της Μαρίας Λιονάκη
Σκονισμένο καλοκαίρι, λερωμένο. Μοιάζει σα να περπάτησε με γυμνά πόδια, με σφιγμένα χείλη και βλέμμα χαμηλωμένο μέρες και νύχτες, ατέλειωτες ώρες, ώρες σα νύχτες, πριν έρθει εδώ. Σε κακοτράχαλους δρόμους, ανηφορικούς που δεν τους είχε φανταστεί να λάβει τα μέτρα του. Με αγριόχορτα, αγκαθωτούς θάμνους, πέτρες αγκωνάρια, μυτερές. Που τρυπούσαν το δέρμα, μα και την ψυχή. Που ακόνιζαν τη θέληση κι αβγάταιναν το πείσμα. Εκεί που φυτρώνει θυμάρι, δεντρολίβανο και ρίγανη κι ο ήλιος στέλνει το πρώτο του φιλί , την πρώτη καλημέρα, την πιο καταδεχτική του, λίγο πριν πάρει το δρόμο του κι αυτός. Στην ανηφόρα του ουρανού. Εκεί που τα δικά του γυμνά πόδια πληγιάζουν από αγκωνάρια σύννεφα. Εκεί που φυτρώνουν αστέρια τις νύχτες, αρωματικά φυτά του ουρανού. Σε δύσβατα μονοπάτια, απάτητα, λημέρια γερακιών, αετών, το καλοκαίρι πεζοπορεί. Με πληγωμένα πόδια και καρδιά. Σε λημέρια ληστών, κλεφτών κι αρματολών. Μιας άλλης εποχής. Τότε που ο ραγιάς αγωνιζόταν να αποτινάξει το ζυγό απ’ τον Αγαρηνό. Αιώνες κράτησε η αιχμαλωσία, η άνομη εξουσία.
Ταπεινώσεις, εξευτελισμοί, χαράτσια, στερήσεις, φυλακίσεις, βασανιστήρια, παιδομάζωμα, εξισλαμισμός, φόρος κεφαλικός. «Κύριε όχι μ’ αυτούς, ας γίνει αλλιώς το θέλημά σου!»(Σεφέρης). Ρήγας Βελεστινλής, Αδαμάντιος Κοραής, Νεοελληνικός διαφωτισμός. ‘Η τώρα ή ποτέ, ελευθερία ή θάνατος! Μόνος, κατάμονος ο λαός κι ο Θεός βοηθός! Χίμαιρα τα Ορλωφικά. « Δεν είν' εύκολες οι θύρες, εάν η χρεία τές κουρταλή» (Σολωμός). Φιλική εταιρία, γιαταγάνια, σπαθιά, επανάσταση, αγώνας, ελευθερία ή θάνατος, αίμα, θυσία στης πατρίδας το βωμό. «Αυτά τα δέντρα δε βολεύονται με λιγότερο ουρανό, αυτὲς οι πέτρες δε βολεύονται κάτου απ᾿ τα ξένα βήματα, αυτὰ τα πρόσωπα δε βολεύονται παρὰ μόνο στον ηλιο, αυτὲς οι καρδιὲς δε βολεύονται παρὰ μόνο στο δίκιο»(Ρίτσος). Κολοκοτρώνης, Καραϊσκάκης, Διάκος, Παπαφλέσσας, Μακρυγιάννης, Κανάρης και Μιαούλης… Ανατίναξη τουρκικής φρεγάτας. Ήρωες. «Στων Ψαρών την ολόμαυρη ράχη περπατώντας η δόξα μονάχη…» (Σολωμός) 1830, Πρωτόκολλο ανεξαρτησίας, Καποδίστριας, διεκδίκηση συνόρων. Αλύτρωτες πατρίδες, νέοι αγώνες, καινούριες ανηφοριές. Φορτωμένοι σταυρούς σε Γολγοθά Ιστορίας οι Ρωμιοί. Μεγάλη Ιδέα, μεγάλο ναυάγιο, Μικρασιατική καταστροφή, πρόσφυγες. «Απ’ τα κόκκαλα βγαλμένη των Ελλήνων τα ιερά και σαν πρώτα ανδρειωμένη χαίρε ω χαίρε ελευθεριά!» (Σολωμός) Μεγάλες οι ανηφόρες της γης σου Κύριε. Δύσβατες οι ανηφοριές της Ελευθερίας, Κύριε.
Μασκαρεμένο καλοκαίρι. Χειμώνας ήταν τελικά, τώρα που έπεσαν οι μάσκες. Πόσο απρόσιτη είναι η ζωή με μάσκες, Κύριε. Αμήχανο καλοκαίρι. Σαν ψάρι έξω απ’ τα νερά του. Σαν επισκέπτης που ήρθε ακάλεστος και νιώθει άβολα, πως περισσεύει. Αιφνιδιασμένο, προδομένο. Οδυσσέας που συνάντησε Κύκλωπα, ξενιτεμένος που επέστρεψε και δε βρήκε κανένα συγγενή, σκουριασμένο το μάνταλο, χορταριασμένη την αυλή. Σταλιά νερό στο πηγάδι. Χρόνια καρτερούσε αυτή την επιστροφή. Μεγάλη η ξενιτιά της ψυχής , Κύριε. Σιωπηλό καλοκαίρι, στίχοι που δε χώρεσαν σε μουσική. Άχρωμο, χωρίς ευωδιές. Δε θέριεψε ο βασιλικός στην αυλή. Αγέλαστο καλοκαίρι. Σαν παιδί που δεν έπαιξε, ηλικιωμένος χωρίς συγγενή, άνθρωπος που δεν έχει φίλους, που δε αγαπήθηκε. Μεγάλος ο ανήφορος της αγάπης, της φιλίας, Κύριε. Διαψευσμένο καλοκαίρι.
