Του ΚΩΣΤΗ Ε. ΜΑΥΡΙΚΑΚΗ
Κίνησ' ο Μάης για να ‘ρθει
κι έχει μεγάλη στράτα
τι να του πάρω πρώτα μου,
τον ήλιο ή τα μαντάτα
Οι στίχοι του Φώντα Λάδη που γράφτηκαν πριν από μισόν αιώνα και μελοποιήθηκαν από το Μίκη Θεοδωράκη στον κύκλο τραγουδιών «Γράμματα από τη Γερμανία», το ‘φερε έτσι ο καιρός, και είναι όσο ποτέ άλλοτε επίκαιροι. Όχι μόνο για τη χώρα μας, αλλά και για τον κόσμο ολόκληρο. Η Ελλάδα βγαίνει από αύριο δειλά – δειλά από τα «καταφύγια» και τους κρυψώνες τω εστιών της. Οι Έλληνες βήμα βήμα, ξεμυτίζουν ξανά στον ήλιο της άνοιξης, στη ζωή και τον ρου του αειδίνητου κόσμου, αφήνοντας πίσω τις αναμνήσεις από έναν φρικτό Απρίλιο. Μια ζοφερή και πρωτόγνωρη περίοδο εγκλεισμού και περιοριστικών μέτρων. «Ο Απρίλης είναι ο μήνας ο σκληρός», έγραψε ήδη πριν από έναν αιώνα, προφητικά κυρίως για τις πατρίδες του, αλλά και για όλη την ανθρωπότητα στην «Έρημη Χώρα» ο αμερικανοβρετανός οικουμενικός ποιητής Thomas Eliot.
Η ελληνική άνοιξη, διαθέτει πάντα ένα μοναδικό προνόμιο και κρυφούς υπαινιγμούς. Στην ηχηρή σιωπή των χρωμάτων και των μεθυστικών αρωμάτων της ελληνικής φύσης, υποκρύπτονται οι κρυφές αξίες της θριαμβικής νίκης της ζωής, πάνω σε κάθε ζόφο και τραγωδία. Το ελληνικό έαρ, η γλυκύφθογγη λέξη που απαντάται ήδη στον Όμηρο, και ακούγεται στο συγκλονιστικό μοιρολόι της Παναγίας που αναρωτιέται που χάθηκε το κάλλος του «γλυκέος έαρος» Μονογενούς Της, είναι συνάμα και η τελεσίδικη υπόσχεση, της κατά κράτος επικράτησης της ζωής και της συντριβής του θανάτου. Ξέρουμε όλοι μας, ότι αυτό που πέρασε και εξακολουθεί να περνά η ανθρωπότητα και εμείς, είναι μια διαρκής Μεγάλη Παρασκευή. Ή για να το πούμε στη γλώσσα της αρχαίας τραγωδίας, η Σισύφεια αγωνία και η τιμωρία στον Καύκασο του Προμηθέα Δεσμώτη.
Αυτοί οι συνειρμοί, σου υπενθυμίζουν διαρκώς ότι σε τούτη τη χώρα, καμιά από τις παραδόσεις της, προχριστιανικές ή χριστιανικές, δεν έχει πραγματικά απολεσθεί. «Συχνά όταν πηγαίνω στην ακολουθία της Μεγάλης Παρασκευής, μου είναι δύσκολο να αποφασίσω αν ο Θεός που κηδεύεται είναι ο Χριστός ή ο Άδωνις» έγραφε ο Σεφέρης. Είναι το κλίμα ή είναι η ράτσα μας; Δεν το ξέρουμε. Κατά βάθος ίσως είναι το φως. Κάτι πρέπει να υπάρχει μέσα στο φως που να μας κάνει έτσι. Είναι κανείς στην Ελλάδα, πιο φίλος, πιο οικείος με το Σύμπαν, με τις δυσεύρετες δυνάμεις στο αντιπάλεμα των συμφορών. Μια ιδέα σαρκώνεται, σχηματοποιείται με καταπληκτική ευκολία και δύναμη σε τούτη τη χώρα. Θαρρείς πως ξεπουλιάζει στους χυμούς του ήλιου και στις καρδιές του λαού μας. «Ο μη ενσαρκωμένος λόγος είναι κάτι που ξεπερνά τις δυνάμεις μας, και η φρίκη όταν πέσει πάνω στον τόπο μας, παίρνει τη μορφή μιας μηχανής ακριβείας» συμπλήρωνε ο Σεφέρης. Το ‘χουμε δει αυτό σε όλες τις μεγάλες στιγμές της Ιστορίας μας. Ίσως όλα αυτά, να ερμηνεύουν κάποιες όψεις του χαρακτήρα μας, που ξαφνιάζουν τους ξένους και ίσως να έχουν σχέση με την οργάνωση της παλιάς αθηναϊκής τραγωδίας.
