθαίνουμε και ψεύτικες ειδήσεις. Ακόμα και η μεγαλοποίηση ή η υποβάθμιση ενός γεγονότος είναι ψεύτικη είδηση. Από εμάς εξαρτάται η ανίχνευση και η αξιοποίηση κάθε πληροφόρησης.
Σας αναφέρω το πρώτο δημοσίευμα που δόθηκε σαν παγκόσμια είδηση από το Ρώυτερ στις 17 Νοεμβρίου 2019, που έγραφε το εξής: «Δεύτερο θάνατο από ιογενή πνευμονία στην πόλη Βουχάν της κεντρικής Κίνας προκάλεσε η επιδημία ενός μέχρι τώρα άγνωστου κορονοϊού, ανακοίνωσαν σήμερα οι τοπικές υγειονομικές αρχές». Ακούστε τώρα γιατί όλη η πρόταση δείχνει τους δόλιους τρομο-στόχους που έχουν αυτοί που τα δημοσιεύουν. Αναφέρει, καταρχήν, δύο θανάτους από ιογενή πνευμονία - και, μετά, τους αναφέρει ως επιδημία και από άγνωστο κορονοϊό.
Θυμάμαι τον ηθοποιό του παλιού Χόλυγουντ Όρσον Γουέλες που τρομοκράτησε πολλούς που τον ακούγανε να διαβάζει στο ραδιόφωνο από το μυθιστόρημα «Ο Πόλεμος των Κόσμων» και νόμισαν ότι είχε γίνει πράγματι εισβολή εξωγήινων από το Διάστημα. Έτσι θα γελάμε μετά, με τη γενική παράκρουση που μας έχει πιάσει, όταν μάθουμε τι πραγματικά συνέβη. Για την ώρα, όμως, κανείς δεν μιλάει για την παγκοσμιοποίηση στα χρηματιστήρια αλλά για την παγκοσμιοποίηση που λέγεται πανδημία. Βέβαια, μέχρι αργότερα, πολλά θα έχουν αλλάξει. Πολύ περισσότερα απ’ όσα έχουν αλλάξει ήδη. Εγώ που σας γράφω μπορεί να έχω φύγει απ’ τη ζωή, οι απαιτήσεις της επόμενης σελίδας της ζωής μας μπορεί να έχουν γίνει διαφορετικές. Αλλά αυτές οι εικασίες είναι χειρότερες κι από τις ψεύτικες προβλέψεις των μέντιουμ.
Μην ξεχνάτε ότι θα πρέπει να αρχίσετε να φυλάγεστε, όταν βρεθεί η αντιμετώπιση του ιού και λήξει ο συναγερμός. Γιατί να είστε σίγουροι από τώρα ότι θα είναι οικονομικοί οι λόγοι που θα μας βγάλουν έξω, όπως οικονομικοί είναι οι λόγοι που μας έχουν βάλει μέσα. Θα επανέλθουμε στην κανονικότητα, όχι στη βιωσιμότητα. Παραθέτω τα λόγια του ποιητή Κώστα Ουράνη και ας καταλάβει ο καθένας από την πλευρά του τι θέλει να πει: «Πάψετε πια να εκπέμπετε το σήμα του κινδύνου, | τους λόγους της υστερικής σειρήνας σταματήστε, | και αφήστε το πηδάλιο στης τρικυμίας τα χέρια. | Το πιο φρικτό ναυάγιο θα ήταν να σωθείτε». Η τρικυμία είναι αυτή που μας κρατάει σε εγρήγορση. Αυτή είναι η πραγματική ζωή. Το να ηρεμήσουμε, να ξεχάσουμε, να συμπεριφερθούμε σαν τη μάζα που μας θέλουνε να είμαστε, είναι το «ναυάγιο» του ποιητή. Εμείς ξεχάσαμε το Τσερνομπίλ, το Τσερνομπίλ δεν ξέχασε εμάς. Πολλοί πεθαίνουν από γρήγορους καρκίνους, ακόμα και σήμερα. Ποιά τηλεόραση και ποιά κυβέρνηση τους αναφέρει; Το ίδιο συμβαίνει και με το Έιτζ που μας αναστάτωσε πιο πολύ από τον έρωτα, οι Τρελές Αγελαδες μας τρέλαναν πιο πολύ από τη στροφή μας στα κοτόπουλα, τα Μεταλλαγμένα μας μεταλλάζουν συνέχεια για να υπάρχει κέρδος στο χρήμα. Ο ιός, είτε είναι ο ίδιος μια γριπώδης μετάλλαξη είτε δεν είναι, θα φέρει μετάλλαξη στις κοινωνίες από τις οποίες θα περάσει. Εδώ αξίζει να αναφέρω έναν άλλον ποιητή, τον Οδυσσέα Αλεπουδέλη, τον γνωστό μας Ελύτη. Λέει στον «Προφητικό» του από το «Άξιον Εστί», για όλους αυτούς που μας καθοδηγούν για να κερδίζουν, για τις Μεγάλες Δυνάμεις που δημιούργησαν τον κορονοϊό: «Βλέπω τους εμπόρους να εισπράττουν, σκύβοντας, το κέρδος των δικών τους πτωμάτων. Βλέπω την αλληλουχία των κρυφών νοημάτων».