Επαγγελματικά, στις επιχειρήσεις, στον τουρισμό. Πώς θα ζήσει τόσος κόσμος, Κύριε. Υποψήφιος που έκανε το μηχανογραφικό του, μα δεν πέρασε στη σχολή προτίμησής του. Κι άντε τώρα να πάρουν πάλι την ανηφόρα τα όνειρα. Σαν άνθρωπος που δεν άντεχε τη μοναξιά κι έζησε μονάχος του, ξεχασμένος, ολόκληρη ζωή. Σαν αταξίδευτο σκαρί. Που και που περνά κανένας γλάρος και του γνέφει. Την ομορφιά του πελάγου του δείχνει, στη θάλασσα να ξανοιχτεί. Πόσο δύσκολος είναι ο απόπλους χωρίς αέρα, το πέταγμα με τσακισμένα φτερά. «Έχω κάτι σπασμένα φτερά…» έγραψε ο Καρυωτάκης για το τότε, μα και το τώρα. Τώρα που…
Με τα φτερά της ψυχής μας , ο νους μας ταξιδεύει στην άλλη πλευρά του Αιγαίου. Εκεί που ταξίδεψε η Ελένη, από ένα έρωτα σπρωγμένη, αφήνοντας τις κοιλάδες του Ευρώτα. Εκεί που χάθηκαν τόσες ζωές στο Σκάμανδρο Ποταμό. Αν είναι αλήθεια πως για την Ελένη έγινε όλο αυτό. Εκεί που ταξίδεψε ο Ιάσονας με τους αργοναύτες για το χρυσόμαλλο δέρας. Εκεί που η Λωξάνδρα έφτιαχνε τα πολίτικα, όλο κανέλα και μπαχάρια φαγητά της και τα σιροπιαστά γλυκά που μοσχοβολούσε ο τόπος. Εκεί που θέριεψε ο φανατισμός, που αργότερα αφανίστηκαν από το σπαθί των Κεμαλικών κι ατιμάστηκαν τόσοι αλύτρωτοι. Εκεί που άφησαν την καρδιά τους, την όμορφη ζωή που ζούσαν, τόσοι ξεριζωμένοι Μικρασιάτες. Ο Ερντογάν διέπραξε την ύψιστη ύβρη, με ύψιστη αλαζονεία. Σε μια επίδειξη ισχύος, για να κάνει τον καμπόσο. Προκαλώντας το δικό μας θρησκευτικό και πολιτιστικό αίσθημα, μα και του κόσμου όλου. Αδιαφορώντας για τις αντιδράσεις των άλλων κρατών. Προσβάλλοντας όσα όριζαν παγκόσμιοι θεσμοί. Για να καμουφλάρει εσωτερικά προβλήματα και να ρίξει στάχτη στα μάτια στο δικό του το λαό. Για να τον φανατίσει ακόμα περισσότερο θυμίζοντας του τον ιερό πόλεμο στον οποίο τον καλεί το Κοράνι. Βεβήλωσε τον Μεγάλο της Ορθοδοξίας ναό. Την περίτεχνη βασιλική με τη μεγάλη ιστορία, την ξεχωριστή αρχιτεκτονική, τα απαράμιλλα μωσαϊκά και ψηφιδωτά. Συνακόλουθα συνεχίζει τις προκλητικές κινήσεις στο Αιγαίο.
Θλιμμένο το καλοκαίρι αυτό. Σαν τα μάτια Του Αγίου Ιωάννη του Βαπτιστή στο μωσαϊκό της δέησης με τον Παντοκράτορα και την Παναγία στην Αγία Σοφία. Η νύχτα μετά την πρώτη τούρκικη προσευχή δεν ξημέρωσε στη Βασιλεύουσα. Που ζει εξάλλου σε μια διαρκή νύχτα όσον αφορά τον πολιτισμό. Δεν είναι τυχαία τα σύμβολα στην τούρκικη σημαία. Κανείς δεν μπόρεσε να προστατεύσει το ναό που προστάτευε τη Βασιλεύουσα. Μεγάλη η αγανάκτηση κι η αποστροφή μας για τη μετατροπή του ασύγκριτου πολιτιστικού μνημείου, του περιλάλητου ναού σε τζαμί, για τη φιέστα της 24ης Ιουλίου. Μεγάλη η πίκρα μας, μα και τα θάρρητα μας. Το τρελοβάπορο του Οδυσσέα Ελύτη θα συνεχίσει το ταξίδι του. Δε λογαριάζει κατακλυσμούς, γιατί έχει στο κατάρτι του βιγλάτορα, παντοτινά τον Ήλιο τον ηλιάτορα. Εξάλλου δεν μπορεί παρά να ισχύσει κι εδώ για τον Ερντογάν ο αρχαίος νομοτελειακός δρόμος: «Υβρις, νέμεσις, τίσις.» Κι είναι τώρα μια δύσκολη χρονική στιγμή που όλοι μας πρέπει να δείξουμε ψυχραιμία, ενότητα κι ετοιμότητα. Καθώς το ανεκτίμητο αγαθό της ειρήνης κρέμεται από μια κλωστή. Για πάντα ας κρατήσουμε την Αγία Σοφιά στην καρδιά μας και μια φράση της Αντιγόνης του Σοφοκλή στα χείλη: «Οὒτοι συνέχθειν, ἀλλά συμφιλεῖν ἔφυν» (Δε γεννήθηκα για να μισώ, αλλά για να αγαπώ)
(φωτογραφία: Ahmet Kizilhan)