Ο λαός μας, οι Έλληνες και οι Ελληνίδες, έδειξαν μια υποδειγματική, απρόσμενη και σιδερένια υπομονή στο κακό που βρήκε τη χώρα. Μιαν Αποστολική συνέπεια και υπακοή στις ακαριαίες αποφάσεις ενός προγνωστικού και προμηθεϊκού κυβερνητικού σχεδίου από μια υπεύθυνη πολιτική ηγεσία αλλά και μια υποδειγματική επιστημονική – ιατρική εφεδρεία που διαθέτουμε. Αυτοί που δικαίως ονομάστηκαν από τον πρωθυπουργό, «ήρωες πίσω απ’ τις μάσκες». Οι συμπολίτες μας και η ηγεσία της χώρας, έδειξαν ξανά στον κόσμο ότι στις μεγάλες στιγμές μπορούν να γράφουν ιστορία. Κατατάσσοντας τη χώρα από μέχρι πρότινος μαύρο πρόβατο στη διεθνή κοινότητα, σε μια χώρα με υποδειγματικά αντανακλαστικά και σχέδια εκτάκτων αναγκών. Αυτή η ιστορική αντιμετώπιση της πανδημικής απειλής και υγειονομικής κρίσης, βασίστηκε στη σχέση μιας αμφίδρομης εμπιστοσύνης κυβέρνησης και πολιτών.
Ωστόσο ως γνωστό, η μάχη δεν έχει κερδηθεί οριστικά για τη χώρα και τον κόσμο. Μια απειλή ρεβανσιστικής επανεμφάνισης κατά τους επιστήμονες, είναι ορατή προ των πυλών, από τον ερχόμενο χειμώνα. Ο πλανήτης ολόκληρος εξακολουθεί να βρίσκεται σε πολεμικό συναγερμό. Φόβος, αγωνία, ανασφάλεια και υποψίες πλανώνται σαν δαμόκλεια σπάθη πάνω από τον κόσμο.
Η Ελλάδα σε λίγες ώρες, περνά σε μια δεύτερη ίσως την πιο κρίσιμη πτυχή ενός πανεθνικού επιτελικού σχεδίου για την προστασία, πρωτίστως, των ανθρώπινων ζωών. Είναι σίγουρα και το πιο κρίσιμο. Δεν μπορούν όμως να ηχήσουν ακόμη χαρμόσυνα οι καμπάνες σε κάθε γωνιά της ελληνικής γης. Ούτε μπορούμε ακόμη να πούμε με σιγουριά και ικανοποίηση εκείνο το περίφημο των παιδικών μας χρόνων «φτου ξελευθερία»! Είμαστε ωστόσο κοντά. Περνούμε από τα διοικητικά, κατασταλτικά και αστυνομικά μέτρα στην εφαρμογή της ατομικής υπευθυνότητας. Εκεί που θα κριθούμε όλοι περισσότερο και αυστηρότερα για την τελική νίκη. Στις ελεύθερες δυτικές κοινωνίες, η ατομική ευθύνη του πολίτη, είναι πρώτιστο, καθοριστικό και συστατικό στοιχείο για τη διαφύλαξη του ακριβότερου και αναντικατάστατου αγαθού, εκείνου της περιφρούρησης της ζωής. Παραλλάζοντας την ακροτελεύτια διάταξη του Συντάγματος, θα λέγαμε ότι «η προστασία της ζωής, και της υγείας επαφίεται στον πατριωτισμό των Ελλήνων». Σε λίγες ώρες η Ελλάδα, θα εισέλθει σε μια νέα φάση αυτού του «πολέμου» με τον ύπουλο εχθρό. Και μόνο η είδηση, γεννά σε πολλούς αγωνία και φόβο για το άγνωστο αύριο. Η κατάργηση των κατασταλτικών μέτρων απομόνωσης, και η αβεβαιότητα «επιστροφής» στην απολεσθείσα κανονικότητα, ισοδυναμούν περίπου με την παραβίαση του κόκκινου σηματοδότη στα φανάρια: Μπορεί να γλυτώσεις, αλλά μπορεί και να σκοτωθείς. Οι γνώμες των ειδικών διίστανται. Από την άλλη, οι πολίτες δεν μπορούν να βρίσκονται εσαεί κρατούμενοι μιας επώδυνης μοίρας που μεταμορφώνει τη χώρα αλλά και την οικονομία του πλανήτη όλο και περισσότερο σε μια περίεργη Πομπηία. Κατά συνέπεια η κοινωνία και ο κόσμος θα αναγκαστούν να βαδίσουν με δειλά βήματα σε αχαρτογράφητες θάλασσες που ενδεχομένως να κρύβουν νέες τρικυμίες. Το