Τώρα, σαν «Ελεύθεροι Πολιορκημένοι», έχουμε περιέλθει σε περισυλλογή, ενώ πιο πριν είχαμε εκτροχιαστεί και δεν είχαμε χρόνο για τέτοια. Είμασταν, πριν απ’ αυτήν την περίοδο του φόβου και της τρομολαγνείας που μας διαδίδουν, στην οικονομική Κρίση. Αυτό μας απασχολούσε και μας έκοφτε. Οι συντάξεις, τα παιδιά μας, οι μετανάστες. Κανείς δεν νοιαζότανε ότι είχαμε αλλοιωθεί εμείς οι ίδιοι. «Η τσέπη να ’ναι καλά» λέγαμε.
Ποιοι είμασταν, πριν τη σημερινή Πρωτομαγιά που μοιάζει με Πρωταπριλιά, δεν θα το πω εγώ. Θα μας το πει ο Πέτρας Νεκτάριος, ένας ρήτορας αξέχαστος, που μόνο κυρός μητροπολίτης δεν είναι, με τα λόγια του εκείνα του 2014: «Δεν είναι η κρίση η πιο μεγάλη μας συμφορά. Είναι ο εθελούσιος αποκλεισμός μας. Είναι το εμπάργκο που στήσαμε ανάμεσά μας. Είναι ο τραγικός εγωισμός μας. Εσύ εδώ κι εγώ εδώ κι όμως αλλού ο καθένας μας. Είναι τα μάτια μας που άλλαξαν. Που δεν μπορούμε να κλάψουμε, να χαρούμε για τους άλλους. Είναι τα χέρια μας που πάγωσαν και δεν μπορούν να αγκαλιάσουν και να ζεστάνουν άλλους. Είναι το τείχος της απομόνωσής μας, που χτίσαμε χωρίς κανένα παράθυρο. Είναι ο τρόπος που ζούμε δίχως καθόλου ήλιο. Είναι η καρδιά μας που πέτρωσε στις δυστυχίες του κόσμου. Η ξύλινη γλώσσα μας, η κακή συμπεριφορά μας, η υποκρισία μας, το δημοσιοσχετίστικο πνεύμα, η εκκοσμίκευση που μπαίνει παντού στη ζωή μας. Το συμφέρον μάς αλλοτρίωσε. Αφήσαμε τις πόρτες της ψυχής μας ανοιχτές και τη λεηλάτησε ο χαμαίζηλος βίος. Γίναμε σάρκες, απεμπολήσαμε παραδόσεις και αξίες και ένας αέρας αλαζονικός μας ράπισε όλους και μας μετάλλαξε σε όντα αυτάρεσκα, μειονεκτικά, θλιμμένα. Η κρίση δεν είναι αίτιο. Είναι αιτιατό. Αποτέλεσμα της πλεονεξίας μας, της επιλογής μας να λατρεύουμε τον εαυτό μας και τα πάθη του. Είναι σύμπτωμα της αλαζονείας, της εγωπάθειας και του μιμητισμού μας».
Όπως μας περιγράφει, αυτοί είμασταν - πριν χτυπήσει την πόρτα μας ο κορονοϊός. Τώρα, αναγκασμένοι να μένουμε και να περιμένουμε πίσω από τους τοίχους μας, ξαναβρίσκουμε τον χαμένο μας χρόνο, κάνουμε περισυλλογή, προσέχουμε λεπτομέρειες σε πράγματα και σε ανθρώπους. Ουδέν κακόν αμιγές καλού, που έλεγαν οι αρχαίοι. Προσέχουμε αλλιώς και τον ερχομό του Μάη, μέσα σε μια μόνο στιγμή - όπως την απαθανατίζει ο Κωστής Παλαμάς: «Δεν είναι μονάχα τ’ αηδόνια | που κάνουν ναό το κλαρί, | που κάνουν απέραντη γλύκα | και σένα, διαβάτρα στιγμή».