πισωγύρισμα και οι επανεξάρσεις των καμπυλών, καραδοκούν ανά πάσα στιγμή. Η καθημερινή αξιολόγηση για την επικαιροποίηση των μέτρων θα είναι μονόδρομος. Προς την κατεύθυνση αυτή, θα είναι και επιτακτική η τήρηση αυστηρότερων κανόνων συνάθροισης ευπαθών ομάδων κοινού, σε θρησκευτικούς χώρους. Με την προφανή υποχρέωση, ως επίγνωση ευθύνης, της Εκκλησίας για τέλεση του μυστηρίου της Θείας Ευχαριστίας με κουταλάκι μιας χρήσεως. Είναι κάτι που θα το βρούμε μπροστά μας. Οι υστερικές φωνές όλων των ιεραρχών και της ηγεσίας της ελληνικής εκκλησίας, οι οποίοι διακατέχονται από αίολες ασκήσεις μεταφυσικής σε ένα ψηλαφητό πρόβλημα, δεν μπορούν να τινάξουν στον αέρα ό,τι χτίστηκε με οδυνηρούς κόπους μέχρι σήμερα. Η χώρα μπροστά στην απειλή του θανάτου, κυβερνάται από την κοσμική και όχι από την πνευματική εξουσία. Δεν έχουμε ούτε θεοκρατικό πολίτευμα, ούτε βρισκόμαστε στο Βυζάντιο που ο πατριάρχης συναποφάσιζε με τον αυτοκράτορα για την τύχη της αυτοκρατορίας. Οι ρόλοι είναι διακριτοί και πλήρως ξεκαθαρισμένοι.
Σ’ αυτή την ιδιαίτερα κρίσιμη καμπή, και μετά τους αναστοχασμούς και την επαναξιολόγηση βασικών αλλά απολεσθέντων αξιών τις μέρες του εγκλεισμού, η ελληνική κοινωνία, καλείται να ολοκληρώσει και να κερδίσει επάξια το συνεχιζόμενο πόλεμο με τον αόρατο και ύπουλο εχθρό. Είναι δεδομένο, ότι η επόμενη μέρα όπως όλα δείχνουν, θα είναι εξαιρετικά δύσκολη, αν όχι οδυνηρή. Μια μέρα παγκόσμιας ύφεσης αν όχι κραχ, με άγνωστη διάρκεια και ένταση.
Η χώρα μετά το πέρας αυτής της οδυνηρής παρένθεσης, πέρα από τα τραγικά απόνερα στην οικονομία, θα έχει να αντιμετωπίσει και τα μεγάλα εθνικά προβλήματα. Τις εξ ανατολών μόνιμες απειλές και το προσφυγικό που θα εντείνεται συνέχεια. Η Ελλάδα, γνώρισμα μόνιμο της χώρας ανά τους αιώνες, καλείται να βαδίσει ξανά σε ένα ακάνθινο δρόμο, σε μια νέα Via Dolorosa.
Από την άλλη, αυτή η εθνική περιπέτεια ανέδειξε μια άλλη Ελλάδα. Εκείνη της προσφοράς, της αλληλεγγύης και του αλτρουισμού. Ξαναθυμηθήκαμε πετράδια που είχε κουρνιάσει πάνω τους η σκόνη των ειδώλων, των εφήμερων προσδοκιών και των γυάλινων αξιών. Στην πολιτική διαχείριση και τη διακονία των κοινών υποθέσεων θα πρυτανεύουν πλέον άλλες αξίες. Ο επαχθής και επονείδιστος λαϊκισμός, ο εκχυδαϊσμός των θεσμών με ξυλοσχίστες και γυάλινους αρλεκίνους οβιδιακών μεταμορφώσεων που μονοπωλούν την αλήθεια, όλοι εκείνοι που γνωρίσαμε τα έσχατα χρόνια, δεν θα έχουν πια θέση σε καμιά κλίμακα της δημόσιας ζωής. Η υπευθυνότητα των πολιτών απέκτησε άλλα χαρακτηριστικά και τα χαμένα αξιακά γνωρίσματα σε κάθε πτυχή του δημόσιου και του ιδιωτικού βίου θα επαναπατριστούν.
Σίγουρα ο Μάης, ο πιο τραγουδισμένος μήνας της άνοιξης, έχει να διαβεί μια μεγάλη στράτα στην Ελλάδα και τον κόσμο. Όμως με την ευθύνη, την ατομική και τη συλλογική, με τις χαμένες αξίες που ξαναβρήκαμε στο δρόμο, είναι στο χέρι μας να ‘ναι πληθωρικός από ήλιο και καλά μαντάτα! Για να μπορούμε να φωνάξουμε αλλιώτικα, αυτό το παιδικό μας χαρμόσυνο μήνυμα: «Ελλάδα, φτου ξελευθερία»!
